پایگاه خبری کشاورزی و منابع طبیعی(IANN)، صدها هکتار تاغزار که در اطراف کرمان سال‌ها از هجوم شن‌های روان به سمت شهر جلوگیری می‌کردند، حالا به دلیل خشک‌سالی خشک شده‌اند و بخش قابل توجهی از این درختان در معرض تخریب هستند. کافی است که چند کیلومتر از شهر کرمان به سمت شهر جوپار حرکت کنید، پس از مدتی به یکی از کانون‌های اصلی گرد و غبار در نزدیکی شهر کرمان می‌رسید. اما چندین دهه قبل مسئولان وقت کرمان برای کنترل این کانون نهال‌هایی از درخت گز را اطراف کرمان کاشتند، همین درختان در اراضی بین شهر کرمان و ماهان نیز کاشته شدند و پس از حدود شش دهه این درختان رشد و تکثیر یافتند و حالا به یکی از اکوسیستم‌های شهر کرمان تبدیل شده‌اند. درختان گز که در بدترین شرایط آب و هوایی و با کم‌ترین میزان آب نیز حیات خود را ادامه می‌دهند، رمز تداوم زندگیشان ریشه‌هایی است که در عمق زمین رشد می‌دهند، اما در سال‌های اخیر با افت بارش‌ها در شهر کرمان دچار وضعیت نامناسبی شده‌اند. میزان بارندگی در این شهر در سال گذشته کمتر از ۳۰ درصد میزان نرمال بوده و در مقابل برگرمای هوا افزوده شده است.
کانون‌های بحرانی بیابانی بیخ گوش شهر کرمان
طبق اعلام منابع طبیعی ۳۴ درصد مساحت استان کرمان بیابان است که تقریبا ۲/۴ میلیون هکتار است و ۱۶ کانون بادی و بیابانی در این استان وجود دارد که البته این آمار بدون احتساب توسعه بیابان‌ها در سال‌های اخیر است. مجموع مساحت کانون‌های بحرانی در استان ۶۷۶ هزار و ۲۳۴ هکتار اعلام شده است. این روزها آسمان شهر کرمان با وزش هر بادی خاکستری می‌شود. این شرایط از چهار سال اخیر شروع شده است و کرمانی‌ها در گذشته نه چندان دور پدیده ریزگردها یا طوفان شن را کمتر از نزدیک دیده بودند، اما حالا اگر به سطح شهر سر بزنید، ماسک‌های سفید را در برخی از روزهای سال به‌ویژه در هفته اخیر بر چهره مردم مشاهده می‌کنید و طبق پیش‌بینی هواشناسی استان این وضعیت تا پایان هفته جاری در قسمت‌های شرقی و برخی از مناطق شمالی استان مشاهده می‌شود. سالانه حداقل ۱۶۶ میلیارد ریال خسارت به دلیل طوفان‌های شن و ریزگردها به تأسیسات شهری، روستایی و کشاورزی و زیرساخت‌های کرمان وارد می‌شود. تمام این آمارها در حالی جلوی چشم مردم کرمان رژه می‌رود که تنها نگهبانان شهر کرمان که همین درختان گز هستند که حالا خود گرفتار پدیده خشک‌سالی شده‌اند. متأسفانه دخالت‌های انسانی همچون رها شدن شیرآبه‌های صنعتی و شیمیایی و گاه فاضلاب و همچنین نخاله‌های ساختمانی هم در از بین رفتن این جنگل‌ها موثر بوده است.
تپه‌های انبوه زباله ساختمانی در کنار تپه‌های بلند شن‌های روان در دشت‌های اطراف کرمان خودنمایی می‌کند و به تهدیدی برای شهر کرمان تبدیل شده‌اند. شهردار کرمان اظهار داشت: بارها اعلام کرده‌ایم که تخلیه زباله‌های ساختمانی یا فاضلاب‌های صنعتی در این منطقه ممنوع است و گشت‌های ویژه‌ای به صورت شبانه‌روزی برای برخورد با متخلفان راه‌اندازی شده است. سید مهران عالم‌زاده بیان کرد: متأسفانه خشک‌سالی به درختان گز خسارت زده، اما تخلیه زباله‌های ساختمانی هم خسارت‌ها را تشدید کرده است. وی بیان کرد: در طرحی با مشارکت دستگاه‌های ذی‌ربط نسبت به پاک‌سازی این منطقه اقدام شده است، اما مهم‌ترین عامل پیشگیری فرهنگ‌سازی است. هر چند این جنگل در محدوده شهری قرار ندارد، اما تخریب جنگل شهر را تحت تأثیر مستقیم قرار می‌دهد. با وجود اقدامات صورت گرفته کافی است سری به اطراف این جنگل‌ها بزنید تا تپه‌های وسیع زباله‌های ساختمانی را ببینید. جنگل‌کاری در سال‌های اخیر اطراف شهر کرمان تا حدودی توانسته جلوی این تخریب را بگیرد، اما دقیقاً بعد از این درختکاری‌ها که اکثراً زیتون تلخ هستند، افراد بی‌مسئولیت مجدداً نسبت به تخلیه نخاله‌ها اقدام کرده‌اند.
