کاهش ۲۷ درصدی روان آب ها در رودخانه ها، کاهش ۷۵ میلیون متر مکعب ذخیره آب در پشت سدها و آب بندان ها، پایین رفتن ۲۰ میلیون متر مکعب حجم آب های زیر زمینی در مازندران تامین آب شرب و کشاورزی را به مرحله بحران رسانده است.
به گزارش پایگاه خبری کشاورزی و منابع طبیعی(IANN)؛ اکنون نگرانی و دغدغه مسوولان، کشاورزان و شهروندان مازندران نسبت به وقوع پدیده خشکسالی در زمین های زراعی و قطع آب شرب برخی از شهرها و روستاها است که به مرحله بحران رسیده به طوری که استاندار مازندران امروز یکشنبه جلسه اضطراری شورای هماهنگی مدیریت بحران را با محوریت خشکسالی شکل داده است.
در این جلسه علاوه بر این که جیره بندی و تامین آب شرب با تانکر مورد تاکید قرار گرفته است، کشت نکردن در یک هزار و ۵۰۰ هکتار زمین شالیزاری که آماده نشا بود، رها شدن ۵۰۰ هکتار اراضی شالیزاری کشت شده و خطر رها شدن ۲۶ هزار هکتار شالیزاری هایی که در مرحله خوشه بندی قرار دارند را از عواقب استرس خشکسالی بر زمین های کشاورزی مازندران عنوان شده است.
کاهش ۱۸ هزار هکتاری کشت سویا، ریزش شدید میوه های مرکبات، خطر تلف شدن ماهیان با کم شدن حجم آب در آب بندان ها، درگیری و نزاع برای نوبت بندی آب بین شالیکاران بالا دست و پایین دست و جیره بندی شدن آب شرب برخی از روستاهای مازندران از عواقب خشکسالی بوجود آمده در استان است.
* تشکیل جلسه اضطراری با موضوع خشکسالی
ربیع فلاح استاندار مازندران با تشکیل جلسه اضطراری شورای هماهنگی مدیریت بحران با موضوع خشکسالی در جمع فرمانداران و مدیران کل دستگاه های اجرایی استان تاکید کرد که علاوه بر مدیریت صحیح بر فرایند منابع آبی باید تمامی امکانات، تجهیزات و منابع مالی استان برای حل معضل خشکسالی زمین کشاورزی و آب شرب مردم بسیج شود.
وی با بیان این که هر دستگاهی اگر منابع مالی ندارد، تعهد ایجاد کند و مشکل آب شرب و کشاورزی را حل و فصل کند و استانداری در مدت زمان کوتاهی تمامی تعهدات را عملی می کند، بیان داشت: در ماه مبارک رمضان نباید کمبود آب شرب، شهروندان را با مشکل مواجه کند.
* برخورد با واحدهای صنعتی غیرمجاز شن و ماسه
استاندار مازندران با تاکید بر این که اولویت تامین آب برای آب شرب مردم است، گفت: هر گونه فعالیت غیرقانونی واحدهای شن و ماسه که آب زیادی را مصرف می کند باید برخورد و متوقف شود.
وی بر لزوم تجهیز کردن چاهای کشاورزی تاکید کرد و بیان داشت: مدیران توزیع آب کشاورزی و شرب نوبت بندی را به درستی انجام بدهند و در صورت نیاز با هماهنگی بین بخشی تانکرهای حمل آب شرب را در اختیار بگیرند.
* کاهش ۶۳ میلیون متر مکعبی آب پشت سدها
محمدابراهیم یخکشی مدیر عامل شرکت آب منطقه ای مازندران با بیان این که حجم آب پشت ۹ سد و ۷۸۳ واحد آب بندان استان کاهش محسوسی یافته است، گفت: وضعیت منابع آبی به گونه ای است که باید با هوشمندی و برنامه ریزی مقابل خشکسالی قرار بگیریم.
وی با بیان این که اعتراضات مردمی در تامین آب شرب و کشاورزی در حال گسترش است، خاطر نشان کرد: مدیریت بحران آب باید جدی تر عمل کند و دستگاه های نظارتی باید در صحنه عمل حضور چشمگیرتری داشته باشند.
