پایگاه خبری کشاورزی و منابع طبیعی (IANN)، انتقاد کارشناسان و مسئولان به طرح انتقال آب دریای خزر ادامه دارد و اجرای آن را برای محیط‌زیست استان‌های شمال خطرناک توصیف می‌کنند. هرچند در این میان کارشناسانی نیز هستند که این امر را برای ادامه حیات سمنان ضروری می‌کنند. نکته حائز اهمیت آن است که فارغ از طرح انتقال آب، آیا تمام راه‌های مدیریت مصرف آب در این استان کویری اجرا شده که مسئولان می‌خواهند گام آخر را همان اول بردارند؟ بی‌شک چنین کارهایی برای صرفه‌جویی در مصرف آب در سمنان انجام نشده و اگر شده، برای آگاه‌سازی افکار عمومی مسئولان این اقدامات را تشریح کنند تا بلایی که بر سر دریاچه ارومیه، زاینده‌رود و… آمد، بر سر خزر نیاید.
در همین ارتباط نماینده مردم علی‌آباد کتول در مجلس با تأکید بر این‌که در بحث انتقال آب خزر صرفاً تامین آب صنایع در اولویت است و مسأله تأمین آب شرب مطرح نیست، گفت: بهتر است به جای انتقال آب که به مراتب هزینه و آثار زیست‌محیطی سنگین‌تری دارد، صنایع آب‌بر را به استان‌های شمالی انتقال دهیم.
اسدالله قره‌خانی در گفت‌وگو با ایسنا، درباره موضوع طرح انتقال آب از دریای خزر به فلات مرکزی، بیان کرد: به میان کشیدن طرح انتقال آب دریای خزر به استان سمنان دست بردن به نظام خلقت است. نظام خلقت بر این پایه است که در یک سوی کوه البرز جنگل‌های هیرکانی با گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری واقع شود که تاریخچه طولانی دارد.
وی در ادامه اظهار کرد: برای پایداری زیست جنگل‌های هیرکانی و ادامه حیات گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری موجود در آن، پایداری زیست دریای خزر الزامی است. اگر جنگل‌های هیرکانی که حکم ریه‌های کشور را دارند، از بین بروند، تبعات جدی برای کل کشور به همراه خواهد داشت.
انتقال آب دریای خزر به معنای نابودی جنگل‌های هیرکانی است
نماینده مردم علی‌آباد کتول در مجلس تصریح کرد: انتقال آب دریای خزر به معنای نابودی جنگل‌های هیرکانی – که اخیرا نیز ثبت جهانی شده‌اند- و از بین رفتن کشاورزی در استان‌های شمالی کشور است. دریای خزر زیستگاه گونه نادر ماهی‌های خاویاری است و انتقال آب از اعماق خزر می‌تواند به تولید مثل این ماهی آسیب و تعادل زیستگاه آن را برهم بزند که در این صورت سرمایه ارزشمندی را از دست خواهیم داد.
این عضو کمیسیون انرژی مجلس افزود: از سوی دیگر برای انتقال آب از دریای خزر به فلات مرکزی باید جاده‌هایی از میان جنگل‌ها احداث شود که در نهایت منجر به دسترسی به جنگل‌های بکر و پیدا شدن سودجویان برای غارت جنگل‌ها خواهد شد.
وی در ادامه تأکید کرد: از سوی دیگر انتقال آب از دریای خزر منجر به پس‌روی آب این دریا خواهد شد و در سال‌هایی که پس‌روی به‌طور طبیعی نیز اتفاق افتد، شاهد خشک شدن سواحل خواهیم بود. سواحل دریای خزر استراحتگاهی برای تمام مردم ایران در ایام سال است و این امر می‌تواند باعث نابودی سواحل شود.
قره‌خانی در ادامه با اشاره به عواقب خشک‌شدن سواحل خزر، بیان کرد: با خشک‌شدن سواحل کوچک‌ترین باد می‌تواند شن‌ها را بلند کرده و به داخل شهرها بیاورد و علاوه بر درگیر کردن شهرها با ریزگردها، نابودی مزارع و باغ‌های کشاورزی را نیز به دنبال خواهد داشت. فاجعه‌ای که در استان‌های همجوار با دریای خزر رخ می‌دهد، به مراتب بدتر از اثرات خشک‌شدن دریاچه ارومیه است.
