به گزارش پایگاه خبری کشاورزی و منابع طبیعی (IANN)؛ در کنار این مسأله وقوع سیلاب‌هایی که با آن مواجه بوده‌ایم، باعث توجه به بحث آبخیزداری شده است. اگر از خشک‌سالی‌های متعدد گذر کنیم، بهره‌برداری‌های بی‌رویه و تخریب انسانی، آفات و چرای دام‌ها ازجمله تهدید‌هایی هستند که در سالیان گذشته، جنگل‌های ارزشمند بلوط استان چهارمحال و بختیاری را در معرض نابودی قرار داده است. اکنون به گفته معاون فنی اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری،خشکیدگی یک‌میلیون و ۲۰۰هزار هکتار از جنگل‌های زاگرس که حدود ۶۰هزار هکتار آن در استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد، به‌واسطه طغیان آفات و بیماری‌ها است که می‌توان گفت، اگرچه وجود آفت طبیعی است؛ اما رفتار انسان به‌صورت غیرمستقیم در ازدیاد آن بسیار تأثیرگذار است.
استان چهارمحال و بختیاری با گستره‌ای برابر با ۱۶هزار و ۴۲۱کیلومتر مربع، ازجمله بخش‌های کوهستانی فلات مرکزی ایران محسوب می‌شود که در بخش مرکزی رشته کوه‌های زاگرس واقع شده است. جنگل‌های استان چهارمحال و بختیاری عمدتاً در مناطقی همچون بازفت، اردل، ناغان، لردگان، فلارد و دوراهان قرار گرفته و جزو جنگل‌های غرب و جنوب‌غرب قرار می‌گیرند. این جنگل‌ها از کوه‌های منطقه بازفت به‌سمت کوه‌های منطقه فلارد کشیده شده‌اند و بلوط، پوشش عمده جنگل‌های سرسبز استان چهارمحال و بختیاری را تشکیل می‌دهد، به‌طوری‌که نیمی از جنگل‌های بلوط کشور در مناطق غربی کشور را شامل می‌شود.
این درحالی است که مخاطرات زیادی محیط‌زیست استان به‌خصوص جنگل‌ها را که گنجینه‌ای ارزشمند هستند، تهدید می‌کند. اگر از خشک‌سالی‌های متعدد گذر کنیم، بهره‌برداری‌های بی‌رویه و تخریب انسانی، آفات و چرای دام‌ها ازجمله تهدید‌هایی هستند که در سالیان گذشته این جنگل‌های ارزشمند را در معرض نابودی قرار داده است.
حفاظت از جنگل‌ها وظیفه‌ای دینی و انسانی
تلاش برای حفظ و احیای محیط‌زیست، ازجمله جنگل‌ها قبل از آن که وظیفه‌ای دینی باشد، وظیفه‌ای انسانی است؛ چراکه جنگل‌ها یکی از مهم‌ترین منابع‌طبیعی تجدیدشونده هر استان و کشوری هستند و نقش مهمی در جلوگیری از فرسایشی‌شدن خاک، تعدیل آب و هوا، ایجاد توسعه پایدار و توازن محیط‌زیستی، پایداری زیست‌بوم‌ها و کنترل آب‌های سطحی و تغذیه سفره‌‌آب‌های زیرزمینی دارند.
بهره‌گیری از روش‌های نوین نگهداری، افزایش وسعت، ممانعت از بهره‌برداری‌های بی‌رویه، ممانعت از تبدیل به اراضی کشاورزی، مبارزه با آفات و ایجاد اشتغال جایگزین برای مردم بومی منطقه ازجمله کارهایی هستند که می‌توان برای حفظ و احیای جنگل‌ها انجام داد.
رئیس اداره آموزش، ترویج و مشارکت‌های مردمی منابع‌طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری در این‌باره به تسنیم، گفت: جنگل‌های بلوط استان چهارمحال و بختیاری حدود شش‌میلیون هکتار از ۱۲ تا ۱۴میلیون هکتار جنگل‌های بلوط را در غرب کشور از آذربایجان‌غربی تا استان فارس شامل می‌شوند.
هومان خاکپور افزود: جنگل‌های بلوط در سال‌های اخیر با پدیده‌هایی ازقبیل بهره‌برداری انسان‌ها، خشک‌سالی و زوال روبه‌رو شده‌اند. تخریب انسانی، بهره‌برداری از چوب جنگل‌ها برای سوخت در برخی روستاها به‌دلیل نبود سوخت‌های فسیلی مناسب، مانند نفت و گاز و زراعت زیر درختان بلوط توسط روستاییانی که معیشت‌شان وابسته به زراعت بوده و زمین را شخم می‌زنند، از عمده دلایل از بین رفتن جنگل‌های بلوط است.
وی با تأکید بر این‌که یکی از مهم‌ترین عوامل ضعف و تخریب جنگل‌ها عوامل انسانی است، بیان داشت: چرای پرتعداد دام در مناطق جنگلی که تقریباً در تمام جنگل‌ها و همه طول سال تا باریدن برف و باران وجود دارد، اجازه رویش بذر بلوط را در زمین نمی‌دهد یا بذر تازه رویش یافته، خوراک دام می‌شود.
بهره‌برداری بی‌رویه از جنگل‌ها
معاون فنی اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری، نبود لاش‌برگ به‌علت چرای دام در جنگل‌ها را از دیگر علل کاهش وجود و ماندگاری بذر بلوط و رشد آن برشمرد و ادامه داد: نبود لاش‌برگ به معنای بهره‌برداری بی‌رویه و از بین رفتن جنگل بوده که سبب کاهش رویش درختان بلوط در جنگل‌های استان چهارمحال و بختیاری شده است.
