به گزارش پایگاه خبری کشاورزی و منابع طبیعی (IANN)؛ صیاد شیخی ئیلانلو*: دریاچه ارومیه این روزها ناخوش‌تر از قبل شده است و باید برای نجات آن هم به دنبال مقصر بود و هم به فکر چاره گشت! قطع به یقین متهم ردیف اول بحران دریاچه ارومیه وزارت جهادکشاورزی و متهم ردیف دوم آن وزارت نیرو هستند.
وزارت جهاد کشاورزی با مدیریت اشتباه خود در زمینه اراضی کشاورزی و با گسترش سطح اراضی و تبدیل اراضی دیم به اراضی آبی راهی غلط را در پیش گرفت و تلاش کرد تا اشتباه و ناکارآمدی مدیریتی خود در بالا بردن بازده تولید محصولات و حفظ امنیت غذایی را با به تاراج بردن منابع آبی و امنیت زیستی و اجتماعی جبران کند. در نتیجه تصمیمات اشتباه مدیران، به جای آنکه با توجه به اقلیم و تغییرات اقلیمی رخ داده در منطقه به دنبالد مدیریت آب باشند، به دنبال احداث سدهای بیشتر و استفاده حداکثری از منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی رفتند.
نقش وزارت نیرو نیز در این بحران کم نبوده است. مسئولانوزارت نیرو با زیر پا گذاشتن قانون تخصیص حق آبه حق نسل امروز و فردای کشور را قربانی ناکارآمدی و اشتباهات مدیران جهاد کشاورزی کرده و آب را بر روی دریاچه ارومیه بستند. وزارتخانه‌ای که نه تنها به وظایف خود در خصوص تخصیص قانونی حق آبه عمل نکرد، بلکه در سالهای اخیر با وجود تاکید‌های بسیار و توافق برای اختصاص حق آبه دریاچه ارومیه با بروز خشکسالی و با کاهش آب در داخل حوزه، اول از همه دست بر روی رگ حیات دریاچه ارومیه گذاشتند و حق آبه آنرا تخصیص ندادند.
حال با سرنوشت شوم دریاچه ارومیه همه شاهدیم که نه تنها سیاست‌هایی مدیران در خصوص دریاچه ارومیه از پشتوانه علمی و دانش لازم برخوردار نبوده، بلکه هم منابع آبی دریاچه ارومیه به ورطه نابودی کشانده شده و هم کشاورزی قربانی سیاست‌های غلط مدیران شده است. نتیجه این تصمیمات اشتباه چیزی نبود جز خشکی دریاچه و کوتاه شدن دست کشاورزان از یک لقمه نان!
هرچند که احیای دریاچه ارومیه با توجه به تغییرات اقلیمی و خشکسالی های گسترده در کشور امری محال به نظر برسد اما برای نجات اکوسیستم هر زمان که کاری انجام دهیم دیر نیست، لذا وقت آن رسیده که اقدامات جدی و کارشناسی در اصلاح الگوهای کشت و آبیاری انجام شود و به مدیریت تولید و فروش محصولات در حوزه دریاچه ارومیه توجه جدی شود. باید مدام بر این نکته تاکید کرد که دیگر زمان انجام اقدامات نمایشی و کوتاه گذشته، صبر ارومیه لبریز شده و این قبیل اقدامات دردی از دریاچه ارومیه دوا نمی کند. مدیریت آب در داخل حوزه آبخیز دریاچه ارومیه باید در سطح بسیار گسترده انجام شود و برای ترویج کشاورزی پایدار، هزینه‌های کارشناسی و حساب شده کرد چرا که با اختصاص چنین بودجه‌های اندکی دردی کمکی به احیای دریاچه ارومیه نخواهد کرد.
آمایش سرزمین سال‌هاست که در کشور بر زبان‌ها می چرخد اما استفاده از آن نمودی در توسعه کشور ندارد لذا باید دست به اقدام زد و از آمایش که دیدگاه مبتنی بر توسعه را با تاکید بر اصل پایداری تمامی جوانب اقتصادی، اجتماعی و زیستی در نظر دارد استفاده کرد. باید نقشه آمایش سرزمینی برای محصولات در حوزه دریاچه ارومیه برای حداقل ۵۰ سال آینده تهیه و به سرعت بر اساس نتایج به دست آمده بر روی محصولات سازگار با اقلیمی حال و آینده سرزمین برنامه‌ریزی صورت گیرد. در همین راستا امروزه شاهد تخریب باغات سیب و گسترش باغات پسته در حوزه دریاچه ارومیه هستیم. اقدامی که نه تنها در صرفه جویی برای آب بلکه در بهبود اقتصاد کشاورزی بسیار موثر و مفید خواهد بود. اما نیاز است اقدامات جهادی برای گسترده شدن توسعه باغاتی نظیر باغات پسته بر اساس استعداد مناطق مختلف حوزه دریاچه ارومیه صورت گرفته و در ادامه مطالعاتی در خصوص توسعه و تجاری سازی محصولات سازگار با اقلیم منطقه ترویج و نسبت به کاشت این محصولات اقدام شود.
*کارشناس محیط زیست