یخکشی با بیان این که هرگونه تغییرات ناگهانی در بخش نوبت بندی آب کشاورزی و جیره بندی آب موجب اعتراض مردم می شود، ادامه داد: فشارهای مختلفی از سوی برخی افراد با نفوذ سبب تغییرات برنامه ریزی می شود.
* شالیکاران به فکر کشت دوم نباشند
رییس سازمان جهادکشاورزی مازندران با بیان این که شالیکاران به فکر انجام کشت دوم پس از برداشت محصول اول نباشند، گفت: امسال ۲۱۰ هزار هکتار از اراضی شالیزاری زیر کشت برنج رفته است که خطر خشکسالی این اراضی را که در مرحله پنجه زنی و خوشه بندی قرار دارند، تهدید می کند.
دلاور حیدرپور با بیان این که کمبود آب مشکلات کشاورزی را به شدت تشدید کرده است، بیان داشت: در حال حاضر علاوه بر این که یک هزار و ۵۰۰ هکتار زمین آماده نشا، کشت نشده و ۵۰۰ هکتار زمین نشا شده در مرحله پنجه زنی رها شد، استرس خشکسالی ۲۶ هزار هکتار از اراضی مناطق مرکزی و شرق استان را به شدت تهدید می کند.
وی با بیان این که خشکسالی اراضی شالیزاری ۱۱۰ هزار هکتاری دشت هراز را به شدت تهدید می کند، بیان داشت: کمبود آب درگیری و نزاع بین شالیکاران این منطقه را بوجود آورده است.
* ریزش حدود ۳۰ درصد مرکبات
حیدر پور گفت: کاهش بارندگی، بالا فتن دمای هوا تا ۴۳درجه و کاهش ۳۰ درصدی رطوبت سبب ریزش شدید میوه مرکبات در مازندران شده است.
وی با بیان این که به دلیل کمبود آب سطح کشت سویا از ۲۰ هزار هکتار پیش بینی شده استان اکنون به ۲ هزار هکتار کاهش یافته است، گفت: فقط کمتر از ۷۰۰ تن بذر اصلاح شده سویا بین کشاورزان استان توزیع شد.
* اولویت آب موجود در پشت آب بندان ها برای کشت محصولات کشاورزی است
رییس سازمان جهادکشاورزی مازندران به وجود ۷۸۳ آببندان استان اشاره کرد و گفت: هر چند حجم ذخیره آب آببندان ها کم شده است اما شیلات باید نسبت به رها سازی کمتر بچه ماهی در آب بندان ها اقدام کند.
وی با تاکید بر این نکته که فلسفه وجودی آب بندان ها تامین آب کشاورزی است، بیان داشت: پرورش ماهی اولویت دوم است و باید به این موارد توجه شود.
* آب سد لار برای شالیزاری های دشت هراز مازندران باز شود
رجب ملایی رییسی فرماندار شهرستان بابل در این جلسه با بیان این که ۱۱۰ هزار هکتار از اراضی شالیزاری دشت هراز با استرس خشکسالی مواجه است، گفت: یکی از مطالبات جدی کشاورزان این دشت بازگشایی دریچه سد لار به سمت مازندران است.
وی در عین حال گفت: اگر چه اولویت آب سد لار برای تامین آب شرب شهروندان تهران است اما در ساخت این سد به تامین آب کشاورزی دشت هراز نیز توجه شده است.
وی ادامه داد: اگر اهمیت سد لار برای آب شرب شهروندان تهرانی است، لااقل با اعتبار به موقع برای ساخت سد هراز که سالانه ۸۰ درصد آب این رودخانه مهم به هرز وارد دریا می شود، تخصیص یابد.
وی تاکید کرد: کمبود آب و رعایت نکردن توزیع و نوبت بندی آب رودخانه هراز درگیری هایی را بین شالیکاران شهرستان های آمل، بابل، فریدونکنار، محمودآباد و بابلسر بوجود می آورد.