انتقال آب از دریای خزر به فلات مرکزی کاری غیر کارشناسی است
این عضو کمیسیون انرژی مجلس در ادامه با تأکید بر این‌که انتقال آب از دریای خزر به فلات مرکزی اصولاً کاری غیر کارشناسی است، گفت: سوال این است که آیا منطقه‌ای کویری برای استقرار صنایع آب‌بر مناسب است؟ چرا باید صنایع آب بر در استانی خشک مستقر شود؟ بهتر است به جای انتقال آب که به مراتب هزینه و آثار زیست‌محیطی سنگین‌تری دارد، صنایع آب بر را به استان‌های شمالی انتقال دهیم. امروز شاهد هستیم که سمنان مهاجرپذیرترین استان است و پایین‌ترین نرخ بیکاری را دارد.
قره‌خانی در پایان افزود: امروز در بحث انتقال آب صرفاً تأمین آب صنایع در اولویت است و مسأله تأمین آب شرب نیست و مردم استان‌های شمالی این حرکت جانبدارانه را نمی‌پذیرند. به دنبال این طرح استیضاح وزیر نیرو با تعداد امضای بالایی در مجلس کلید خورده و ان‌شاءالله در صحن دنبال می‌شود.
موافقان طرح انتقال، دلایل قانع‌کننده خود را به مردم ارائه کنند
نماینده مردم ساری در مجلس نیز گفت: با اجرای طرح انتقال آب خزر، حدود چهار هزار درخت ممنوع‌القطع، ۲۶ هزار اصله درخت جنگلی هیرکانی و چندین میلیون تن خاک مرغوب جنگلی نابود می‌شود و فاجعه‌ای زیست‌محیطی رخ می‌دهد.
علی‌اصغر یوسف‌نژاد درباره موافقت دولت با انتقال آب دریای خزر به فلات مرکزی، به خانه ملت گفت: کسانی که مدعی هستند این طرح کارشناسی است، چرا دلایل و استدلال‌های قانع‌کننده خود را به مردم ارائه نمی‌کنند؟
نماینده مردم ساری در مجلس شورای اسلامی افزود: چرا درباره مسیرهای انتقال آب اطلاع‌رسانی نمی‌کنند و از قیمت تمام شده پروژه و اثرات زیست‌محیطی آن بر اکوسیستم طبیعی سخنی نمی‌گویند؟
وی ادامه داد: شفافیت، اطلاع‌رسانی و نشر مطالعات طرح هنوز نامشخص و مبهم و بدون مشارکت مردمی است. همچنین ذی‌نفعان در تصمیم‌گیری‌ها هیچ نقشی نداشته‌اند؛ در حالی که گروه‌ها و تشکل‌های زیست‌محیطی، انجمن‌های علمی، اساتید دانشگاه و حتی سازمان جنگل‌ها و مراتع و انجمن علمی جنگل‌بانی ایران مخالف اجرای این طرح هستند و به دیدگاه و نظرات کارشناسی آن‌ها توجه نمی‌شود.
یوسف‌نژاد یادآور شد: همچنین اداره کل منابع طبیعی مازندران مخالفت خود را به صورت مکتوب و در ۹ بند به سازمان محیط زیست اعلام کرده است.
این نماینده مردم در مجلس دهم با انتقاد از این‌که مسیر انتقال لوله آب به طول ۱۱ کیلومتر از حاشیه جاده جنگلی عبور می‌کند، تصریح کرد: با اجرای پروژه انتقال آب خزر حدود چهار هزار درخت ممنوع‌القطع، ۲۶ هزار اصله درخت جنگلی هیرکانی، بیش از ۵۰ هزار پایه درختی جنگلی و چندین میلیون تن خاک مرغوب نابوده می‌شود و از بین می‌رود و فاجعه‌ای زیست‌محیطی رخ می‌دهد و جای تعجب است که افراد مدعی، دلایل کارشناسی خود را ارائه نمی‌کنند.
عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی درباره برخی اظهارات مبنی بر این‌که در این طرح هیچ درختی قطع نمی‌شود و از مسیر سابق انتقال نفت استفاده خواهد شد، گفت: این اظهارات نیز غیرفنی و غیرکارشناسی است.
نماینده مردم ساری در مجلس شورای اسلامی با تأکید بر این‌که باید از مسیرهای دیگری برای انتقال آب به استان سمنان استفاده کرد، افزود: تأمین آب به روش پایدار و منطبق با منافع ملی و صرفه‌جویی در مصرف آب از جمله راهکارهای تأمین آب سمنان است. همچنین بر اساس شرایط و توپوگرافی، پمپاژ آب با اختلاف دو هزار و ۵۰۰ متر کاری بسیار سخت است و از سویی دریای خزر آزاد نیست، بلکه بسته است و انتقال آب در دنیا از دریاهای باز انجام می‌شود.
