پایگاه خبری کشاورزی و منابع طبیعی(IANN)؛ کشت عمودی یکی از روش‌های کشاورزی ایران باستان است که هرچند امروز به فراموشی سپرده شده؛ ولی استفاده از آن در مناطق دارای کمبود خاک و آب مساعد برای کشاورزی مانند یزد توصیه می‌شود. کشت‌های عمودی و معلق در تاریخچه قلمرو ایران باستان، در محدوده بابل یا نینوا که هم‌اکنون یکی از شهرهای عراق است، وجود داشته و یکی از روش‌های کشاورزی مرسوم در آن زمان بوده است؛ اما به‌مرور زمان به فراموشی سپرده شد و مردم به کشت‌های افقی و پرآب خواه متمایل شدند. این روش فراموش شده یکی از بهترین روش‌های قابل استفاده در زیباسازی و توسعه سطح زیرکشت مناطق خشک و کم‌آب محسوب می‌شود و در عین حال می‌تواند با تولید بیش‌تر مواد غذایی، زمینه توسعه اقتصادی کشور را فراهم کند. در حالی این نوع کشاورزی در کشور ما همچنان کم‌رنگ و تقریباً ناشناخته است که کشورهای سرسبز اروپایی و آمریکایی با وجود این‌که از منابع‌آبی و سطح زیرکشت بیش‌تری بهره‌مند هستند، توجه زیادی به توسعه این نوع کشاورزی دارند.
کشت‌های عمودی مناسب با مناطق کم‌آب
محمدرضا وظیفه‌شناس، عضو هیئت علمی و معاون پژوهش و فناوری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد، کشت‌های عمودی را یکی از سازگارترین و موثرترین روش‌های مصرف بهینه آب عنوان کرده و با اشاره به کمبود ۷۰۰ هکتاری فضای سبز در استان یزد، اظهار می‌کند: خشک‌سالی‌های متوالی و بحران منابع کم‌آبی در کنار توسعه صنایع و ساخت‌وسازها ضمن نابودی مناطق سبز موجود استان باعث ایجاد نوعی کچلی خاص در این فضا شده است. وی با اشاره به برخورداری حال حاضر استان از ۶۰۰ هکتار فضای سبز، نیاز استان به اضافه شدن معادل همین میزان فضای سبز جدید را با وجود محدودیت منابع آبی موجود یادآور می‌شود و اظهار می‌کند: نظر به این محدودیت‌های آبی لازم است با بهره‌مندی از کشت‌های عمودی و معلق، کشت‌های گلخانه‌ای زمین پناه، توسعه کشت در فضای آپارتمان‌ها و داخل منازل به این مهم دست یابیم.
وی در رابطه با صرفه اقتصادی این نوع کشت برای کشور خاطرنشان می‌کند: هرچند توسعه این کشت در زمینه پرورش گیاهان زینتی و محصولات کشاورزی منجر به توسعه اقتصادی کشور می‌شود؛ اما اگر فردی با استفاده از این نوع کشت بتواند نیاز روزانه خود را به انواع سبزیجات خوردنی و گلخانه‌ای تامین کند، تأثیر قابل توجهی در وضعیت اقتصادی وی خواهد داشت.
راندمان بالای آبیاری در کشت‌های عمودی
این مسئول امکان استفاده از پساب‌ها را به‌عنوان یکی از مزیت‌های فضاهای سبز عمودی ذکر می‌کند و می‌گوید: آب در این نوع کشت‌ها به‌صورت گردشی برای گیاهان تأمین می‌شود و هر گیاه به‌میزان مورد نیاز خود آب مصرف و مازاد ان دوباره به چرخه آب‌رسانی بازمی‌گردد که این مزیت به‌عنوان مهم‌ترین ویژگی این نوع کشت برای استان‌های کویری و خشکی مانند یزد محسوب می‌شود. وی اضافه می‌کند: از طرفی پساب مربوط به شست‌وشو و رواناب‌ها نیز به‌راحتی و پس از فرآیند سالم‌سازی می‌تواند، مورد استفاده در این نوع کشت‌ها قرار گیرد، ضمن این‌که راندمان استفاده از پساب یا آب‌های درجه ۲ که اکنون در کشت‌های افقی استفاده می‌شود در کشت‌های عمودی به‌مراتب بالاتر است. وظیفه‌شناس، استفاده از انواع سیستم‌های مه‌افشانی، گیاهان مقاوم به کم‌آبی، گیاهان دارویی و موارد مشابه را نیز موثر در این نوع کشت می‌داند و می‌گوید: دیواره‌های سبز به‌عنوان فیلترهای بیولوژیکی عمل می‌کنند و کارایی آن‌ها مانند زیرزمین‌ها به‌گونه‌ای است که در ایام سرد سال باعث حفظ دما و در ایام گرم سال باعث خنک شدن فضا می‌شود.
