م‍ژگان جمشیدی/ رخدادهای غمبار طبیعت ایران/ جنگل‌های ایران در هفته گذشته یکی از بدترین روزهای تاریخ حیات خود را تجربه کرد. آتش‌سوزی‌های وسیعی که در بیشتر موارد مسبب آن، گردشگری غیر مسئولانه است، موجب شد بهترین و غنی‌ترین رویشگاه‌های جنگلی از ارسباران تا سراب و مریوان و کوهدشت و ایلام طعمه حریق شده و به تلی از خاکستر تبدیل شود. اما حریق ۵/۳ روزه در جنگل‌های بلوط کوهدشت لرستان بی‌شک یکی از تراژیک‌ترین رخدادهای غمبار طبیعت ایران بود که در نتیجه آن بیش از ۸۱۰ هکتار جنگل بلوط بی آنکه بالگردی برای اطفای حریق به پرواز درآید، از بین رفت تا این پرسش بار دیگر مطرح شود که براستی نتیجه برگزاری این همه مانورهای اطفای حریق در جنگل‌ها و مراتع چه بوده؟ درکشوری که کمتر از ۷ درصد مساحت‌اش را جنگل تشکیل داده و بیش از ۹۰ درصد خاک آن در معرض بیابانزایی قرار دارد، همین اندک سبزینگی باقیمانده را تنها به دلیل نبود بودجه کافی در حفظ و حراست از جنگل‌ها زیر آتش و اره و شخم‌زنی‌های پی در پی از دست می‌دهیم.
حریق در جنگل امری طبیعی است و در همه جای دنیا اتفاق می‌افتد، اما اگر در روسیه، امریکا، استرالیا و برزیل هر ساله هزاران مورد حریق اتفاق می‌افتد، شرایط اکولوژیک سرزمین‌شان به شکنندگی ایران نیست. مساحت جنگل‌های امریکا بیش از دو برابر وسعت ایران و مساحت جنگل‌های روسیه نیز نزدیک به ۶ برابر کل خاک کشورما است. بنابراین سوختن جنگل در کشورهایی که متوسط بارندگی‌شان حداقل ۵ برابر ایران است، چندان جای نگرانی ندارد. اما در کشوری که متوسط بارندگی‌اش یک سوم متوسط دنیا است و یک سوم جنگل‌هایش را در ۴۰ سال اخیر از دست داده و تنها در مدت ۶ سال اخیر یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار از جنگل‌های بلوط آن را به خاطر پدیده زوال اکوسیستمی از کف داده، سوختن حتی یک پایه درخت بلوط را باید به مثابه یک تراژدی قلمداد کرد.
ناگفته پیداست که دو سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور که مسئولیت حفظ و حراست از ۹۰ درصد خاک کشور را برعهده دارند، با این بودجه‌های قطره چکانی هرگز نمی‌توانند تجدید حیات و بقای تنوع زیستی ایران را در بلندمدت تضمین کنند. در جایی که بودجه این دو سازمان تنها دو برابر بودجه یک سد کوچک در جنوب پارک ملی گلستان است، چگونه می‌توان بیش از ۱۴۵ میلیون هکتار از خاک کشور را که ۱۱ میلیون آن جنگل‌ها و ۱۶ میلیون هکتارش را مناطق حفاطت شده تشکیل می‌دهند، حراست و پاسداری کرد؟ تا چه زمانی این دو نهاد متولی باید برای یک بالگرد چشمشان به هلال احمر و مدیریت بحران و نهادهای نظامی باشد آن هم در شرایطی که بسیاری از کشورهای جهان برای حفاظت از مناطق حفاظت شده‌شان مجهز به یگان هوایی هستند؟ به نظر می‌رسد منابع طبیعی و محیط زیست ایران این روزها به بودجه کافی و توجهات عملی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور نیاز دارد تا حداقل ناوگان اطفای حریق خود را به جای بیل و دبه، به بالگرد و هواپیمای آتش‌‌نشان مجهز کند.
