گفتگوی پایگاه خبری کشاورزی و منابع طبیعی(IANN) با محمد حسن محبی/ مشارکت مردمی همواره یک فعل مثبت قلمداد میشود. بافت و ساختار مشارکت آبخیزنشینان در عرصه های منابع طبیعی چگونه باشد تا حفاظت از منابع طبیعی قربانی اقدامات مشارکت جویانه آبخزینشینان نشود؟ در این رابطه با محمد حسن محبی که از کارشناسان دلسوز و مدیران شایسته منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس می باشد، به گفتگو نشستیم. در اینجا، به بازشناسی یک موضوع نسبتا جدید در استفاده از ظرفیت منابع طبیعی که همزمان پایداری حوزه های آبخیز را با مشارکت مردمی دنبال میکند، می پردازیم.
-شرایط کلی اجرای طرح های آبخیزداری با مشارکت مردمی چیست؟
بنا به تجربه، آبخیزینشینان دریافته اند که استحصال آب با کمک بندهای آبخیزداری می تواند در تغذیه مصنوعی آبخوان در پایین دست موثر باشد و به بهبود تراز آبخوان در شعاع چند کیلومتری کمک کند. از اینرو متقاضیان به طور معمول تقاضاهایی برای مطالعات و اجرای طرحهای آبخیزداری با مشارکت مالی آبخیزنشنان، به ادارات منابع طبیعی شهرستانها می دهند. فرایند معمول برای این درخواست ها این است که ابتدا این تقاضا به اداره منابع طبیعی شهرستان ارایه می شود. پس از یک بررسی و بازدید اولیه، در صورت انطباق با مبانی مطالعاتی فرایند انجام مطالعات با تایید کارشناسان مطالعات اداره کل دنبال می شود. تعریف این فرایند باعث شده است تا اداره کل منابع طبیعی استان در کمک گرفتن از ظرفیتهای مشارکتی مردمی، جز دستگاههای اجرایی پیشتاز در استان باشد.
-در حوزه های آبخیز، گهگاهی دیده میشود که آبخیزنشینان به فعالیت هایی با عنوان آبخیزداری و بدون مطالعه لازم اقدام میکنند دیدگاهتان در این رابطه چیست؟
یکی از زمینه هایی که اتفاقا یک تهدید رو به رشد به حساب می آید و قابل شباهت به تجربه تلخ چاه های غیر مجاز می باشد اقدامات غیر فنی و بدون مطالعه در حوزه های آبخیز می باشد. هر چند این اقدام ها در بسیاری موارد ناشی از نیاز آبخیزنشینان می باشد که بنده معتقدم مشارکت مردم و اجرای این طرح ها با مشارکت آنان یک فرصت است اما اشکال کار آنجاست که اگر هر گونه اقدامی بدون هماهنگی و مطالعات یک تخلف قانونی محسوب می شود نباید اجازه دهیم این روند تداوم یابد. اما لازم است ظرفیت های مشارکتی را با دقت دنبال نمود.
-از سوی دیگر همین الان می بینیم که در بالادست سد درودزن باغداران به صورت گسترده اقدام به کشت نموده اند. آیا اجرای طرحهای آبخیزداری در این حوزه ها برای پایین دست مشکلاتی پدید نمی آورد؟
نکته خوبی است. مهمترین دغدغه در مدیریت پایدار حوزه های آبریز، رعایت نکردن حجم آب استحصالی در بالادست این حوزه هاست. می دانیم که فعالیت های اقتصادی و کسب سود، با عطش همراه هست. بنابراین باید این دیدگاه را داشت که برای حفظ هر بوته نیز ارزش حیاتی قائل شد. برای این مساله چاره ای که اندیشیده شده عبارت از این است که در حوزه سدها، اجرای سازه های آبخیزداری با هدف کنترل رسوب حوزه سدها انجام می شود و با اهداف پیش بینی شده در مطالعات سد سازی منطبق است و از جمله ی تکالیف قانونی است که در سطح ملی دنبال می شود.
-آیا محدودیت خاصی در پیگیری درخواست های مردمی متقاضی مشارکت در اجرای پروژه ها وجود دارد؟
با توجه به وسعت استان و نیاز رو به رشد در این خصوص کمک گرفتن از ظرفیت مهندسین مشاور استان برای شناسایی و استعدادیابی پروژه های مشارکت مردمی راهکاری است که باید بیش از پیش مد نظر باشد. به این ترتیب ابهام مربوط به اقدامات غیرمجاز آبخیزنشینان از بین می رود و زمینه برای ساماندهی مشارکت حوزه های آبخیز فراهم می شود.
گزارش: احسان سمیع زاده
