در حالی هنوز برای تامین آب مورد نیاز جامعه به دنبال نصب آب شیرین‌کن‌ها هستیم که برای حل بحران آب باید افراد زیادی از اقتصاددان تا بچه مدرسه‌ای متقاعد شوند که دست از رفتارهای شکارگرانه بردارند و عاقل شوند.
به گزارش پایگاه خبری کشاورزی و منابع طبیعی(IANN) به نقل از ایانا، محمد بهشتی در دوازدهمین نشست از سلسله نشست‌های آب، فرهنگ و جامعه با عنوان «قنات برای آینده» که در کاروانسرای سریزد برگزار شد، بیان کرد: بر اساس آمارها تا سال ۱۴۲۰ خورشیدی در بحران آب به سر خواهیم برد و با گذشت زمان نیز وضعیت بحران آب شدیدتر می‌شود.
وی با تشریح وضعیت زیستی در ایران گذشته، گفت: ایران سرزمینی است که همه ظرفیت‌های زیستی در آن بالقوه بوده و برای ادامه زندگی در این سرزمین، باید با تلاش، بالقوه‌ها را به فعلیت رساند.
رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی ادامه داد: اگر خلاقیت و تلاش جامعه ایرانی برای به فعلیت درآوردن ظرفیت‌های بالقوه نبود، در ایران فقط می‌توانستیم چوپانی کنیم و مجبور بودیم دام‌ها را به سمت محل رویش علوفه هدایت کنیم.
وی با مقایسه تفاوت شرایط زیستی کشور با اروپا، گفت: بر خلاف ایران که تمام ظرفیت‌های زیستی آن بالقوه است، در اروپا تمام ظرفیت‌ها بالفعل بوده و اروپاییان برای ادامه حیات نیازی به نبوغ و خلاقیت نداشته‌اند.
بهشتی اضافه کرد: از جهتی در اروپا موانع زیستی برای ادامه حیات تهدید به شمار می‌رفتند و تا قرون وسطی، جنگل بزرگ ترین دشمن زیست انسان در آن جا به شمار می‌رفت.
وی تاکید کرد: برای زیستن در اروپا نیازی به عضویت در سامانه زیستی وجود ندارد، بلکه به عکس نیاز است که شکارگر باشید. یعنی در محیط دخل و تصرف اساسی کنید تا با برداشتن موانع زیستی نظیر درختان و تراشیدن جنگل، امکان بسط زیست بیابید، اما در ایران برای ادامه حیات الزاماً باید جزئی از سامانه زیستی بود، به حضور آن رفت و با کشف استعدادهایش و تعالی بخشیدن به آن امکان پهن کردن سفره زندگی را پیدا کرد.
رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی، کشف نفت توسط اروپاییان در ایران را سرآغاز تغییر رفتار مردم این سرزمین و ورود فرهنگ خام فروشی به اقتصاد این کشور اعلام کرد.
وی ادامه داد: تا پایان دوره قاجار خام خواری و خام فروشی در ایران قبیح بود، اما با اکتشاف نفت، نه تنها خام فروش شدیم، بلکه به این شیوه اعتیاد مفرط پیدا کرده‌ایم و با پیدایش نفت در ایران، دچار احوال شکارگری شدیم.
رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی عنوان کرد:” البته خوشبختانه ایران دچار بحران آب شده و بر اساس تخمین‌ها این بحران بسیار شدید است. کما این که گفته می‌شود در بحران آب پیش رو، ۵۰ میلیون نفر از جمعیت ایران دچار مشکل آب شوند. ۱۵ سال دیگر زندانیانی خواهیم داشت که جرم آنها کشاورزی بوده و به خاطر کشت در زمین‌های زراعی، راهی زندان شده‌‌اند. در نتیجه همه ما ناگزیریم رفتارهای خود را تغییر دهیم.”
وی تعداد روستاهای ایران در سال ۱۳۳۵ خورشید را ۱۳۵ هزار عدد اعلام کرد و افزود: امروز آن تعداد به ۴۰ تا ۶۰ هزار روستا تقلیل یافته که نیمی از آن تنها ۲۰ خانوار ساکن دارد؛ و این امر ناشی از رفتارهای ما است.
بهشتی پیش بینی کرد: تا دهه آینده تعداد روستاهای کشور به ۲۰ هزار روستا برسد، یعنی کمتر از زمانی که قنات تکوین نیافته بود و بدان واسطه هنوز بسیاری نقاط کشور قابل زیست نبود.
قنات‌ها، نقاط بالقوه زیست تا دوره قاجار
وی تکوین قنات در ایران را مربوط به دوره اشکانیان دانست و گفت: تا دوره قاجار، قنات‌ها نقاط بالقوه زیست را برای مردم ایران تبدیل به مکان‌های بالفعل می‌کردند. اما امروز می‌شنویم که نه تنها قنات ایجاد نمی‌شود، بلکه از خطرات قنات هم سخن گفته می‌شود.
وی با اشاره به اینکه بحران آب پدیده‌ای نوظهور در فرهنگ ایران نیست، افزود: قنات به ما می‌آموزد که منابع فرزندان خود را شکار نکنیم. همانگونه که در طول هزاران سال این کار را نکردیم. اما در ۷۰ سال اخیر، از جیب نوادگان خود خورده‌ایم. زیرا از منابع آب بیش از حد برداشت کرده‌ایم.
رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی تاکید کرد: اگر قرار است در ایران زندگی کنیم باید عاقل شده و عضو سامانه زیستی شویم. باید رفتارهای شکارگرانه را فراموش کنیم. البته این کار بسیار سخت و پیچیده خواهد بود.
بهشتی گفت: در تهران ۱۳۰۰ رشته قنات – با در نظر گرفتن شاخه‌های انشعابی- وجود دارد. اما به دلیل عملکرد بد، قنات‌هایی که هنوز جریان دارند، به محلی برای تخلیه فاضلاب تبدیل شده و ساکنان محدوده زندان قصر پس از بارش اندکی باران، دچار مشکلات عدیده می‌شوند.
مقنی های خراسانی کشته شده در حین حفر قنات، “شهید” محسوب می شوند
وی ادامه داد: در چنین شرایطی چه کسی باید مواخذه شود؟ کسی که قنات را ایجاد کرده و یا افرادی که آن را به محلی برای تخلیه فاضلاب تبدیل کرده‌اند.
رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی تاکید کرد: اگر قصد داریم در این سرزمین زندگی کنیم باید شیوه‌هایمان را تغییر دهیم. قنات درس‌های زیادی برای زندگی در ایران دارد که البته باید به روز شود.
وی افزود: در خراسان مقنی‌ها با لباس سفید داخل قنات می‌روند و اگر در جریان حفر آن کشته شوند، شهید به حساب می‌آیند. در صورتی‌که در حال حاضر حتی مقنی‌ها را بیمه هم نمی‌کنند.
بهشتی بیان کرد: پیشینیان ما برای هر قطره آبی که وارد سرزمین می‌شد، برنامه داشتند و آن را با ترفندهای مختلف مدیریت می‌کردند. آنها ظرفیت‌های بالقوه را به فعلیت در می‌آوردند. در شرایط کنونی ما نیز باید از فرصت بحران سی ساله آب، برای تغییر رفتارها استفاده کنیم.
این نشست به همت سه نهاد اندیشکده تدبیر آب، انجمن جامعه شناسی ایران و انجمن مطالعات فرهنگی با همکاری مرکز تحقیقات استراتژیک برگزار شد./
