پایگاه خبری کشاورزی و منابع طبیعی (IANN)/ در زمستان سال گذشته بود که قیمت بالای میوه‌ها داد همه مردم را درآورد و برای نمونه قیمت پرتقال به کیلویی ۳۰هزار تومان هم رسید؛ قیمت میوه آن‌قدر افزایش یافت که حتی رهبر انقلاب در روز درختکاری به این مسأله واکنش نشان دادند و فرمودند: «متأسفانه امروز وضع معیشت مردم خوب نیست؛ این غصّه بزرگی است برای ما. گرانی‌ها زیاد است؛ شما ملاحظه کنید شب عید، قیمت میوه و مانند این‌ها خیلی گران است؛ میوه فراوان، امّا قیمت‌ها بسیار بالا». حالا تنها با گذشت یک‌ماه از شروع سال جدید، خبر فاسد شدن میوه‌ها و به‌طور مشخص از بین رفتن هزاران تن پرتقال در انبارها کام بسیاری از مردم را تلخ کرده است. به گفته رئیس اتحادیه بارفروشان میدان مرکزی میوه و تره‌بار، ۱۰۰هزار تن سیب و پرتقال در انبارها دپو شده که بیش از ۳۰هزار تن پرتقال‌هایی که دپو شده بود، خراب شده است. اکنون نیز درحالی‌که دو وزارتخانه جهاد کشاورزی و صمت باید با اقدامات مؤثر خود در تنظیم بازار، دست واسطه‌ها را از زنجیره تولید و عرصه میوه قطع کنند، وجود دلالان در بازار محصولات کشاورزی به بهانه خوبی برای رفع تکلیف این دو وزارتخانه در فاسد شدن ۱۰۰هزار تن میوه شده است.
در زمستان سال گذشته بود که قیمت بالای میوه‌ها داد همه مردم را درآورد و برای نمونه قیمت پرتقال به کیلویی ۳۰هزار تومان هم رسید؛ قیمت میوه آن‌قدر افزایش یافت که حتی رهبر انقلاب در روز درختکاری به این مسأله واکنش نشان دادند و فرمودند: «متأسفانه امروز وضع معیشت مردم خوب نیست؛ این غصّه بزرگی است برای ما. گرانی‌ها زیاد است؛ شما ملاحظه کنید شب عید، قیمت میوه و مانند این‌ها خیلی گران است؛ میوه فراوان، امّا قیمت‌ها بسیار بالا». حالا تنها با گذشت یک‌ماه از شروع سال جدید، خبر فاسد شدن میوه‌ها و به‌طور مشخص از بین رفتن هزاران تن پرتقال در انبارها کام بسیاری از مردم را تلخ کرده است. به گفته رئیس اتحادیه بارفروشان میدان مرکزی میوه و تره‌بار، ۱۰۰هزار تن سیب و پرتقال در انبارها دپو شده که بیش از ۳۰هزار تن پرتقال‌هایی که دپو شده بود، خراب شده است. اکنون نیز درحالی‌که دو وزارتخانه جهاد کشاورزی و صمت باید با اقدامات مؤثر خود در تنظیم بازار، دست واسطه‌ها را از زنجیره تولید و عرصه میوه قطع کنند، وجود دلالان در بازار محصولات کشاورزی به بهانه خوبی برای رفع تکلیف این دو وزارتخانه در فاسد شدن ۱۰۰هزار تن میوه شده است.
موضوع از بین رفتن بخشی از محصولات کشاورزی ذخیره شده، هر سال مسأله‌ای تکراری شده است که هیچ‌گاه دو وزارتخانه جهاد کشاورزی و صنعت، معدن و تجارت به‌عنوان دو وزارتخانه مسئول تولید و تنظیم بازار درصورت وقوع آن مسئولیتی برعهده نگرفته‌اند و علی‌رغم تأکیدات فراوانی که به موضوع حمایت از تولید می‌شود، هر ساله بخشی از محصولات مختلف کشاورزی از قبیل سیب درختی، پرتقال، سیب‌زمینی، پیاز، گوجه‌فرنگی و… به‌علت آنچه از سوی کشاورزان عدم‌حمایت از تولید عنوان می‌شود، از بین می‌رود و به این ترتیب زحمات و سرمایه کشاورزان نقش بر آب می‌شود.
