چهار رکن محیط زیست در سیره پیامبر اعظم(ص)

به گزارش پایگاه خبری کشاورزی و منابع طبیعی(IANN) به نقل از مهر؛ پیامبر اکرم (ص) را همواره به عنوان پیامبر رحمت شناخته‌اند و هر بار که سخن از سیره آن حضرت در حوزه محیط زیست شده است اغلب تأکیدات ایشان درباره مهر به حیوانات را یادآور شده‌اند. با این همه مهر محمد (ص) به محیط زیست عمیق‌تر از رحمت ایشان به حیوانات بوده اگرچه حیوانات را نیز فرا می‌گرفته است. آب، خاک، گیاهان، حیوانات و حتی هوا از دایره رحمت ایشان خارج نمانده و از آن رو که الگویی برای مومنان در همه این زمینه‌ها فراهم باشد، پیامبر (ص) ضرورت رحمت به یکایک این نعمات الهی را یا به سخن و یا به عمل پیش روی مومنان گذاشته‌اند.

با همه ساکنان زمین مهربان باشید

حجت الاسلام والمسلمین سید مهدی طباطبایی در این باره می‌گوید: در یک روایتی از پیامبر نقل شده فرمود کسانی که مهربانی می کنند مورد رحم و مهربانی خدا هستند و فرمود ارحم من فی الارض یعنی با هر چیزی که روی زمین هست با ساکنان زمین رحم کنید تا خداوند آسمان بر شما رحم کند و با شما مهربان باشد.

رئیس مؤسسه بحرالعلوم توضیح داد: یعنی به هر چه روی زمین است مهربان باشید اعم از حیوانات ،گیاهان، پرندگان و هر آنچه روی زمین است. حتی پیامبر ما نه فقظ نسبت به جانداران بلکه نسبت به جمادات مهربان بود، نسبت به لباس خودش مهربان بود، نسبت به وسایل خودش مهربان بود، نسبت به بدن خودش مهربان بود؛ این نکاتی است که در بحث هایی که با موضوع محیط زیست مطرح می شود شاید مقداری از آن غافل باشیم.

وی یادآور شد: پیامبر فرموده اگر برای شما تکلیف و سختی ایجاد نمی کرد من مسواک زدن را واجب می کردم یعنی با اعضای بدن باید مهربان بود و باید به انها رسیدگی کرد. این رسیدگی نه فقط به حیوانات، گیاهان، مردم و جانداران بلکه به جمادات و همه چیز در رفتار پیامبر عیان بود.

هوا را نباید آلوده کرد

حجت‌الاسلام طباطبایی تأکید کرد: این که پیامبر عطر استعمال می کرد و می فرمود که برای عطر زدن هر چه قدر هزینه کنید اسراف نیست، به خاطر این بود که خوش بو شدن انسان موجب می شود محیطی که انسان در آن هست خوش بو شود و محیط زیبایی شود. اگر از دید محیط زیستی به این رفتار نگاه کنیم یعنی هوا را با دود و آلودگی‌های امروزی هم نباید آلوده کرد. نه فقط نباید هوا را آلوده کرد که حتی باید محیط را خوش بو کرد و نباید محیط آلوده باشد و به همین دلیل می‌فرماید عطر و عود استعمال کنید.

گیاهان را حتی هنگام جنگ قطع نکنید

رئیس مؤسسه بحرالعلوم ادامه داد: دستوری که حضرت به غرس یعنی گیاه کاشتن و درخت کاشتن دادند و این که اگر جنگ می کنید درختان را قطع نکنید پیامبر هنگام جنگ این دستور را داد و در تاریخ ثبت است که فرمودند آب ها را مسموم نکنید و درخت ها را موقع جنگ از بین نبرید و حیوانات را نکشید.

طباطبایی افزود: فرموده‌اند برای حیوان نسبت به صاحبش حقوق زیادی وجود دارد که از جمله این حقوق این است که صاحبش نباید بیش از اندازه نیرو و توان از آن حیوان استفاده کند و بر آن حیوان کاری را تحمیل کند. یعنی مثلاً در بارکشی بیش از طاقت حیوان از حیوان استفاده نکندیا در هنگام سوارکاری با حیوان مدارا کند و بیش از قدرتش در راه رفتن اجبار نکند. یا در یک روایت دیگر است که اگر زمین خشک و بی گیاه است با شتاب گذر کنید و اگر زمین پرگیاه است در منزلگاهش فرود آرید. یعنی اگر زمین خشک است سریع بگذرید که به جای آب و علف دار برسید و اگر زمین آب و علف دارد آرام آرام بروید بگذارید حیوان از آن آب و علف استفاده کند.

وی ادامه داد: در روایت دیگری هست که حضرت فرمودند بر صورت حیوان کتک نزنید چون حیوانات هم تسبیح و حمد خدا می گویند و این بی احترامی به حیوان است، یعنی کتک زدن در صورت حیوان را حضرت نهی کرده است. باز یک روایت دیگری هست که فرمود فقط در یک جا می توانید حیوان را کتک بزنید و آن موقعی است که حیوان رم بکند. من موقعی که سوارکار بودم می دیدم که آنهایی که سوارکاری می کنند اگر مثلا اسبشان لغزش می کند فوری کتک می زنند ولی پیامبر فرمودند این کار را نکنید و اگر حیوان لغزش کرد و قصور و اشتباهی کرد و حرکت بدی انجام داد حق ندارید کتکش بزنید.

