پایگاه خبری کشاورزی و منابع طبیعی(IANN)/ اسماعیل کهرم *: مدارس زیست محیطی در کشور ما همانند کشورهای دیگر با اهداف مختلفی تاسیس شده‌اند. در درجه اول هدف از این کار آگاه‌سازی کل اجتماع و بزرگترها از طریق کودکان است. وقتی کودکی مسائل زیست محیطی را آموزش می‌بیند و با این آگاهی دلسوزی و مراقبت نسبت به طبیعت در او ایجاد می‌شود، این کودک در خانواده‌اش به عنوان یک سفیر حاضر شده و اجازه نمی‌دهد بی‌توجهی و بی‌مبالاتی نسبت به محیط زیست صورت بگیرد. این در حالی است که خانواده‌ها به دلیل مشکلات و دغدغه‌های مالی و اقتصادی کمتر فرصت می‌کنند در زمینه یادگیری یا حفاظت از محیط زیست اقدامی انجام دهند. چندی پیش در پارک نزدیک منزل مسکونی‌ام مردی را دیدم که آتش روشن سیگارش را داخل چمن‌ها انداخت. وقتی به او تذکر دادم که این چمن‌ها زنده هستند و با این کار او ممکن است آتش‌سوزی بزرگی درست شود، آن مرد با تندی برخورد کرد. وقتی باز هم برای او توضیح دادم که باید بیشتر مواظب باشی چون متعلق به خودت است، باز هم پاسخ تندی شنیدم. منظور صحبتم اینجاست که این مردی که از من غریبه به عنوان یک شهروند حرف شنوی نداشته و از این تذکر من شرمنده نشد، مطمئنا اگر فرزندش این تذکر را به او می‌داد نمی‌توانست همین پاسخ را بدهد و مجبور بود برای او دلیل رفتارش را به گونه‌ای دیگر توجیه کند و این خود باعث می‌شد بفهمد کارش اشتباه بوده است. هدف از ایجاد مدارس محیط زیستی در درجه اول ایجاد چنین دغدغه‌ای است.
فعالیت بین‌المللی مدارس زیست محیطی
مدارس محیط زیستی جنبه‌های محیط زیستی را با دقت و تاکید زیاد مورد توجه قرار می‌دهند، تا جایی که وقتی بچه‌ها از این مدارس فارغ‌التحصیل می‌شوند، شبیه افرادی که در دانشگاه چندین واحد محیط زیست را گذرانده‌اند، نسبت به آن آگاهی داشته و از آن مواظبت می‌کنند. این بچه‌ها به پدر و مادرهای خود یاد می‌دهند که زباله کمتر بریزند، درختان را نابود نکنند، در مصرف آب، برق و گاز صرفه‌جویی کنند و مجموعه این اقدامات این کودکان را به حافظان و نگهبانان محیط زیست در منازل و خانواده‌ها تبدیل می‌کند. این نگهبانان محیط زیست مثل مشعلی اطرافشان را روشن می‌کنند و به دیگران راه را نشان می‌دهند. در بازدیدی که از یکی از این مدارس زیست محیطی با نام آمنه در نزدیکی پل سیدخندان تهران داشتم متوجه شدم مسائل زیست محیطی بسیار دقیق و موشکافانه در این مدارس به بچه‌ها تعلیم داده می‌شود. این بچه‌ها معلمانی هستند که در خانواده، مدارس و اجتماع رفتار با محیط زیست را به دیگران آموزش می‌دهند. سلاح این معلمان کوچک علم و دانش است و در این مدارس حتی به دانش‌آموزان آموزش داده می‌شود چطور با مردم درباره نگهداری از محیط زیست صحبت کنند و به آنها به چه نحوی تذکر دهند که ناراحت نشده و بیشترین تاثیر را داشته باشد یا از چه راهی دانش خود را در اختیار دیگران قرار دهند. توضیح این مطلب لازم است که این مدارسی که در ایران تاسیس شده‌اند به صورت یکپارچه و مستقل عمل نکرده و یک تشکیلات بین‌المللی در سراسر دنیا از آنها حمایت می‌کند. این تشکیلات که با نام مدارس زیست محیطی در سراسر دنیا فعال است، با نظارت و کمک به این مدارس از آنها حمایت می‌کند. از سوی دیگر، آثار مکتوب و غیرمکتوبی که در این مدارس تولید می‌شود، از قبیل انشا، نقاشی و…، در مدارس زیست محیطی کشورهای دیگر به اشتراک گذاشته می‌شود و از بهترین‌ها تقدیر می‌شود که این باعث ارتباط بهتر و همه‌جانبه میان این مدارس می‌شود. البته اینکه این مدارس تحت عنوان مدارس زیست محیطی فعالند به این معنی نیست که دروس دیگر در آن تدریس نمی‌شود، بلکه تمام درس‌های دیگر در کنار تاکید بیشتر بر محیط زیست در این مدارس آموخته می‌شود.