پساب حاصل از تصفیه آب قرار است به کجا ریخته شود؟
وی ادامه داد: در این رابطه مشخص نیست پساب حاصل از تصفیه آب قرار است به کجا ریخته شود و قیمت تمام شده شیرین‌سازی، انتقال، تأمین و نگهداری آب به چه میزان است. طرح انتقال آب دریای خزر طرح گنگی است و تصمیم‌گیران به گونه‌ای دارند با تخصص، علم و فن مقابله می‌کنند؛ چرا تصمیم‌گیران وضعیت دریاچه ارومیه را مطالعه نمی‌کنند؟ در این رابطه نیاز است روی طرح انتقال آب خزر بررسی بیش‌تری انجام شود و دولت مقابل مردم ایستادگی نکند و تبعات اجتماعی و زیست‌محیطی آن را در نظر بگیرد.
یوسف‌نژاد با یادآوری این‌که ۱۰ هزار نفر صیاد در دریای خزر به صید و صیادی مشغول هستند، تصریح کرد: با اجرای پروژه انتقال آب خزر وضعیت اشتغال این افراد چه می‌شود؟ مجریان باید به دلایل کارشناسی توجه داشته باشند، زیرا دستور، تحکم و از بالا به پایین نگاه کردن و مقابله با دلایل کارشناسی به هیچ نمی‌تواند جواب درستی برای اجرای این طرح باشد.
انتقال آب دریای خزر به سمنان در چارچوب توسعه پایدار نیست
عضو هیئت علمی واحد علوم و تحقیقات تهران هم کریدور انتقال آب دریای خزر به سمنان را موجب گسست اکوسیستم هیرکانی دانست و عنوان کرد: یکی از دلایل نابودی اکوسیستم‌ها همین گسستن و تکه‌تکه کردن آن‌هاست.
هادی کیادلیری انتقال آب دریای خزر به استان سمنان را علاوه بر پیامدهای زیست‌محیطی دارای اثرات اجتماعی و اقتصادی دانست و به ایسنا گفت: طرح‌های توسعه‌ای باید علت واضح و مشخص داشته باشند تا توجیه‌پذیر شوند.
رئیس انجمن علمی جنگل‌بانی ایران هدف از انتقال آب دریای خزر به استان سمنان را تأمین منابع آبی مورد نیاز برای صنعت، شرب و کشاورزی دانست و افزود: این در حالی است که می‌توان با اصلاح الگوی مصرف و استفاده بهینه از آب، نیازهای این استان را برطرف کرد.
عضو هیئت علمی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران با بیان این‌که توسعه پایدار هم توسعه را در خودش جای می‌دهد و هم پایداری را، تصریح کرد: توسعه پایدار یعنی توسعه براساس آمایش سرزمین اتفاق بیفتد و خطرات زیست‌محیطی نداشته باشد؛ لذا عملاً انتقال آب دریای خزر به سمنان در چارچوب توسعه پایدار نیست.
کیادلیری با اشاره به ویژگی‌های آمایش سرزمین، گفت: توسعه مبتنی بر آمایش با توجه به قابلیت‌ها، امکانات، فرصت‌ها، منابع و استعدادهای مناطق شکل می‌گیرد و لذا طبق آمایش برای استانی مانند سمنان که از استعداد و پتانسیل کشاورزی و صنعت برخوردار نیست، نباید صنایع سنگین و کشاورزی آب‌بر پیش‌بینی کرد، زیرا به محیط‌زیست آسیب وارد می‌شود.
رئیس انجمن علمی جنگل‌بانی ایران با بیان این‌که کار توسعه‌ای نباید با تخریب محیط‌زیست همراه باشد، اضافه کرد: توسعه پایدار سازگار با محیط‌زیست است و هیچ کشور توسعه‌یافته‌ای با تخریب محیط‌زیست به توسعه نرسیده.
این مدرس دانشگاه، توسعه پایدار با منابع ناپایدار را غیر ممکن دانست و تصریح کرد: آب دریای خزر منبعی ناپایدار برای صنایع سمنان خواهد بود، زیرا نه تنها عواقب اجرای این طرح نامشخص است، بلکه رژیم حقوقی دریای خزر نیز می‌تواند مانع از تداوم انتقال آب شود، در حالی که برای پروژه انتقال آب دریا به فلات مرکزی چند هزار میلیارد تومان اعتبار پیش‌بینی شده و هدف‌گذاری ۵۰ ساله دارد!
انتقال آب دریای خزر، عامل شکل‌گیری منازعات قومی و منطقه‌ای
کیادلیری انتقال آب دریای خزر به سمنان را عامل شکل‌گیری منازعات قومی و منطقه‌ای دانست و گفت: امروز مردم گیلان و مازندران و حتی گلستان با خشک‌سالی مواجه هستند، البته شکل خشک‌سالی آن فرق می‌کند. متأسفانه یخچال‌های باستانی رشته‌کوه البرز را از دست داده‌ایم و رودخانه‌های دائمی ما فصلی شده‌اند و جنگل‌ها به واسطه آفات ناشی از خشک‌سالی در حال نابودی هستند.