دخالت‌های انسانی خسارت‌های خشک‌سالی را تشدید کرده است
از یک سو دخالت‌های انسانی و از سوی دیگر خشک‌سالی جنگل‌ها را در آستانه نابودی قرار داده است. جنگلی که در سال‌های نه چندان دور چنان انبوه بود که نمی‌شد از پس شاخ و برگش اراضی اطراف را دید، حالا به بوته‌هایی خشکیده تبدیل شده و به ندرت شاخ و برگی برایش مانده است. شاخه‌های خشکیده هر جایی از منطقه پخش شده است و با وزش هر بادی بیابان مملو از گرد و غبار می‌شود. همین وضعیت را می‌توان در محور هفت باغ کرمان نیز مشاهده کرد. محمود باقری، یکی از دوستداران محیط زیست، می‌گوید: سال گذشته بارندگی در کرمان به صورت بی‌سابقه‌ای کاهش یافت و این جنگل مدت‌هاست بی‌آب رها شده که همین مسأله باعث شده در بخش‌هایی از جنگل درختان به کلی خشک شوند و رطوبت خاک نیز به کلی از بین رفته است. ضمن این‌که در محور هفت باغ شاهد ساخت‌وسازهای بی‌رویه در بیابان هستیم که اکثراً جنبه قانونی هم دارند و عملاً تپه‌های شنی مرتفع را می‌توان در چند کیلومتری کرمان در محور کرمان–ماهان مشاهده کرد. انبوه زباله‌های رها شده در بیابان هم در اطراف این جنگل‌ها دیده می‌شود و خشک‌سالی هم تازیانه‌ای شده است که بر تن جنگل می‌کوبد. وی تصریح کرد: در دشت بین کرمان و جوپار هم شاهد توسعه واحدهای صنعتی هستیم. در تابستان سال جاری شاهدیم که برداشت آب‌های زیرزمینی برای تأمین آب شهر نیز افزایش و سطح آب‌های زیرزمینی آن‌قدر کاهش یافته که دیگر ریشه‌های چند متری درختان گز هم به آب نمی‌رسد. وی بیان کرد: بخش زیادی از این جنگل‌ها به اکوسیستمی بومی تبدیل شده است که محل زندگی بسیاری از جانوران بومی منطقه است، اما متأسفانه کسی به این مجموعه توجه نمی‌کند و تصور می‌کنند تعدادی درخت خودرو هستند که بالاخره احیاء می‌شوند. در بخشی از منطقه شاهد تخریب این درختان و ایجاد مجموعه‌های تفریحی هستیم و آفرود، پیست موتور سواری و… در منطقه به‌وفور دیده می‌شود.
جنگل‌های گز اطراف کرمان باید احیاء شوند
باقری گفت: به‌ویژه در بخش دشت جوپار جنگل به کلی در حال خشک‌شدن است و به همین دلیل هم کانون‌های محلی ریزگردها تأثیر مستقیمی بر شهر کرمان می‌گذارد و با وزش باد شاهد ایجاد گرد و غبار و بروز پدیده ریزگردها در کرمان هستیم که این مسأله توسط مردم به وضوح دیده می‌شود. وی گفت: این جنگل‌ها در نزدیکی شهر کرمان و بر روی یک کانون بحرانی شن روییده است و چندین دهه قبل طرح کشت این جنگل‌ها انجام شده، اما ما نباید فقط بهره‌بردار باشیم، بلکه باید برای بقای شهر کرمان از این جنگل‌ها محافظت کنیم. باقری افزود: جلوگیری از ساخت‌و‌ساز در این منطقه، جلوگیری از تخلیه زباله‌ها و شیرآبه‌های صنعتی و شهری، آبیاری سیار و جلوگیری از برداشت سفره‌های آب زیرزمینی و حداقل مدیریت برداشت‌ها می‌تواند راهکارهای برای حل این مشکل باشد. وی گفت: هم‌اکنون تاغزارها که روزگاری مایه حیات کرمان بودند، خودشان در معرض نابودی هستند که البته این مسأله در اطراف شهرهای شرقی کرمان نیز دیده می‌شود. با خشک‌شدن جنگل‌ها، رودخانه‌ها و از بین رفتن رطوبت خاک شاهدیم که کانون‌های بحرانی طوفان شن در کرمان افزایش یافته است. مدیرکل محیط زیست استان کرمان نیز با اشاره به خشک‌سالی در کرمان گفت: خشک‌سالی در سال جاری بسیاری از گونه‌های گیاهی استان کرمان را تحت تأثیر قرار داده است و این جنگل‌ها و گونه‌های گیاهی در حال تخریب هستند. وی به برداشت‌های بی‌رویه آب از منابع زیرزمینی اشاره کرد و گفت: دیگر آبی باقی نمانده است و باید چاره‌اندیشی شود. گونه‌های جانوری با ایجاد آبشخور تا حد امکان آب‌رسانی می‌شوند، اما در این میان بسیار از گونه‌های گیاهی در حال تخریب هستند.
۸۰ درصد حیات وحش کرمان در معرض تهدید جدی
رضا جزینی‌زاده بیان کرد: سال‌ها خشک‌سالی و کاهش بارندگی متوسط بارندگی ۱۲۴ میلی‌متری در کرمان را نیز محقق نکرده است و عملاً منابع آبی سطحی از بین رفته و اکثر منابع و ذخیره‌گاه‌های گیاهی دچار آسیب شده‌اند و به همین دلیل این مناطق تبدیل به کانون بحرانی بیابانی شده‌اند و با وزش هر بادی موجب ایجاد ریزگرد می‌شوند. وی بیان کرد: در سال جاری بیش از ۸۰ درصد حیات وحش استان کرمان دچار خسارت شده‌اند و باید حداقل در چنین شرایطی ذخیره‌گاه‌های حیاتی استان را حفظ کنیم. تاغزارهای کرمان با وجود نقش مهمی که در اطراف شهر کرمان ایفا می‌کنند، اما در خاموشی و سکوت در حال از بین‌رفتن هستند و باید قبل از این‌که کرمان نیز مانند زاهدان، زابل و اهواز اسیر ریزگردها شود، چاره‌اندیشی کرد.
منبع: سبزینه