فرماندار بابل حفر چاه، تجهیز و نوسازی آن و بازسازی سردهنه ها با اعتبار بلاعوض در شرایط کنونی را ضروری دانست.
*۲۰ روستای بخش کجور ظرف دو روز فقط نیم ساعت آب دارند
محمدعلی قمی اویلی فرماندار شهرستان نوشهر با بیان این که از ۶۶ روستای بخش کجور این شهرستان ۲۰ روستا هر ۴۸ ساعت فقط نیم ساعت آب شرب دارند، گفت: وضعیت آب این منطقه به مرحله بحران رسیده است.
وی با بیان این که جیره بندی آب از طریق تانکرها نیز در این روستا صورت می گیرد، اضافه کرد: مشکلات کمبود آب شرب در دو شهر پل و کجور نیز شدید شده است.
* کمبود آب شرب و درگیری صاحبان ویلاها با روستاییان
فرماندار شهرستان نوشهر با بیان این که پایان هر هفته شاهد افزایش چشمگیر مسافران و گردشگران در استان هستیم، گفت: به دلیل کمبود آب شرب، گزارش هایی از درگیری و نزاع بین روستاییان که خود را محق در گرفتن آب می دانند، با صاحبان ویلاها و خوش نشین های منطقه دریافت شده است.
آمارهای رسمی از یک سو و بررسی میدانی وضعیت موجود از سوی دیگر نشان می دهد که پرت و هرز رفتن آب در مازندران به رغم تهدید آمیز شدن کمبود این مایه حیات در تمامی بخش ها همچنان امری طبیعی تلقی می شود و ادامه دارد.
با توجه به آمارهای آب منطقه ای به جرات می توان ادعا کرد که بی توجهی به مقوله اجرای طرح های سدسازی سبب شده است تا هرز رفتن آب در مازندران بدون هرگونه وقفه در کنار تشنگی زمین و انسان ادامه یابد.
بر اساس آمارهای رسمی، توان بالقوه آب مازندران حدود ۶ میلیارد و ۶۰۰میلیون مترمکعب است که از این مقدار چهار میلیارد و ۹۰۰میلیون مترمکعب آب های سطحی و بقیه آب های زیرزمینی است.
به طور میانگین سالانه حدود یک میلیارد و ۵۵۰میلیون مترمکعب آب در بخش آب های سطحی و یک میلیارد و ۳۵۰میلیون مترمکعب در بخش آب زیرزمینی بهره برداری می شود و بقیه آب سطحی در طول سال به صورت هرز به دریا می ریزد.
هرز رفتن آب در مازندران در حالی همچنان ادامه دارد که بر اساس آمار های رسمی حوزه کشاورزی این استان تامین کننده اصلی امنیت غذایی کشور است.
ضریب کشت در مازندران ۱.۳۵ درصد و حدود ۲ برابر میانگین کشوری (۰.۷ درصد) است. همچنین سطح زیر کشت سالانه در این استان بیش از ۶۷۰ هزار هکتار و ۲ برابر میانگین کشوری است.
ارزش افزوده تولیدات بخش کشاورزی مازندران ۱۰.۵ درصد یعنی حدود ۴.۵ برابر میانگین کشور بوده و رتبه استان هم در این زمینه در کشور اول است.
در چنین شرایطی که کشاورزی مازندران از اهمیت ملی برخوردار است، طی سال های گذشته کمترین توجه به بخش سد سازی و افزایش توان ذخیره آب استان شده است.
به اعتقاد کارشناسان اگر چه استفاده نادرست از اراضی، انتخاب ناصحیح گیاهان چه از نظر گونه و چه از نظر تنوع، روش های کشت و زرع، تناوب کشت گیاهان، مدیریت ضعیف فناوری زراعی، تراکم بالای گیاهان، حاصلخیزی ناکافی و تامین آب از جمله شاخص های تاثیرگذار بر پدیده خشکسالی است ولی در مازندران نقش این عوامل در مقایسه با ضعف مدیریتی بخش آب ناچیز است.
گزارش از: سید رضا هاشمی