خاکپور تصریح کرد: خشکیدگی یک‌میلیون و ۲۰۰هزار هکتار از جنگل‌های زاگرس که حدود ۶۰هزار هکتار آن در استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد، به‌واسطه طغیان آفات و بیماری‌ها است که می‌توان گفت، اگرچه وجود آفت طبیعی است؛ اما رفتار انسان به‌صورت غیرمستقیم در ازدیاد آن بسیار تأثیرگذار است.
وی خاطرنشان کرد: بعضی آفات به‌طور طبیعی وجود دارند و باید وجود داشته باشند؛ اما وقتی با تنش جنگل روبه‌رو می‌شوند، تعداد آن‌ها زیاد می‌شود؛ به‌عنوان مثال سوسک چوب‌خوار در طول چندین هزار سال در جنگل‌های بلوط بوده، اما وقتی انسان باعث ضعیف شدن اکوسیستم می‌شود و به دشمن‌های طبیعی آن اجازه رشد نمی‌دهد، این نوع سوسک زیاد می‌شود، به‌عبارتی در اکوسیستم جمعیت آفات کنترل شده است، اما وقتی تضعیف می‌شود، آفات زیاد و دشمن آفات کم می‌شود و برای از بین بردن آفات نیز از سموم استفاده می‌شود که پس از مدتی سبب مقاوم شدن آن‌ها می‌شود.
اهمیت شغل و معیشت روستاییان حاشیه جنگل
معاون فنی اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری اضافه کرد: از مهم‌ترین راهکارهای نجات جنگل‌های زاگرس این است که درجهت احیاء و تعادل طبیعی جنگل حرکت کنیم. در بیش‌تر موارد لازم نیست کارهای زیادی انجام دهیم، بلکه فقط کافی است برخی کارها را که به ضرر طبیعت است، انجام ندهیم. زراعت و شخم‌زدن زیر درختان، چرای بی‌رویه در جنگل و وابستگی معیشت روستاییان حاشیه جنگل از تهدیدات بسیار مهم جنگل‌های بلوط است.
خاکپور تشریح کرد: تا زمانی‌که مشکل شغل و معیشت روستاییان برطرف نشود، نمی‌توان انتظار داشت عوامل تهدیدکننده جنگل‌ها کنترل شود و راهکار آن همکاری و مشارکت مردم حاشیه جنگل است. برای برطرف شدن این مسأله نیاز به اعتمادسازی و آگاه‌سازی در روستاها داریم و باید شغل‌های سازگار با طبیعت که موجب تخریب طبیعت، آب و خاک نمی‌شوند و درآمدزا و پایدار هستند مانند گردشگری، صنایع‌دستی، کشت گونه‌های اقتصادی، زراعت محصولات کشاورزی پایا که به شخم هر ساله نیاز ندارد، زنبورداری و تغییر دامداری سنتی به صنعتی ترویج شود.
وی با اشاره به این‌که باید به جنگل فرصت بازآفرینی بدهیم، یادآور شد: اگر دخالت انسان نباشد جنگل می‌تواند خود را احیاء کند و به حالت طبیعی برسد، تا جایی‌که کنترل آفات که دغدغه مهم امروز ما هستند نیز برطرف شوند. قاچاق چوب و زغال از دیگر دلایل مهم تخریب و سودجویی جنگل‌های بلوط است که هم نیاز به تأمین نیازمندان واقعی دارد و هم باید برابر قانون با سودجویان برخورد شود.
حفظ منابع‌طبیعی نیازمند مشارکت همگانی
رئیس اداره آموزش و ترویج مشارکت‌های مردمی اداره کل منابع‌طبیعی و آبخیزداری استان چهارمحال و بختیاری گفت: تصمیم‌گیری درخصوص تغییرات باید در سطح ملی باشد و ستاد راهبری زاگرس با معاونت رئیس‌جمهور و دبیری سازمان جنگل‌ها و مراتع تشکیل و با مشارکت سازمان‌های محیط‌زیست، فنی و حرفه‌ای و گردشگری اقداماتی درمورد حفظ و احیای جنگل‌های بلوط با رویکرد اشتغال‌های سازگار با طبیعت انجام می‌دهد.
وی با اشاره به این‌که نجات جنگل‌های زاگرس باید در همه سطوح تصمیم‌گیری کشور و در حد قانون‌گذاری در مجلس نیز لحاظ شود، ادامه داد: برخی اقدامات در قالب طرح‌های مختلف به‌صورت پایلوت انجام شده است؛ اما باید انسجام و هم‌افزایی میان دستگاه‌ها باشد و یک برنامه مدون با پشتیبانی و ساختار سازمانی در سطوح مختلف مدیریتی وجود داشته باشد.
خاکپور توضیح داد: اهمیت طبیعت و حفظ منابع طبیعی هنوز آنقدر که باید توسط مقامات مختلف سیاست‌گذاری درک نشده و ذهنیت مشترک بین همه شکل نگرفته است. اعتبارگذاری مناسب برای حجم و میزان گسترده تخریب، تعریف ساختار و هدفمندی و همدلی دستگاه‌های اجرایی می‌تواند کمک به‌سزایی در اجرای اقدامات پیشگیرانه داشته باشد.
