عوارض ورود فاضلاب به زمینهای کشاورزی

شینا انصاری در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: با توجه به محدودیت منابع آب یکی از راهکارها کاربرد زنجیره ای منابع آب متناسب با تغییر کیفی آن در بخش های مختلف مصرف است.

وی در خصوص استفاده از فاضلابها به عنوان منابع آبی تجدیدشونده در آبیاری کشاورزی اظهار داشت: فاضلابها به عنوان منابع آبی غیر متعارف می توانند در صورت تصفیه و رسیدن به حد استانداردهای ملاک عمل برای منابع پذیرنده همچون آبهای سطحی، زیرزمینی و کشاورزی و آبیاری فضای سبز استفاده شوند.

مدیرکل دفتر پایش فراگیر سازمان محیط زیست با بیان اینکه آنچه امروزه به عنوان بهره برداری از فاضلاب مطرح است فاضلابهای بازچرخانی شده  و تصفیه شده است  و نه فاضلابهای خام و آلاینده محیط زیست که مولد انواع بیماری های مزمن و خطرناک برای انسان هستند، تصریح کرد: درباره علل گرایش کشاورزان به استفاده از فاضلاب خام برای آبیاری محصولات کشاورزی رایگان بودن و عدم صرف هزینه، در دسترس بودن فاضلاب، تامین نیاز غذایی گیاهان از طریق مواد مغذی موجود در فاضلاب و افزایش بار آلی خاک (نیترات و فسفات) است.

انصاری با اشاره به مخاطرات بهداشتی و زیست محیطی کاربرد فاضلاب برای آبیاری مزارع گفت: شاید در نگاه اول استفاده از فاضلاب برای آبیاری، کشاورزان را از مصرف کود بی نیاز کند اما آلودگی ناشی از فلزات سنگین در این محصولات برای انسان بسیار خطرناک است. انتقال عوامل بیماری زا از طریق تماس ومصرف محصولات، تجمع مواد سمی در محصولات وانتقال در زنجیره غذایی، تجمع مواد سمی خصوصاً فلزات سنگین در بدن وایجاد انواع سرطان ها، آلودگی خاک و امکان آلودگی آبهای زیر زمینی از جمله مضرات استفاده از فاضلاب در آبیاری محصولات کشاورزی بویژه در محصولات روزچین و سبزیجات و صیفی جات است.

وی درباره عوارض دیگر ورود فاضلاب به اراضی کشاورزی و تغییر در بافت خاک افزود: تجمع نمک ها درخاک و کاهش حاصلخیزی خاک  و بروز اثرات طولانی مدت روی خاک و گیاه  مانند افزایش هدایت الکتریکی خاک، افزایش کل جامدات محلول خاک و تغییر نسبت جذب سدیم از معایب دیگر بهره گیری از فاضلاب برای آبیاری اراضی زراعی است.

مدیرکل دفتر پایش فراگیر سازمان محیط زیست با اشاره به دو مصوبه دولت درباره جلوگیری از مصرف فاضلاب خام و تصفیه نشده در کشاورزی تأکید کرد: بر اساس مصوبه سال ۱۳۸۵ وزارت جهاد کشاورزی مکلف شده با همکاری وزارت نیرو اقدامات لازم برای رفع مشکل آّبیاری مزارع سبزی کاری با فاضلاب خام را با اولویت در استانهای تهران، لرستان و خراسان به اجرا در آورد.

به گفته وی، همچنین بر اساس تصویب نامه سال  ۸۶، مقرر شده تا استانداریهای سراسر کشور با همکاری وزارتخانه های نیرو، جهاد کشاورزی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از آبیاری مزارع با فاضلاب تصفیه نشده جلوگیری به عمل آورند.

انصاری درباره پایش های زیست محیطی که توسط سازمان حفاظت محیط زیست انجام شده و یا در دستور کار قرار دارد یادآور شد: پایش هایی به منظور اندازه گیری فلزات سنگین به صورت پراکنده انجام شده ولی به طور سیستماتیک و متمرکز در اراضی جنوب تهران در دستورکار قرار دارد همچنین سنجش آلودگی های میکروبی و اندازه گیری کلر باقیمانده هم توسط وزارت بهداشت انجام می شود.

مدیرکل دفتر پایش فراگیر سازمان محیط زیست با تاکید براینکه محیط زیست در خصوص آلودگی محصولات کشاورزی با فاضلاب‌ها نقش مستقیم ندارد ولی با توجه به حساسیت  و دغدغه سازمان حفاظت محیط زیست به موضوع آلودگی های ناشی از آبیاری با فاضلاب ها و تبعات و عواقب ناگوار آن، نسبت به تدوین راهنمای نحوه استفاده از فاضلاب تصفیه شده در کشاورزی اقدام کرده است اظهار داشت: البته با توجه به شرایط جغرافیایی متفاوت، خاک شناسی متنوع و شرایط بسیار متغیر کیفی و کمی فاضلابهای مورد استفاده در مناطق مختلف کشور انجام مطالعات محلی و منطقه ای ضروری است.

انصاری درباره راهکارهای اجرایی کوتاه مدت و میان مدت تا زمانی که امکان تصفیه روان آبها و آبهای سطحی مهیا شود گفت: شناسایی کامل مزارعی که با فاضلاب خام آبیاری می شوند توسط  جهاد کشاورزی استانها با محوریت فرمانداری شهرستان ها، تامین آب کشاورزان یا درصورت عدم تامین آب، اقدام به تغییر و جایگزینی محصولات روزچین بخصوص سبزیجات و قطع فاضلاب خام یا فروش آن به کشاورزان از طریق تولیدکنندگانی که امکانات تصفیه فاضلاب را دارند و نهایتا برخورد قضایی با متخلفین می تواند از جمله راهکارهای موردنظر باشد.