به نظر می‌رسد آتش‌سوزی جنگل‌های کشور تبدیل به داستان بلندی شده که هرچقدر هم آن را می‌خوانیم به انتهای آن نمی‌رسیم، چرا که روزی نیست، حادثه‌ای ناگوار از آتش‌سوزی جنگل‌ها را که سرمایه‌های ملی این مرز بوم است شاهد نباشیم. در آخرین موارد آتش‌سوزی که در روزهای سه‌شنبه تا جمعه هفته گذشته رخ داد، شاهد از بین رفتن جنگل‌ها در استان‌هایی چون لرستان، خوزستان، گلستان و آذربایجان شرقی بودیم.
بدترین این آتش‌سوزی‌ها مربوط به سوختن صدها هکتار جنگل درختان بلوط در مناطق زاگرس بوده است. درست است که مسئولان مربوطه تلاش می‌کنند به نوعی از آتش‌سوزی‌ها جلوگیری و آنها را مهار کنند، اما به نظر می‌رسد این تلاش‌ها کافی نیست و نبود تجهیزات جدید چون چرخبال برای مهار آتش‌سوزی در مناطق سخت گذر به مشکلات این مسأله افزوده است. نبود مدیریت منسجم، کمبود اعتبارات برای خرید تجهیزات مدرن و کمبود نیرو به کمک گرما آمده‌اند تا آتش‌سوزی‌ها هر روز ابعاد تازه‌ای به خود بگیرد.
آتش‌سوزی گسترده در جنگل‌های بلوط لرستان
آن‌گونه که «حجت الله روئین تن» بخشدار مرکزی شهرستان کوهدشت لرستان اعلام کرد، علت آتش‌سوزی بیش از ۵۰۰ هکتار از جنگل‌های منطقه «هرین خلیغه» این شهرستان که از سه‌شنبه گذشته شروع و صبح جمعه مهار شد، هنوز مشخص نیست.
در همین حال، وقوع آتش‌سوزی‌های گاه و بیگاه در عرصه‌های جنگلی و مرتعی، چرای بی‌رویه دام، تعرض به عرصه‌های طبیعی و تغییر کاربری‌ها، خسارات خشکسالی و ریزگردها، اجرای طرح‌های عمرانی و غیرکارشناسی هر کدام زخمی را بر تن زاگرس زده‌اند تا به گفته «سید محمد قاسمی» دبیر کارگروه صیانت از جنگل‌های لرستان سالانه ۱۲ هزار هکتار از جنگل‌های لرستان نابود شود. این در حالی است که جنگل‌های بلوط لرستان هر ساله در کابوس آتش‌سوزی‌های تابستان می‌سوزند، اما امسال گویا آتش بیشتر از سال گذشته به سر وقت بلوط‌ها آمده است.
سوختن جنگل‌های اندیکا
همچنین «هوشنگ فرجی» خبرنگار «ایران» از مسجدسلیمان گزارش داد که بخش قابل توجهی از جنگل‌های بلوط، پسته وحشی، کلخنگ و گیاهان دارویی منطقه «دشت گل» شهرستان اندیکا در خوزستان بر اثر آتش‌سوزی عصر چهارشنبه که صبح پنجشنبه گذشته مهار شد، سوخت. «منوچهرورناصری» فرماندار اندیکا که از زمان شروع آتش‌سوزی درمحل حادثه حضورداشت، احتمال درگیری‌های طایفه‌ای برسرمراتع را عامل این آتش‌سوزی دانست و افزود: این مسأله ازطریق مقام‌های قضایی، نیروی انتظامی و کارشناسان مربوطه درحال بررسی است.
۶ هکتار از مراتع «هفتاد قله» در استان مرکزی سوخت
در همین حال، «مهرداد حاجی حسینی» معاون محیط زیست طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست استان مرکزی هم از سوختن ۶ هکتار از مراتع منطقه «لته در» منطقه حفاظت شده «هفتاد قله» در آتش خبر داد و گفت: علت این آتش‌سوزی که بعد از ۳ ساعت مهار شد، هنوز مشخص نیست و مأموران یگان این اداره کل در حال بررسی عوامل ایجاد آتش در منطقه هستند.