هر زمان نیز که داستان مکرر از بین رفتن محصولات کشاورزی یا اختلال در تنظیم بازار یک محصول کشاورزی مطرح می‌شود، هر دو وزارتخانه با استناد به بخش‌هایی از قانون انتزاع خود را فاقد هرگونه مسئولیتی در رابطه با مشکل پیش آمده می‌دانند و مسئولیت را برعهده وزارتخانه دیگر می‌اندازند. در مجموع قانون انتزاع با جابه‌جایی مسئولیت‌ها هر چند سال یک‌بار بین دو وزارتخانه جهاد کشاورزی و صمت به‌بهانه خوبی برای مسئولان این دو وزارتخانه برای شانه خالی کردن از وظایف تبدیل شده است و مشخص هم نیست که قانون‌گذار بالاخره چه زمانی وظایف را به‌طور کامل در یک وزارتخانه کاملاً مرتبط متمرکز می‌کند.
جابه‌جایی‌های مکرر وظایف
اواخر بهمن‌ماه سال۱۳۹۱ قانون جدا شدن وظایف بازرگانیِ بخش کشاورزی از وزارت بازرگانی به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و براین اساس حدود هشت‌سال، مسئولیت و اختیارات بازرگانی محصولات کشاورزی به‌عهده وزارت صنعت، معدن و تجارت بود؛ اما از مردادماه سال۱۳۹۸ معاون اول رئیس‌جمهور مصوبه هیئت وزیران را در ارتباط با بازگشت بخشی از اختیارات بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی از وزارت صنعت، معدن و تجارت ابلاغ کرد. براساس مصوبه هیئت وزیران در مردادماه سال۱۳۹۸ درخصوص تنظیم بازار نهاده‌های کشاورزی، مسئولیت ذخایر راهبردی و تنظیم بازار کالاهایی مثل گندم، برنج، روغن، شکر، گوشت قرمز و گوشت مرغ به‌عهده وزارت صنعت، معدن و تجارت و مسئولیت نهاده‌های دامی مثل ذرت، انواع کنجاله و جو بر عهده وزارت جهاد کشاورزی است.
علی‌رغم این تغییرات باز هم در سال۹۹، براساس مصوبه شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا اختیارات وزارت جهاد کشاورزی در حوزه ستاد تنظیم بازار به وزارت صنعت، معدن و تجارت داده شده و بر این اساس در آبان‌ماه سال۹۹ با ابلاغ معاون اقتصادی رئیس‌جمهور به وزارت جهاد کشاورزی و صنعت، معدن و تجارت چهار مسئولیت تنظیم بازار محصولات کشاورزی مانند اختیار ثبت سفارش، تعیین اولویت و تخصیص ارز نهاده‌های دامی، تنظیم بازار زنجیره مرغ و تخم‌مرغ و سیاست‌های حوزه صادرات نهاده‌های کشاورزی، دام، طیور، مرغ و تخم‌مرغ به وزارت جهاد کشاورزی منتقل شد.
خلاصه این‌که براساس این جابه‌جایی‌های مکرر در وظایف دو وزارتخانه هرگاه در تنظیم بازار محصولات مختلف کشاورزی مانند گوشت قرمز، تخم‌مرغ، مرغ، میوه و مرکبات یا تنظیم بازار شب عید اختلالی ایجاد شده است، وزارت جهاد کشاورزی مقصر را وزارت صمت و وزارت صمت نیز مقصر را وزارت جهاد کشاورزی معرفی کرده است و در این بین تولیدکننده و مصرف‌کننده سردرگم در کلاف پیچ در پیچ وظایف دو وزارتخانه باید از حقوق و مطالبات خود چشم‌پوشی کنند.
هنوز مسأله دپو و احتمال فاسد شدن بیش از ۵۰۰هزار تن سیب درختی در انبارها و سردخانه‌های آذربایجان‌غربی و دیگر استان‌ها حل نشده است که در روزهای اخیر اخباری مبنی‌بر احتمال فاسد شدن ۱۰۰هزار تن مرکبات، مطرح شد.
فاسد شدن پرتقال‌ها در سردخانه‌های کشور
به گفته رئیس اتحادیه بار فروشان میدان مرکزی میوه و تره‌بار ۱۰۰هزار تن پرتقال در سردخانه‌ها و انبارهای کشور توسط دلالان و واسطه‌ها دپو شده که حدود ۳۰هزار تن از آن فاسد شده و بقیه نیز درحال از بین رفتن است.
مصطفی دارایی‌نژاد به فارس گفت: دلالان و واسطه‌ها با طمع سود بیش‌تر از عرضه پرتقال‌های دپو شده به بازار در شب عید با قیمت مناسب خودداری کردند و اکنون این میوه‌ها درحال فاسد شدن است.
