صدای خاک را بشنوید

سالانه ۲.۵ میلیارد تن خاک بر اثر فرسایش در کشور از بین می رود که در کنار آن افزایش شوری، سدیمی شدن، مشکلات ماندابی و زه کشی نشان دهنده وضعیت بسیار نگران کننده خاک در ایران است.
به گزارش پایگاه خبری کشاورزی و منابع طبیعی(IANN)، به نقل از ایرنا؛ خاک، منبع عظیم و ثروت گرانقدری است که بسیاری از مسائل حیاتی و نیازهای ضروری انسان و جامعه به آن وابسته است. بیش از ۹۵ درصد نیازهای غذایی بشر و درصد قابل توجهی از پوشاک و سایر مایحتاج جمعیت رو به رشد انسان در بستر خاک تولید و تامین می شود که عملکرد نابجای انسان ها موجب تخریب آن شده است.
بر اساس اطلاعات آماری یک سوم خاک حاصلخیز دنیا از بین رفته است این در حالی است که برای تشکیل هر سانتیمتر خاک، به طور متوسط حدود ۳۰۰ سال زمان نیاز است که این مدت در مقایسه با عمر انسان بسیار زیاد است به همین علت خاک به عنوان یکی از منابع غیرقابل تجدید در نظر گرفته می شود.
عواملی چون رشد شهرنشینی، ازدیاد زباله های شهری و صنعتی و جذب برخی مواد شیمیایی در خاک، حفاری معادن، چرای بی رویه دام ، استفاده از سموم و آفتکش ها و مصرف بیش از حد کودهای شیمیایی، به فرسایش و آلودگی خاک و تخریب سطح زمین می انجامد که تهدیدی برای آن است.
براین اساس به منظور ارج نهادن به اهمیت خاک و جلوگیری از نابودی آن در سال ۲۰۰۲ بر اساس پیشنهاد اتحادیه جهانی علوم خاک، پنجم دسامبر به عنوان روز جهانی خاک نامگذاری شد تا دولت ها، سیاستگذاران و فعالان بخش خصوصی به طور جدی به تکاپو افتاده و برای رفع نواقص، اصلاح روش ها و بهبود اوضاع کیفی خاک چاره اندیشی کنند.
با توجه به اهمیت موضوع، سازمان ملل سال ۲۰۱۵ را سال ‘ خاک سالم برای زندگی سالم’ نامگذاری کرده است که این کار اهمیت خاک و حفاظت از آنرا در سطح جهانی نشان می دهد.
طی چندین سال پس از تصویب این روز، سالانه کنفرانس ها، نشست ها و جلسات گوناگون پیرامون این موضوع در کشورهای مختلف دنیا در این تاریخ برگزار و در جهت بزرگداشت اهمیت خاک و اطلاع رسانی به اقشار مختلف مردم تلاش می شود، حتی در بعضی از کشورها مانند آلمان، هفته خاک تعیین و طی آن مراسم مختلفی برگزار می شود.
گرامیداشت روز جهانی خاک در ایران نیز از سال ۱۳۹۱ در پردیس کشاورزی کرج آغاز شد.
محمد جواد سروش مدیر کل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست دراین باره به خبرنگار علمی ایرنا گفت: سرمایه گذاری در مدیریت پایدار خاک در کشورها جا نیفتاده است که این مساله باید تقویت شود، این موضوع و همچنین توسعه پایدار موضوعاتی هستند که به امنیت غذایی گره خورده اند.
وی افزود: بستر سلامت و زیرساخت های بشری از خاک است بنابراین اگر خاک سالم باشد می توانیم به امنیت غذایی برسیم، اینکه بدون سلامت خاک و به بهانه تولید از سموم شیمیایی بی رویه استفاده کنیم و خاک را از بین ببریم در تعریف توسعه پایدار نمی گنجد.
سروش اظهار کرد: تمام دنیا به این نتیجه رسیده اند که اگر خاک آلوده باشد منابع آبی، گیاهان و موجودات آبزی آلوده می شوند و به دنبال آن سلامت انسان که مصرف کننده است نیز به خطر می افتد، دیگر میان آب و خاک نمی توان هیچ مرزی قائل شد.
وی ادامه داد: آمارها نشان می دهد یک سوم خاک حاصلخیز دنیا از بین رفته است و پیش بینی می شود اگر سال ۲۰۵۰ را به نسبت سال ۱۹۶۰ مقایسه کنیم سرانه زمین قابل کشت و زرع به یک چهارم کاهش می یابد این در حالی است که سازمان ملل علام کرده جمعیت در این سال به ۹ میلیارد نفر می رسد و این به معنای تولید بیشتر غذا است.
