بهار تالاب ها در سایه اجرای برنامه های حفاظتی

حفاظت از اکوسیستم های طبیعی مانند تالاب ها در کشور خشک و نیمه خشکی مانند ایران، از درجه اهمیت بسیار بالایی برخوردار و نیازمند توجه ویژه است؛ توجهی که اکنون سازمان حفاظت محیط زیست در قالب برنامه ای ۱۰۰ روزه در بهار سال ۱۳۹۷ سرعت و جدیت بیشتری به آن بخشیده است.
به گزارش خبرگزاری کشاورزی و منابع طبیعی(IANN) به نقل از ایرنا، تالاب ها یکی از زیباترین، بی نظیرترین و کاربردی ترین زیست بوم ها در طبیعت هستند؛ در گذشته تصور غلطی از تالاب ها در میان عموم مردم وجود داشت و از آن به عنوان باتلاق یاد می کردند، با این گمان که اگر در آن پا گذاری زنده بیرون نخواهی آمد.
اما به تدریج با وقوف به کاربردهای زیاد تالاب ها در زمینه های مختلف اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی و برجسته شدن اهمیت این زیست بوم ها، در سال ۱۹۷۱ میلادی کشورهای مختلف در شهر رامسر ایران گردهم آمدند و کنوانسیون مربوط به تالاب ‌های مهم بین ‌المللی، به ویژه تالاب ‌های زیستگاه پرندگان آبزی با امضای ۱۸ کشور شکل گرفت که یکی از قدیمی ترین معاهده های زیست محیطی جهان است.
با توجه به اهمیت موضوع و پررنگ شدن ارزش و اهمیت حفاظت از تالاب ها، اکنون ۱۶۹ کشور جهان عضو این پیمان هستند و تلاش می کنند تا از تالاب ها حفاظت کنند.
در این میان و با وجودی که کشورمان در طول ۴۷ سال گذشته در زمینه حفاظت از تالاب ها پیشرو بوده است، شواهد امیدوارکننده ای در زمینه وضعیت این اکوسیستم های طبیعی وجود ندارد و به گفته حمید ظهرابی معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست، ۲۸ تالاب در کشور آسیب جدی دیده اند و بررسی ها نشان می دهد بین ۴۰ تا ۹۰ درصد این تعداد، به منشا گرد و غبار در کشور تبدیل شده اند.
در واقع ۲۵۰ تالاب در کشور شناسایی شده است که از این تعداد ۱۰۵ تالاب به طور دقیق مورد مطالعه قرار گرفته اند و مشخص شده است که ۲۸ تالاب آسیب جدی دیده اند.
چند سال بعد از کنوانسیون رامسر، فهرست سرخ مونترو شکل گرفت. تالاب هایی که در خطر خشک شدن قرار دارند در این فهرست ثبت می شوند که اکنون ۶ تالاب ایران ازجمله انزلی، هامون، نیریز و کمجان، شورگل، یادگارلو و درگه سنگی در این فهرست ثبت شده اند.
حیات تالاب‌ ها بیشتر تحت ‌تاثیر رژیم‌ های بارندگی است و در چند سال اخیر به علت کاهش بارندگی ها، خشکسالی های مداوم، مدیریت نادرست منابع آب و تامین نشدن حقابه محیط زیستی تالاب ها، شاهد نابودی و تبدیل شدن آنها به منشاء گرد و غبار هستیم.
با این همه، حساسیت در برابر وضعیت تالاب ها و ضرورت توجه به آنها در میان مسئولان و مردم گسترش یافته و ارزشمندی قابل توجه این زیست بوم ها که در تعریف به محیط هایی میان خشکی و آب گفته می شوند، کلیت یافته است.
در واقع همگان می دانند تالاب ها همان مکان هایی هستند که مانع نفوذ گرد و غبار می شوند به عبارتی می توان از آنها به عنوان تصفیه خانه های طبیعی آب و هوا یاد کرد. یکی از بارزترین نمونه ها در زمینه پیامدهای خشک شدن تالاب ها، وضعیت هوا و بروز پدیده گرد و غبار در خوزستان است که سال ۱۳۹۵ با بروز توفان گرد و غبار با سرعت ۶۰ متر بر ثانیه و آلودگی ۶۶ برابر حد مجاز، شرایط بحرانی برای این استان رقم خورد و ۱۱ شهر را فلج کرد. بعد از این واقعه، هیات دولت طرح کوتاه مدت و بلند مدت تثبیت کانون های گرد و غبار در خوزستان را تصویب کرد که نشان از اهمیت موضوع دارد.
از سوی دیگر سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان متولی حفاظت از تالاب ها، لایحه حفاظت از این زیست بوم ها را تهیه و به مجلس ارسال کرد که تصویب و به دستگاه ها ابلاغ شد و دستگاه‌ها بر اساس این قانون دارای پشتوانه اعتبارات ملی برای حفاظت از تالاب‌ ها شدند، همچنین سازمان محیط زیست مکلف شد حقابه تالاب ها را تعیین و وزارت نیرو آن را تامین کند.