ادامه آتش‌سوزی در مراتع «آستمال» ورزقان
«کامران رحمتی» شهردار ورزقان در آذربایجان شرقی نیز با ابراز تأسف از اینکه آتش‌سوزی درمراتع «آستمال» این شهرستان ۳ روز است که ادامه دارد، افزود: قسمتی از این آتش‌سوزی، در روز نخست مهار شد، اما وزش باد و گرمای شدید هوا موجب شد آتش دوباره شعله ور شده و بخش‌های دیگری از مراتع این شهرستان را در برگیرد. در حال حاضر میزان دقیق گستره آتش‌سوزی مشخص نشده و ابتدا باید به دنبال مهار کامل آن باشیم. متأسفانه آتش‌سوزی در منطقه‌ای سخت گذر رخ داده که کار نیروهای مهار آتش را سخت‌تر می‌کند، اما امیدواریم با همکاری همه بتوانیم بزودی آتش را مهار کنیم.
حریق در گلستان
همچنین از گلستان هم خبر رسیده که بیش از ۵۰ هکتار از جنگل‌های روستای «حاجی بیک» در ۳۳ کیلومتری شهرستان کلاله واقع در شرق این استان شامگاه چهارشنبه گذشته طعمه حریق شد که به علت سخت گذر بودن مسیر، کاراطفا و مهار آتش تا ظهر جمعه گذشته به طول انجامید.
آتش‌سوزی «میانکاله» بهشهر مهار شد
شامگاه پنجشنبه گذشته توده عظیمی از دود و آتش در منطقه «ترشی پز کومه» (پروانه بادی) شبه‌جزیره «میانکاله» مازندران مشاهده شد که نیروهای امدادی با کمک مردم آتش را مهار کردند.
به گفته «جمال ابوطالبی عبدالملکی» عضو شورای اسلامی و مسئول انجمن دوستداران محیط زیست «سبز زاغمرز» بهشهر در این آتش‌سوزی که به مدت ۲ ساعت ادامه داشت، حدود ۴ هکتار از پوشش گیاهی پناهگاه میانکاله که عمدتاً شامل بوته‌های سازیل، تمشک و درختچه‌های انار بود در آتش سوخت. علت اصلی این آتش‌سوزی در دست بررسی است.
جنگل‌های «صیادلر» آستارا سوخت
ساعت ۱۱ صبح ۱۶ مردادماه سال جاری در ۱۰ کیلومتری شمال آستارا جنگل‌های سرسبز «صیادلر» طعمه حریق شد. آتش هر لحظه شعله‌ورتر می‌شد و دود همه جا را پر می‌کرد.
با بروز این حادثه اهالی روستای صیادلر با فوریت‌های امدادی تماس گرفتند و بلافاصله مأموران آتش‌نشانی خود را به محل حادثه رساندند و به خاموش کردن شعله‌های سرکش پرداختند.
یکی از اهالی در رابطه با بروز این حادثه گفت: وقتی شعله‌های سرکش را مشاهده کردیم، بلافاصله با آتش‌نشانی تماس گرفتیم اما جای تأسف دارد که این شهر با وجود داشتن مناظر زیبا و جنگل‌های سرسبز یک ماشین آتش‌نشانی مجهز ندارد، چرا که خودروی آتش‌نشانی به دلیل قدیمی بودن و نداشتن تجهیزات مناسب نتوانست آتش را مهار کند و همچنان شعله‌های سرکش که به بوته‌های تمشک سرایت کرده، هر لحظه شدیدتر می‌شد. قدرت فشار آب آتش‌نشانی به قدری کم است که قادر به خاموش کردن آتش نیست. وی ادامه داد: با بی‌احتیاطی عده‌ای مسافر که از اردبیل راهی جنگل شده و آتش روشن کردند، این حادثه رخ داد.
منبع: روزنامه ایران