وی با تکذیب نقش ستاد تنظیم بازار در این موضوع بیان داشت: این بارها و فساد پرتقال‌ها در انبارها و سردخانه‌ها ارتباطی به ستاد تنظیم بازار ندارد و میوه‌های خریداری شده برای تنظیم بازار شب عید تنها ۲۰هزار تن بوده که طبق روال هر سال به‌منظور جلوگیری از افزایش قیمت‌ها و تأمین کالا در بازار انجام شد.
فاسد شدن صدها هزار تن پرتقال درحالی مطرح است که شب عید امسال قیمت سیب و پرتقال آن قدر گران شده بود که ستاد تنظیم بازار در مصوبه‌ای صادرات سیب و پرتقال را محدود کرد.
البته برخی دست‌اندرکاران امر صادرات محصولات کشاورزی در همان زمان نسبت به این مصوبه انتقاداتی مطرح کردند و گفتند: راهکار تنظیم بازار شب عید، محدود کردن صادرات میوه نیست؛ زیرا کمبود تولید سیب یا پرتقال نداریم و حتی در تولید این محصولات با مازاد مواجه هستیم، لذا محدود کردن صادرات مشکل تنظیم بازار را حل نمی‌کند.
تنها راه جلوگیری از فساد محصولات عرضه فوری است
نایب رئیس اتحادیه محصولات کشاورزی ایران هم معتقد است فرصت صادرات سیب و پرتقال‌های مانده در انبارها را از دست داده‌ایم و تنها راه جلوگیری از فساد آن‌ها عرضه فوری و مستقیم در سراسر کشور است.
صدرالدین نیاورانی درباره راهکارهای نجات محصولات مانده در انبارها از فساد به ایلنا گفت: فرصت صادرات سیب و پرتقال‌های مانده در انبارها را از دست داده‌ایم و دیگر نمی‌توان اقدام به صادرات کنیم. زمان مناسب برای صادرات اسفندماه بود که در آن زمان مسئولان صادرات را در یک تصمیم غیر‌کارشناسی ممنوع کردند.
نیاورانی تصریح کرد: یک‌ماه زمان می‌برد زمینه صادرات فراهم شود، یک‌ماه دیگر زمان می‌خواهد کشور واردکننده محصولات را در بازار خود عرضه کند، درحالی‌که ما این مقدار زمان را نداریم. وی با تأکید بر این‌که ممنوعیت صادرات در سال پر تولید نشانه ضعف اطلاعات تصمیم‌گیران کشور است، گفت: ضعف اطلاعات است که منجر به تصمیمات غلط می‌شود و در نهایت تاوان آن را کشاورزان پس می‌دهند.
نیاورانی تنها راه باقی‌مانده برای نجات محصولات مانده در انبارها از فساد را عرضه فوری و مستقیم در سراسر کشور دانست و گفت: دولت زودتر غرفه‌های را در سراسر کشور در اختیار باغداران قرار دهد تا آن‌ها محصولات را بی‌واسطه و با قیمت مناسب به دست مردم برسانند.
۵۰۰هزار تن سیب در آذربایجان‌غربی در آستانه فساد قرار دارد
همچنین بهنام تاج‌الدینی، عضو کمیسیون کشاورزی اتاق ایران، نیز گفت: ۵۰۰هزار سیب در سردخانه‌ها و انبارهای استان آذربایجان‌غربی درحال فاسد شدن است، درحالی‌که سیب شب عید کم‌تر از هر کیلو ۱۵هزار تن به دست مصرف‌کننده نرسید و کشاورز نیز هر کیلو را بیش‌تر از پنج‌هزار تومان نفروخت؛ بنابراین مشکل از جای دیگری است.
وقتی موضوع فاسد شدن سیب در استان‌های آذربایجان‌غربی و سایر استان‌ها مطرح شد، صحبتی از وجود دلالان و واسطه‌ها نبود، بلکه تولیدکنندگان و کشاورزان گفتند که به علت عدم‌حمایت دولت و نبود زیرساخت‌های لازم صادراتی سیب روی دست کشاورز و تولیدکننده مانده است.
وزارت صمت مسئول فروش میوه دپو شده نیست
رئیس اتاق اصناف تهران نیز درباره دپو پرتقال و فاسد شدن آن گفت: وزارت صمت مسئولیت فروش میوه تولید شده را ندارد. موضوعی که به ستاد تنظیم بازار مربوط است، بحث خرید و تأمین برخی اقلام ازجمله میوه برای تنظیم بازار و جلوگیری از افزایش نامتعارف قیمت‌هاست.
قاسم نوده‌فراهانی افزود: مقصر این اتفاق خریدارانی هستند که میوه را در انبارها و سردخانه‌ها دپو کردند و حاضر نبودند در زمانی‌که تقاضا در بازار وجود داشت، میوه را با قیمت مناسب و پایین عرضه کنند و حالا که تقاضای این اقلام کاهش یافته است، با تهدید فساد میوه روبه‌رو شده‌اند.
