پایگاه خبری کشاورزی و منابع طبیعی(IANN) / زهرا سلیمانی/ پدیده مهاجرت از روستاها به شهرها زاده فرایند صنعتی شدن کشورهاست و بسیاری از تحولات اجتماعی جوامع ناشی از این پدیده است. مقارن با صنعتی شدن شهرها در کشور ما، جذب جوانان جویای کار مازاد در بخش کشاورزی از روستا به شهر برای فعالیت‌های صنعتی و خدماتی افزایش یافته است، غافل از اینکه مهاجرت به شهر با تمام زرق وبرق‌اش برای فرد پیامدها، مشکلات و ناهنجاری‌های گوناگونی به همراه دارد. موید حسینی‌صدر نماینده مجلس نیز معتقد است: با تمرکز امکانات در روستاها و ایجاد شرایطی همچون تجمیع روستاها، اختصاص وام‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت می‌توان زمینه مهاجرت معکوس در کشور را مهیا کرد.
در سال‌های اخیر مهاجرت روستاییان به شهرها شدت یافته است. به نظر شما این پدیده چرا بروز کرده است؟
چند عامل در پدیده مهاجرت از روستا به شهر وجود دارد؛ نخستین دلیل افزایش مهاجرت به شهرها کاهش درآمد روستاییان است، با وجود افزایش قیمت‌ها و وجود تورم نسبی در بازار مصرف باز هم محصولات کشاورزی به نرخ بسیار ارزان از کشاورز و باغدار خریداری می‌شود که این اقدام نه تنها مهاجرت را افزایش می‌دهد بلکه اشتیاق کشت و کار را از روستایی می‌گیرد. از دیگر کمبودها می‌توان به عدم وجود مراکز بهداشت و درمان مجهز، عدم تشکیل مدارس در مقاطع مختلف و عدم تخصیص دیگر امکانات اشاره کرد که باعث افزایش شدت مهاجرت از روستا به شهر از اوایل انقلاب شده است. هم‌اکنون حدود ۳۰ درصد از جمعیت کشور روستایی و مابقی شهرنشین هستند، این در حالی است که قبل از انقلاب این آمار به شکل معکوس بوده است. در کنار دیگر نارسایی‌های موجود در روستاها، شانس افزایش شغل در شهرها را می‌توان مهم‌ترین عامل مهاجرت روستاییان به شهرها برشمرد. اکثر روستاییان از اراضی وسیع کشاورزی برخوردار نیستند و در هر روستا نیز فقط چند هکتار زمین به شکل پراکنده وجود دارد. تجمیع روستاها می‌تواند در کاهش مهاجرت روستاییان به شهرها موثر باشد. برای مثال در روستایی با ۶۰خانوار امکان راه‌سازی، مدرسه‌سازی و… وجود ندارد؛ بنابراین مسئولان در این زمینه ملزم به آسیب‌شناسی و اجرای اقداماتی از جمله تجمیع اراضی کشاورزی، اختصاص یارانه ویژه به روستاییان، اجرای طرح بیمه رایگان روستاییان و… هستند تا این اقدامات را جزو اولویت‌های خود قرار دهند. در چنین شرایطی پوشش بیمه‌ای برای روستاییان زمینه استفاده از امکانات آن همچون بیمه بیکاری و بازنشستگی را به همراه دارد.
بحران آب در تک‌تک شهرها و روستاهای کشور امر جدی تلقی می‌شود که این قضیه کشاورزی را مورد تهدید قرار داده است. از سوی دیگر محصولات کشاورزی در فصل برداشت محصول به قیمت اندک از روستاییان خریداری می‌شود. این در حالی است که دولت و نهادهای ذی‌ربط حمایت چندانی از روستاییان نمی‌کنند و به این ترتیب روستاییان ترجیح می‌دهند به جای کشاورزی یا دامداری به شهرها یا حاشیه شهرها مهاجرت کنند. مجلس چه تمهیدات و راهکاری برای احیای وضعیت معیشتی روستاییان دارد؟
عدم مشورت فنی کشاورزان با کارشناسان امر در زمینه چگونگی تولید محصول مناسب یکی از مشکلات این قشر محسوب می‌شود. هر ساله اغلب کشاورزان و زمینداران به دلیل عدم دستیابی به علم روز با ضرر و زیان فراوان مواجه هستند. اگر زمینه مشاوره فنی به کشاورزان به شیوه‌های مشورت‌های فنی، وام‌های ارزان‌قیمت، توسعه دامداری‌های صنعتی و… لحاظ شود به این ترتیب می‌توان در زمینه کشاورزی به پیشرفت‌های اساسی دست یافت. امروزه فرش‌بافی، گلیم‌بافی و صنعت چرم در کشور با نارسایی‌های فراوانی همراه است. بنابراین اگر دولت در این زمینه بسته حمایتی بلندمدت و میان‌مدت طراحی کند به این ترتیب می‌توان به احیای وضعیت روستاهای کشور امیدوار بود. شایان ذکراست، یکی دیگر از عوامل مهاجرت در کشور بحث خشکسالی یا مسائلی مانند زلزله است، بااین وجود در این مهاجرت‌ها در واقع عوامل اقتصادی نقش مستقیم دارد و نبود فرصت‌های شغلی یا شکاف درآمد بین شهر و روستا باعث مهاجرت از روستاها به شهرها شده است. خشکسالی معضلی تهدید‌کننده برای جای جای کشور است، اما با اجرای تمهیدات لازم در مقابل خشکسالی می‌توان این معضل را مهار کرد.
برخی بر این باور هستند که با تمرکز امکانات در کلان‌شهرها شانس دستیابی به شغل برای روستاییان نیز در شهرها افزایش می‌یابد. با گسترش امکانات در جای جای کشور می‌توان عوامل مهاجرت را کاهش داد؟
در گفت‌وگو با اکثر مهاجران، آنها تنها علت فرار از منطقه را بیکاری و کمبود امکانات عنوان می‌کنند. دولت می‌تواند با برنامه‌ریزی در این زمینه، توسعه پایدار روستایی را سبب شود. این اقدام روستاییان به دلیل ناچاری است. اگر شرایط مساعد باشد بی‌شک آنها نیز این نوع زندگی را انتخاب نمی‌کنند.
با توجه به اقدامات و راهکارهای پیشنهادی آیا امکان بازگشت روستاییان به شهرها وجود دارد؟
هم‌اکنون در کشور جمعیت افراد در سنین بازنشستگی افزایش یافته است، در صورت اجرای تمهیدات و اختصاص امکانات به روستاها به نسبت مهاجرت معکوس به این مناطق رخ خواهد داد. اما این مهم زمانی محقق می‌شود که امکانات مناسب در اختیار افراد قرار گیرد.
این پیشنهادها اغلب در مرحله حرف و سخن مطلوب و امیدبخش است، اما در عمل هیچ اقدامی مشاهده نمی‌شود. پس اجرای این برنامه‌ها در چه زمانی انجام خواهد شد؟
زمانی که امکانات ما در روستاها به حد استاندارد برسد. هم‌اکنون در کشور روستاهایی وجود دارد که با وجود ۴۰۰ خانوار، هنوز از خانه بهداشت، راه آسفالت و… محروم هستند و در این شرایط مهاجرت روستایی به شهر طبیعی است. با تمرکز خدمات‌رسانی در روستا می‌توان درصدی قابل توجهی از مهاجرت‌ها را کاهش داد.
روزنامه آرمان