سروش افزود: بنابراین برای تامین غذای ۹ میلیارد جمعیت باید ۶۰ درصد افزایش محصول داشته باشیم که با سیاست های تخریبی که جهان در پیش گرفته نه تنها نی توانیم ان ۶۰ درصد را تامین کنیم بلکه باعث نابودی همین میزان خاک قابل کشت خواهیم شد.
وی گفت: وضعیت خاک در ایران بسیار نگران کننده است، براساس آمارهای به دست آمده سالانه ۲.۵ میلیارد تن خاک بر اثر فرسایش در کشور از بین می رود که از این میزان سالانه بیش از ۱۰۰ هزار هکتار مراتع در حال تخریب است و بیش از ۴۰۰ هزار هکتار در معرض نابودی قرار دارد. به این میزان باید حجم خاک هایی که بر اثر افزایش شوری، سدیمی شدن ، مشکلات ماندابی وزه کشی بدون استفاده می شوند را نیز اضافه کرد.
مدیر کل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست با تاکید بر اینکه میزان سرانه زمین کشاورزی به طور مداوم در حال کاهش است گفت: حدود ۸ میلیون هکتار زمین قابل کشت آبی در کشور وجود دارد که بر اثر تخریب و مسایلی مانند خشکسالی و افزایش شوری روز به روز در حال کم شدن است.
وی افزود: از سوی دیگر جمعیت همچنان در حال افزایش است این در حالی است ما نمی توانیم خاک تولید کنیم زیرا تولید هر یک سانتیمتر خاک به صدها سال زمان نیاز دارد بنابراین ناچاریم همین میزان خاک حاصلخیز خود را حفظ کنیم که این موضوع نیازمند تلاش جمعی مردم، مسوولان و پشتیبانی قانونی از دستگاه های اجرایی است.
سروش گفت: تمام این عوامل زنگ خطری است که باید جدی گرفته شود کما اینکه رهبر معظم انقلاب در سخنان خود در ۱۷ اسفند ۹۳ فرمودند ‘ قضیه خاک از قضیه آب مهمتر است، ما مشکل آب داریم و مشکل بزرگی است لیکن برای تهیه آب راه فراوان وجود دارد ولی برای تهیه خاک حاصلخیز ابن راه دیگر وجود ندارد’.
وی افزود: بنابراین داشتن یک برنامه علمی، اجرایی ، منطقی و متناسب با شرایط فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی برای حفاظت از خاک الزامی است.
سروش گفت: وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت محیط زیست با همکاری هم لایحه حفاظت از خاک را در دو بخش فرسایش و آلودگی تهیه کردند ، این لایحه در کمیسیون های فرعی و اصلی مجلس شورای اسلامی تایید شده و اکنون در نوبت برای ارایه در صحن علنی مجلس است که امیدواریم هر چه زودتر به تصویب برسد.
وی افزود: همچنین اطلس آلودگی خاک در سازمان محیط زیست برای ۱۱ استان تهیه شده است و تمام مسایل مربوط به خاک و اولویت های آن در کارهای اجرایی و تحقیقاتی در آن آمده است.
سروش ادامه داد: بر اساس اطلس آلودگی خاک در اتاق فکر خاک که در سازمان محیط زیست شکل گرفته
نقشه راه آینده یعنی تمام مباحث مربوط به کشت ، اولویت ها و مزایای مربوط به استفاده از خاک چه در بخش کشاورزی، چه صنعتی و چه مسکونی تهیه می شود.
وی گفت: همچنین در حال راه اندازی سایت استانداردهای خاک کشور در سازمان محیط زیست هستیم که بر اساس آن افرادی که قصد انجام کاری در استان خود دارند می توانند با مراجعه به این اطلس از وضعیت خاک ان منطقه مطلع شوند.
به گفته وی استانداردهای آلودگی خاک نیز تدوین شده که قدم بزرگی در راستای حفاظت از خاک است.
وی افزود: برای حفاظت از خاک اقدامات خوبی در سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت جهاد کشاورزی با همکاری موسسه تحقیقات آب و خاک انجام شده است و برنامه مربوط به روز جهانی خاک نیز با مشارکت این سه نهاد در سازمان محیط زیست برگزار می شود.
سروش تاکید کرد: اما مشکلات مربوط به خاک به حدی زیاد است که از توان یک یا دو دستگاه حارج است بنابراین تمام دستگاه ها باید برای حفاظت از خاک در کنار هم قرار گیرند.