اگرچه رئیس اتاق اصناف تهران و رئیس اتحادیه بار فروشان میدان مرکزی میوه و تره‌بار عاملان اصلی این فاجعه، یعنی از بین رفتن هزاران تن پرتقال را دلالان و واسطه‌ها عنوان می‌کنند، اما از سوی دیگر این امر پوشیده‌ای نیست که وزارت صمت متولی تنظیم بازار است و سازمان حمایت تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان به‌عنوان زیرمجموعه وزارت صمت هر ماه به‌طور مستمر عملکرد پرطمطراقی از خود را در رابطه با بازدید از واحدهای صنفی و انبارهای کشور ارائه می‌کند، لذا سؤال این‌جاست که این وزارتخانه با وجود این بازدیدهای مستمر و سامانه جامع تجارت که در آن انبارداران سراسر کشور مکلف به ثبت موجودی کالای خود در آن هستند، چرا با وجود گرانی‌ها سیب و پرتقال برنامه‌ای برای عرضه مناسب با کمک بخش خصوصی در جهت تعدیل قیمت‌ها نداشت؟
وزارت جهاد کشاورزی مقصر از بین رفتن سیب‌های دپو شده نیست
از سوی دیگر رئیس نظام صنفی کشاورزی و منابع‌طبیعی کشور درباره دپوی سیب در انبارها گفت: وظیفه همه دستگاه‌هایی که در موضوع تنظیم بازار و عرضه محصولات کشاورزی هستند، کاملاً مشخص است.
محمدشفیع ملک‌زاده گفت: درسال۹۱ قانون، وظایف را کاملاً در اختیار وزارت جهاد کشاورزی قرار داد؛ اما در سال۹۷ این وظایف به وزارت صمت واگذار شد. ملک‌زاده افزود: با توجه به این‌که تنظیم بازار و عرضه محصولات کشاورزی اعم از میدان میوه و تره‌بار، بازارچه‌ها و همچنین خرده‌فروشی‌ها در اختیار وزارت صمت است، با کوتاهی‌های صورت گرفته وزارت صمت مقصر است و وزارت جهاد کشاورزی تنها وظیفه تولید را برعهده دارد.
بی‌کفایتی در تنظیم بازار
اگرچه دو دیدگاه مختلف از سوی بخش خصوصی در رابطه با مقصر دانستن وزارت صمت و وزارت جهاد کشاورزی در مورد فاسد شدن ۱۰۰هزارتن سیب و پرتقال وجود دارد، اما حقیقت آن است که این دو وزارتخانه تولیدکننده و عرضه‌کننده باید فارغ از آنچه قوانین و قواعد بعضاً غلط برای آن‌ها تعیین کرده است، با یکدلی و همدلی در سالی که به‌عنوان تولید، پشتیبانی‌ها و مانع‌زدایی نامید شده است، درصدد رفع موانع و مشکلات تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان باشند و با نظارت دقیق بر امر تولید و توزیع داستان تکراری دلال‌ها و واسطه‌ها به‌عنوان مقصران برهم ریختگی بازار را از صحنه تنظیم بازار کشور حذف کنند. در روزهای گذشته که اخبار مربوط به فاسد شدن هزاران تن سیب و پرتقال منتشر شده، هیچ یک از مسئولان وزارت جهاد کشاورزی و وزارت صمت واکنشی در این رابطه نشان نداده‌اند و علی‌رغم تلاش برای برقراری ارتباط با این مسئولان در جهت پاسخگویی به معضل پیش آمده، ارتباطی حاصل نشده است. این‌که رؤسای برخی از اتحادیه‌های صنفی یک وزارتخانه را مقصر و وزارتخانه دیگری را در رابطه با این مسائل بی‌گناه جلوه دهند، راهکار نیست و نباید به بهانه وجود دلالان و واسطه‌ها هر نوع بی‌کفایتی در تنظیم بازار را به دلالان و واسطه‌ها نسبت داد، بلکه وزارت کشاورزی و وزارت صمت به‌عنوان دو وزارتخانه مسئول باید بنا بر مسئولیتی که برعهده دارند، دست دلالان و واسطه‌ها را از زنجیره تولید و عرضه محصولات کشاورزی قطع کنند و با برنامه‌ریزی دقیق بین دو وزارتخانه و براساس اجماع نظارت کارشناسان بخش دولتی و خصوصی موانع تولید را از سر راه بردارند.
