معاون آموزش و پژوهش سازمان حفاظت محیط زیست گفت: بر اساس اهداف کنوانسیون تنوع زیستی ضروری است هر اقدامی در زمینه محصولات دستکاری شده ژنتیکی با بررسی اثرات آن بر محیط زیست و تنوع زیستی همراه باشد.
به گزارش پایگاه خبری کشاورزی و منابع طبیعی(IANN)، از پایگاه اطلاع رسانی سازمان حفاظت محیط زیست، مهناز مظاهری در همایش ملی ایمنی زیستی و آگاهی عمومی در زمینه دستکاری ژنتیکی با بیان اینکه هر علمی دارای نقاط مثبت و منفی است، افزود: با توجه به نوع استفاده انسان ها از علوم مختلف، آثار و نتایج مثبت و منفی آن ها در زندگی بشر پدیدار می شود.
وی اظهار کرد: متاسفانه بیوتکنولوژی از جمله علومی است که به رغم برخورداری از نقاط مثبت، بلای جان انسان ها شده و از این رو باید در مواجه با این علم و برخورداری و استفاده از آن بسیار محتاط عمل کنیم و فقط برمدار قانون های ملی و بین المللی در این زمینه حرکت کنیم.
وی ضمن یادآوری مباحث مطرح شده در اجلاس زمین در سال ۱۹۹۲، اظهار کرد: یکی از مهمترین محورهای مطرح شده در آن اجلاس این بود که به رغم تمام خوبی های علم بیوتکنولوژی چگونه عمل کنیم که انقلاب سبز به انقلاب قرمز بدل نشود.
مظاهری اشاره ای هم به پیوستن ایران در سال ۱۹۹۶ به کنوانسیون تنوع زیستی داشت و افزود: استفاده پایدار از گونه ها و سهیم شدن عادلانه و برابر در مزایای حاصل از کاربرد منابع ژنتیکی، از جمله از طریق دسترسی مناسب به منابع ژنتیکی و انتقال صحیح فناوری های مربوط از جمله اهداف مهم این کنوانسیون است و از این رو هر نوع اقدام ایران در زمینه محصولات دستکاری شده ژنتیکی باید با بررسی اثرات آن بر محیط زیست و تنوع زیستی همراه باشد.
معاون سازمان حفاظت محیط زیست ضمن تاکید بر این موضوع که نمی خواهیم با دوگانگی ژنی، تنوع زیستی خود را از دست بدهیم و آن را از حالت بومی گرایی خارج کنیم، تصریح کرد: این مهم تنها به کمک قوانین و ارزیابی محصولات محقق خواهد شد زیرا هم اکنون در بحث کشاورزی، محصولات دستکاری ژنتیکی شده ای وجود دارد که منجر به آلودگی های ژنی و تخریب محیط زیست می شوند.
وی خاطرنشان کرد: ژن ها از طریق حرکت باد، همچنین حشرات قابل انتقال هستند و از این رو ارزیابی خطرات بر اساس سازواره های هدف و غیر هدف به ویژه در حوزه کشاورزی بسیار مهم است زیرا اگر می خواهیم محصولی نو عرضه کنیم باید ابتدا مخاطرات آن بر محیط زیست و سلامت و بهداشت بشر را بسنجیم.
*** شرکت های چند ملیتی به دنبال بازارهای تازه برای محصولات دستکاری ژنتیکی شده در کشورهای در حال توسعه
محمد تقی فرور، رئیس انتخابی کنسرسیوم جهانی قرق های بومی نیز گفت: کتاب ‘تکنولوژی افسارگسیخته’ که در سال ۱۹۶۸ میلادی منتشر شد، نشان داد که جهان غرب به این درک رسیده است که فناوری می تواند چه پیامدهای منفی را با وجود حسن نیت در درون خود داشته باشد.
وی با اشاره به فعالیت های خود پس از مطالعه این کتاب، اظهار کرد: بررسی تبعات زیست محیطی فناوری در کشورهای جهان سوم از طریق بازدید نزدیک از بسیاری از این کشورها، برایم روشن کرد که چگونه سران بسیاری از این کشورها با حسن نیت و آرزوی پیشرفت برای کشورها و مردمان خود، آسیب های جبران ناپذیری به محیط زیست و ایمنی زیستی جوامع خود وارد کرده اند.
فرور افزود: به رغم برخورداری بشر از بینش علمی پیشرفته، پیش بینی اثرات مخرب بسیاری از پیشرفت های علمی و فناوری بر محیط زیست و در نهایت بر سلامت بشر ممکن نیست که از آن جمله می توان به آسیب های ناشی از آفت کش ها اشاره کرد.
وی ادامه داد: با توجه به پیامدهای محصولات دستکاری ژنتیکی شده و رعایت اصل احتیاط که منجر به عدم تولید این محصولات در اروپا و روسیه شده است، ما نباید خود را در معرض خطرات استفاده از این محصولات قرار دهیم.
فرور تاکید کرد: یکی از مهمترین نگرانی ها در این زمینه، پیگیری بسیاری از شرکت های چند ملیتی به منظور کسب بازارهای تازه در کشورهای در حال توسعه برای این محصولات است.