عدم استفاده از خاک در کشت‌های عمودی
معاون مرکز تحقیقات کشاورزی یزد، عدم استفاده از خاک برای این نوع کشت را یکی از مهم‌ترین مزایای آن مطرح و اضافه می‌کند: با توجه به خشک‌سالی‌های اخیر و کاهش سطح زیرکشت فضای سبز استان، معضل ریزگردها، یزد را تهدید می‌کند؛ اما این کشت علاوه‌بر آن‌که خود از خاک استفاده نمی‌کند، در فضاهایی مانند دیوارها، سقف و پشت‌بام خانه‌ها باعث حفظ شهر از ریزگردها می‌شود و آلودگی‌های هوا و صوتی را کاهش می‌دهد. وی می‌گوید: هرچند کشت‌های هیدروپونیک به‌عنوان کشت در آب شهره هستند؛ اما در روش کشت عمودی با دیوارهای پیش‌ساخته و ترکیبات پوکه صنعتی و خاک برگ‌ها که آلودگی، جذب آب و کود بسیار کم‌تری نسبت به خاک دارند، به پیشگیری از فرسایش بستر اولیه منجر خواهند شد. وظیفه‌شناس، کشت‌های عمودی را با وجود مزیت‌های زیاد، دارای محدودیت‌هایی نیز نسبت به سایر کشت‌ها دانسته و تصریح می‌کند: کشت‌های عمودی هرچند مزایای زیادی به‌ویژه از نظر تأمین فضای‌سبز، حفظ رطوبت، زیباسازی و مصرف بهینه انرژی را به‌دنبال دارند؛ اما برای هر نوع گیاهی قابل استفاده نیستند. وی گیاهان رونده و آویز برگ‌ساره‌ای را سازگارترین گیاهان زینتی با این‌گونه کشت عنوان می‌کند و می‌گوید: این گیاهان به‌دلیل برخورداری از ریشه‌های افشان بیش‌تر قابل استفاده هستند. این روش برای کشت انواع گیاهان گلخانه‌ای نیز کارایی دارد. از این روش می‌توان برای پرورش نشای برخی گیاهان جهت تکثیر آن‌ها در کشت‌های افقی نیز بهره گرفت. این مسئول تأکید می‌کند: گیاهانی که در محیط خانه با روش عمودی کشت می‌شوند، نباید هیچ‌گونه تأثیر سویی ازجمله داشتن آفت و بیماری، مواد سمی یا حتی آلرژی‌زا باشند؛ از این رو باید برای این کشت از متخصصان مربوط مشاوره و راهنمایی گرفت. وی پیش‌قدمی مسئولان به‌ویژه شهرداری و مرکز پژوهش‌های خورشیدی یزد در مقوله کشت‌های عمودی و زمین پناه را به‌منزله حمایت آن‌ها از این موضوع و ایجاد فرهنگ‌سازی در بین مردم می‌داند و می‌گوید: خوشبختانه کشت عمودی به همت شهرداری یزد برای زیباسازی فضاهای شهری وارد شده است؛ ولی دیگر ارگان‌ها و دستگاه‌ها نیز می‌توانند با ایجاد فضای سبزی در قالب کشت‌های عمودی در نمای بیرونی و محوطه درونی ساختمان‌ها نه‌تنها به افزایش سطح فضای سبز استان کمک کنند، بلکه منجر به فرهنگ‌سازی و حمایت از این نوع کشت شوند. وظیفه‌شناس نیز لزوم اختصاص بخشی از فضای بوستان‌ها و پارک‌ها به کشت‌های عمودی و حتی بهره‌گیری از این روش در ۲۵ درصد از فضای سبز الزامی کارخانجات را در جهت حفظ منابع آبی استان و توسعه این نوع کشت در میان عموم مردم، ضروری می‌خواند.
منبع: سبزینه