همچنین، اجرای اقدامات فرهنگی با هدف بالاتر بردن حساسیت جوامع مختلف نسبت به حفاظت از تالاب ها نیز در دستورکار سازمان محیط زیست قرار گرفت و بر این اساس معاونت آموزش و پژوهش این سازمان با تعیین موضوعات مختلف در فصول سال با عنوان برنامه ۱۰۰ روزه، تالاب را به عنوان موضوع فصل بهار پیشنهاد داد.
بر این اساس، ژیلا آقایی مدیرکل دفتر مشارکت های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: معاونت آموزش و پژوهش سازمان محیط زیست برنامه های ۱۰۰ روزه ای را دنبال می کند که بر اساس آن هر ۱۰۰ روز به یک موضوع محیط زیستی اختصاص می یابد.
وی با بیان این که برای این برنامه موضوعی متناسب با هر فصل انتخاب می شود، اظهار کرد: در واقع موضوعی که در آن فصل می تواند توجه بیشتری را جلب و حساسیت بیشتری ایجاد کند، انتخاب خواهد شد.
آقایی ادامه داد: بر این اساس برای فصل بهار موضوع تالاب، تابستان آب، پاییز انرژی و زمستان آلودگی هوا پیشنهاد شده است.
مدیرکل دفتر مشارکت های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: با توجه به اهمیت و نقش تالاب ها در اکوسیستم و اقتصاد و همچنین شرایط نامساعد بخش زیادی از تالاب های کشور، این موضوع برای فصل بهار پیشنهاد شد تا بتوان با ایجاد حساسیت بیشتر میان مردم و مسئولان نسبت به حفاظت از آنها تلاش بیشتری را در پیش گرفت.
وی تاکید کرد: تالاب ها در روند زندگی انسان ها نقش بسزایی دارند که مهمترین آنها ازجمله تلطیف هوا و ممانعت از بروز ریزگردها است؛ بنابراین با توجه به اهمیت موضوع، تالاب موضوع برنامه ۱۰۰ روزه سازمان پیشنهاد شد که در این مسیر از تمام ظرفیت های سمن ها، فعالان محیط زیست و مردم استفاده خواهیم کرد.

** تاثیر اقدامات فرهنگی در حفاظت از محیط زیست
مدیرکل دفتر مشارکت های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست همچنین با اشاره به برنامه ۱۰۰ روزه با موضوع پسماند در اواخر سال گذشته، تدابیر فرهنگی را در زمینه جلب توجه عمومی به مسائل محیط زیستی موثر دانست و گفت: برنامه یاد شده اول دی ماه ۱۳۹۶ با طرح ‘بی زباله’ آغاز شد و تا پایان ۱۳ فروردین ماه ۱۳۹۷ ادامه یافت که بنا به گزارش های دریافتی و اعلام دستگاه های مختلف مورد استقبال خوبی قرار گرفت.
وی افزود: با توجه به اهمیت موضوع پسماند و برنامه کاهش آن در کشور، در ادامه طرح بی زباله، چالش بی زباله با هدف ایجاد حساسیت بیشتر و ارتقای آگاهی و همدلی مردم برای کاهش زباله های محیطی طراحی و معرفی شد.
آقایی گفت: حدود یک ماه و نیم از گذشت این چالش استقبال بسیار خوبی را شاهد بودیم به طوری که در سطح وزیران، نمایندگان مجلس، معاونان رییس جمهوری، هنرمندان، ورزشکاران و عامه مردم از صنوف و اقشار مختلف در این چالش شرکت کردند.
وی اظهار کرد: بنا به اعلام دستگاه های مختلف چالش بی زباله توانست در این محدوده زمانی حساسیت قابل توجهی را ایجاد کند هر چند در این زمینه راه طولانی در پیش داریم و این چالش نیز همچنان در بخش مردمی ادامه خواهد یافت، اما توانستیم بازخورد خوبی بگیریم.
آقایی گفت: کشور با معضلات زیست محیطی زیادی از جمله آلودگی هوا، آب، تالاب، پسماند، خاک و فرسایش زمین مواجه است؛ اگر بخواهیم به تمام آنها با هم بپردازیم در واقع کاری از پیش نخواهیم برد از این رو تصمیم بر این شد تا برنامه های کوتاه مدت در قالب ۱۰۰ روزه با یک موضوع محوری پیش ببریم.
مدیرکل دفتر مشارکت های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: موضوع محور بودن برنامه ها با هدف ارتقای فرهنگ حفاظت از محیط زیست، جلب مشارکت های مردمی و ایجاد حساسیت بیشتر در جامعه برای حفظ محیط زیست تعیین شده است و در این راه از تمام ظرفیت ها ازجمله سمن ها، فعالان و علاقمندان نیز استفاده خواهیم کرد.
وی گفت: البته زمانی که دوره یک برنامه ۱۰۰ روزه به پایان می رسد، به این معنا نیست که آن موضوع به فراموشی سپرده می شود بلکه به خصوص در بخش مردمی، ادامه خواهد یافت.