وی با بیان این‌که سرسبزی اکوسیستم منطقه هیرکانی موجب شده کسی خشک‌سالی موجود در بستر شمال را نبیند، تصریح کرد: کمبود آب و خشک‌سالی بین مردم مناطق مختلف تعارض ایجاد می‌کند. در شرایطی که سیاستمداران دنیا از موضوع انتقال آب دست کشیده‌اند و علاقه‌ای به انتقال بین حوضه‌ای آب ندارند، موضوع انتقال آب از شمال به مرکز کشور مطرح شده است.
عضو هیئت علمی واحد علوم و تحقیقات تهران مصرف بالای سرانه آب و فرسودگی لوله‌های انتقال را بخش عمده مشکل کمبود آب در سمنان دانست و یادآور شد: در اجرای پروژه‌ها ابتدا باید راهکارهای موجود و ارزان را امتحان کرد؛ لذا اگر اصلاح الگوی مصرف آب و تغییر الگوی کشت در سمنان جوابگو نبود و تأمین آب ضرورت پیدا کرد، باید با کم‌ترین خسارت به محیط زیست، دیگر روش‌ها را مورد بررسی قرار داد؛ نه این‌که ابتدا به ساکن طرح انتقال آب دریا را مطرح کرد.
انتقال آب خزر منجر به خشکیدن آن نمی‌شود
هرچند قاطبه کارشناسان و صاحب‌نظران نسبت به عواقب سوء انتقال آب خزر هشدار می‌دهند، اما یک عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی نظر دیگری دارد و می‌گوید بحث انتقال آب از دریای خزر یا خلیج فارس به فلات مرکزی موضوعی نیست که منجر به خشکیدن این دریاها شود.
علی بختیار در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به طرح موضوع انتقال آب از دریای خزر به فلات مرکزی، بیان کرد: در برنامه ششم توسعه شیرین‌سازی و نمک‌زدایی از آب دریا به عنوان یکی از راهکارهای تأمین آب برای مناطق خشک پیش‌بینی شده است و تا پایان این برنامه باید یک میلیارد مترمکعب آب دریا شیرین و به مناطق خشک و نیمه خشک منتقل شود.
وی در ادامه اظهار کرد: در این رابطه جلساتی در دانشگاه صنعتی شریف با حضور کارشناسان و متخصصان این حوزه برگزار شده است تا از جنبه علمی بحث انتقال آب مورد بحث و بررسی قرار گیرد. بر اساس آمارها، کشور عربستان روزانه حدود ۳۰ میلیارد مترمکعب آب دریا را شیرین و از آن مصرف می‌کند و بحث کمبود آب تا حد زیادی با شیرین‌سازی آب دریاها قابل حل است.
نماینده مردم گلپایگان و خوانسار در مجلس با بیان این‌که چند سالی است که اجرای طرح انتقال آب چه از خلیج فارس و چه از دریای خزر با چالش‌هایی روبه‌رو شده است، گفت: بحث انتقال آب از دریای خزر یا خلیج فارس به فلات مرکزی موضوعی نیست که منجر به خشکیدن این دریاها شود.
این عضو کمیسیون انرژی مجلس در ادامه تأکید کرد: روی مسائل زیست‌محیطی انتقال آب کار علمی انجام شده است. این‌که هر منطقه یا استانی بخواهد با تکیه بر اظهارنظرهای غیر کارشناسی مانع این موضوع شود، با منافع ملی در تضاد است. یکی از دلایلی که امروز مسأله بحران آب در کشور حل نشده باقی مانده است، نگرش‌های غیر کارشناسی است.
نماینده مردم گلپایگان در مجلس افزود: در گذشته مسأله آب به صورت حوزه‌ای در کشور مدیریت می‌شد، اما امروز مدیریت به صورت استانی بوده و هر استان نگران تأمین آب منطقه خود است، در حالی که باید منافع همه مردم در نظر گرفته شود؛ لذا نباید اجازه دهیم که منافع منطقه‌ای مانع توسعه و آبادانی کشور در سطح ملی شود.
بختیار در ادامه با تأکید بر این‌که با امنیتی کردن مسأله آب، بحران آن در کشور حل نمی‌شود، تأکید کرد: باید اظهارنظرها در زمینه طرح‌های انتقال آب بر پایه نگرش علمی و کارهای کارشناسی باشد، چراکه اظهارنظرهای غیر کارشناسی مانع حل مشکلات می‌شود./ سبزینه