حقوق حیوانات و پرندگان از دیدگاه پیامبر

رئیس مؤسسه بحرالعلوم تأکید کرد: در یک روایتی هست که امام کاظم نقل می کنند از پیامبر اکرم که مردی از نجران همراه پیامبر در یکی از جنگ ها حضور داشت و یک اسبی هم همراه این شخص در این جنگ بود. پیامبر اکرم با صدای شیهه اسب انس گرفته بود و از آن خیلی خوشش می آمد تا اینکه پیامبر صدای شیهه اسب را نشنید و فرستاد پی آن مرد که اسبت را چه کار کردی؟ آن مرد گفت که برایم چموشی می کرد و برای من سخت بود و من آن حیوان را اخته کردم. پیامبر خیلی ناراحت شدند فرمودند با این کار حیوان را مثله کردی یعنی این کار مثل آن دیدند که حیوان را تکه تکه کرده باشد و اینقدر این حیوان زجر کشیده است و پیامبر خیلی ناراحت شد از این عملی که شخص انجام داده بود.

طباطبایی افزود: در یک روایتی هست که پیامبر اکرم فرمودند پرنده تا وقتی که در لانه اش است در امان و امنیت الهی است و حق ندارید پرنده را وقتی که در لانه خودش هست صید کنید. یا در یک روایتی فرمودند که حیوانی که باردار است یا حیوانی که شیرده است را حق ندارید بدون علت ذبح کنید. یک موقع هست که حیوان باردار است اما مریض هم هست و دارد می میرد و مجبوریم ذبحش کنیم و آن جنین ممکن است سالم بماند و گوساله سالم از شکم گاو بیرون بیاید ولی بدون دلیل و علت حیوانی که باردار است یا حیوانی که شیر می دهد را حق ندارید ذبح کنید. فرمود باید کاردتان را تیز کنید تا حیوان راحت ذبح شود و حضرت تا این حد توجه دارد که حتی هنگام ذبح کردن حیوان که برای خوردنش ناگزیر از انجام آن هستیم حیوان اذیت نشود. یا فرمودند حق ندارید حیوان را قبل از اینکه جانش بیرون بیاید نخاعش را قطع کنید و پوستش را بکنید، چیزی که الان رعایت نمی شود و تاکید شده در اسلام حرام است.

وی با اشاره به اتفاقاتی که اخیراً در کشور رسانه‌ای شد و اعتراض افکار عمومی را به دنبال داشت گفت: پیامبر سوزاندن حیوانات را با آتش نهی کرده و نباید حیوان را بسوزانیم و آتش بزنیم. یک جایی جابربن عبدالله انصاری می گوید دیدم پیامبر یک الاغی را دید که بر صورتش علامت گذاشته بودند. امروزی ها می گویند داغ گذاشته بودند. حضرت فرمود آیا شما نشنیدید که من کسی را که بر صورت حیوانات علامت می گذارد را لعنت کرده ام؟ آیا شما نشنیده اید که من لعن کردم کسانی که روی صورت حیوانات را داغ می کنند؟ چرا روی صورت این الاغ را داغ گذاشتید؟ توجه به حقوق حیوانات و مهربانی با حیوانات این است.

آب هم «اهل» دارد/ آب و خاک و هوا را آلوده نکنید

رئیس مؤسسه بحرالعلوم درباره سیره پیامبر در نگهداری منابع آبی نیز گفت: امروزه سلاح های کشتار جمعی شیمیایی استفاده می‌کنند و آن زمان ها رسم بود در جنگ آب ها را آلوده و مسموم می کردند ایشان نهی کردند که حق ندارید آب ها را مسموم کنید و در بعضی روایات هست که حضرت از ادرار کردن در آب نهی کردند و علتش این است که آب هم «اهل»ی دارد. امروزه می گویند جانداران میکروسکوپی در آب هستند و پیامبر این‌ها را «اهل» آب می‌خواند و با این کار آب آلوده می شود.

طباطبایی تصریح کرد: یکی از چیزهایی که همه مبتلابهشان هست دستشویی رفتن است و در اسلام نسبت به دستشویی رفتن احکام زیادی هست چرا که امر متداول و هر روزه افراد است. از جمله احکامی که هست این است که در هوا ادرار نکنید، پای درخت میوه‌دار دستشویی نکنید، در آب جاری دستشویی نکنید و چیزهایی از این دست که باعث الودگی آب و هوا و خاک می شود.

وی تأکید کرد: در بعضی از روایات داریم که مردم مدینه آمدند و نسبت به کیفیت آب مدینه شکایت کردند که آب شهر یک مقداری سنگین بوده و طعمش خوب نیست و شور است. حضرت دستور می دهند که کشمش در آب بریزند و شب بماند. این کشمش آن نمک آب را می گیرد و مقداری طعمش را شیرین‌تر می کند و صبح آب را تناول می کنند. این دستوری است که پیامبر آن زمان برای شیرین کردن آب آشامیدنی با وسایل آن روز دادند.

به این ترتیب پیامبر اکرم (ص) آب، خاک، هوا و جانداران را مورد رحمت خویش داشته و این رحمت واسع را به مومنان و پیروان خویش نیز توصیه کرده و اکنون که چهار بحران اصلی محیط زیست بحران آب، بحران خاک، بحران هوا و بحران تنوع زیستی است ضرورت توجه به این توصیه‌های حضرت توسط مردم و مسئولان و جامعه اسلامی دوچندان می‌نماید.
مسعود بربر