*** جای خالی نهادی فرا سازمانی در زمینه محصولات دستکاری شده ژنتیکی در ایران
داوود حیات غیب هماهنگ کننده ملی و مدیر پروژه توانمند سازی ایمنی زیستی نیز در این همایش گفت: پروژه توانمند سازی ایمنی زیستی برنامه مشترک سازمان محیط زیست و برنامه محیط زیست سازمان ملل است که در آن ظرفیت سازی در کشورها با استفاده از پروژه های بین المللی و تنویر افکار عمومی و مشارکت عمومی انجام می شود.
وی با بیان اینکه زیست فناوری علمی است که با سازواره های زیستی سر و کار دارد، افزود: با بهره گیری از مهندسی ژنتیک می توان یک موجود را به موجود دیگر تبدیل کرد حتی اگر هم خانواده نباشند.
حیات غیب مروری بر تصویب کنوانسیون تنوع زیستی در سال ۱۹۹۶ داشت و گفت: از همان زمان کشورها به این مساله توجه کردند که زیست فناوری ممکن است تبعاتی بر تنوع زیستی داشته باشد.
هماهنگ کننده ملی و مدیر پروژه توانمندسازی ایمنی زیستی ادامه داد: از همین رو از کشورها دعوت شد برای کنترل این محصولات قوانینی را در نظر بگیرند که در نهایت به تصویب پروتکل کارتاهنا در سال ۲۰۰۰منجر شد که ایران نیز در سال ۱۳۸۲ و پس از تصویب این پروتکل در مجلس، آن را به صورت قانونی لازم الاجرا کند و در نهایت ۶ سال بعد، قانون ایمنی زیستی را به تصویب رساند.
حیات غیب اضافه کرد: در ایران قانون ایمنی زیستی هدف خود را تدوین یک چارچوب ایمن برای استفاده از این محصولات و حفظ حقوق مصرف کننده قرار داده است.
وی تصریح کرد: در نشست های علمی و تخصصی که هر چهار سال یکبار در خصوص کنوانسیون تنوع زیستی و ایمنی زیستی در جهان برگزار می شود، موارد مرتبط با ایمنی زیستی از سوی کارشناسان مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.
هماهنگ کننده ملی و مدیر پروژه توانمندسازی ایمنی زیستی، ‘ سنستا ‘ را تنها انجمنی در ایران معرفی کرد که در زمینه محصولات دستکاری شده ژنتیک فعالیت می کند و افزود: در اتحادیه اروپا یک مرکز مستقل درباره مخاطرات محصولات دستکاری شده وجود دارد و این در حالی است که همچنان جای خالی نهادی فرا سازمانی در این زمینه در ایران وجود دارد.
حیات غیب تاکید کرد: در بحث اطلاع رسانی نباید سیاه نمایی کرد یعنی نه به طور کلی آن را نفی و نه آن را تایید کنیم بلکه حقایق در این زمینه بیان شود زیرا هدف ظرفیت سازی در زمینه افکار عمومی است.
*** تهدیدی به نام سلطه غذا
سید مهدی سیدی عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری موضوع نقش شرکت های بین المللی در گسترش گیاهان دستکاری شده ژنتیکی (تراریخته) را مطرح کرد و گفت: جهان و ایران با موضوع دستکاری ژنتیک درگیر است و ما باید آگاهی عمومی را در این زمینه بالا ببریم زیرا ما با پدیده جهانی سازی به جای جهانی شدن روبرو هستیم که مفهوم سلطه را در خود دارد.
وی افزود: نظام سلطه با داشتن شرکت های بزرگ، شرکت های کوچک را در درون خود مضمحل می کند که این امر در حوزه غذا نیز رخ داده و بحثی به نام سلطه غذا نیز وجود دارد در آن شرکت های بزرگ و سرمایه داران، شرکت های کوچک را در خود ادغام می کنند تا بتوانند مصرف غذای دنیا را در کنترل و سلطه خود درآورند.
وی با ذکر چند نمونه شرکت بزرگ جهانی در این زمینه و نقش آن ها در گسترش سیاست های دولت های سلطه گر، گفت: این شرکت ها در دو بخش اصلی فروش سم و بذر فعالیت دارند.
سیدی تحت کنترل قرار دادن بذر را یکی از راهکارهایی دانست که شرکت های مرتبط با محصولات دستکاری مورد استفاده قرار می دهند و ادامه داد: بهره گیری از یک سم خاص که متناسب با محصول باشد و تولید انحصاری آن از دیگر ابزار سلطه از سوی این شرکت ها است، از این رو ما باید کنترل های لازم را در برخورد با این شرکت ها در نظر بگیریم.
همایش ملی ایمنی زیستی و آگاهی عمومی در زمینه دستکاری ژنتیکی به همت موسسه توسعه پایدار و محیط زیست (سنستا) صبح امروز چهارشنبه در سازمان حفاظت محیط زیست برگزار شد و به موضوع محصولات تراریخته و نقش آن در کاهش تنوع زیستی و تبعات آن بر امنیت غذایی پرداخت.