افراط و تفریط در برخورد با حیوانات در ایران
در کنار تاکید بر حفظ طبیعت در این مدارس بر حفظ حیات وحش و آزار نرساندن به حیوانات هم تاکید می‌شود. حیوانات و رفتار با آنها فرهنگ خاصی را نیاز دارد که درک این فرهنگ نیازمند آموزش است. در کشور ما در حال حاضر در رفتار با حیوانات افراط و تفریط زیادی وجود دارد، تا جایی که برخی افراد حیواناتی نظیر سگ و گربه و به تازگی حتی یوزپلنگ و خرس را به منزل خود آورده و نگهداری می‌کنند که این رفتار اصلا درست نیست، زیرا جدا کردن هیچ حیوانی از طبیعت و آوردن آن به زندگی انسانی، حتی به بهانه نگهداری بیشتر، کار درستی نیست. از سوی دیگر، برخی به غلط تصور می‌کنند حیوانات عامل بیماری هستند و با آنها بدرفتاری می‌کنند. فرهنگ و نحوه رفتار با حیوانات و مهربانی با آنها در مدارس آغاز می‌شود. در کشورها و فرهنگ‌های دیگر بعد از اینکه متوجه شدند برخی حیوانات چه فوایدی می‌تواند برای زندگی انسان داشته باشد، آنها را با تربیت و آموزش در مسیر مشخص قرار داده و از آنها در راستای پیشبرد اهداف جوامع انسانی استفاده می‌کنند که در ایران هم به تازگی این امر مورد توجه قرار گرفته است. امروزه دیگر در دنیا فقط در پلیس و ماموریت‌های نظیر موادیابی یا جسدیابی از سگ‌ها استفاده نمی‌شود، بلکه آموزش و تعلیم این حیوانات باعث شده افراد نابینا بتوانند با کمک یک سگ و ظرف شش ماه آموزش به او کارهای روزمره خود را به این حیوان محول کنند یا در فرودگاه‌ها حتی سگ‌ها از روی بوی اسکناس، ماموران را متوجه حجم پولی که یک مسافر با خود به همراه دارد می‌کنند و اگر حجم پول زیاد باشد، سگ آنجا توقف کرده و واکنش نشان می‌دهد. مجموعه این آگاهی‌ها مسائلی نیست که افراد خود به خود یا از طریق اجتماع آن را بیاموزند و اگر آموزش و یادگیری در این زمینه صورت نگیرد آزار رساندن به حیوانات و محیط زیست رفتاری دور از انتظار نخواهد بود. کارویژه مدارس زیست محیطی این است که اولا رفتار درست زیست محیطی را آموزش دهد و در ثانی از دانش‌آموزان به عنوان مبلغان زیست محیطی استفاده بهینه داشته باشد.
* مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست
منبع: آرمان
