یادداشت/ اطفا حریق، نیازمند گردهمایی اندیشمندان و ارائه مقالات و کتب متعدد

خبرگزاری کشاورزی و منابع طبیعی(IANN)/ محمد صالحی نیا*: معضلاتی همچون آتش سوزی، فرسایش خاک، سیل، کم آبی، خشکسالی، تغییر اقلیم و… معلول هستند. برخورد با معلول ها در حین حوادث یا بعد از آن، یکی از راههای کاهش آثار زیانبار آنهاست. اما قطعا پر هزینه بوده و از اثر بخشی و کارایی لازم برخوردار نیست.
عقل سلیم و علم و تجربه بشری در تمام دنیا و برای همه بحرانها، پیشگیری را بهترین و کم هزینه ترین گزینه معرفی می نماید. از دهه ۸۰ تا کنون، تعداد و وسعت آتش سوزیها در جنگلها و مراتع و طبیعت ارزشمند کشور عزیزمان، روند صعودی و نگران کننده داشته و هزینه های مادی و معنوی و دردسرهای زیادی را برای مردم و متولیان و حاکمیت ایجاد کرده که باعث اتلاف وقت، انرژی و منابع دستگاههای اجرایی و حاکمیتی شده و منافع و اموال عمومی نسل فعلی و نسلهای آینده را با مخاطره و تهدید جدی مواجه ساخته است.
مقایسه وسعت و تعداد آتش سوزیهای مراتع و جنگلها در دهه های ۵۰، ۶۰ و ۷۰ با آتش سوزی دهه های ۸۰ و ۹۰، بایستی ما را به تفکر و تامل و پاسخ پرسشها و یافتن علتها رهنمون شود.
لذا با دستیابی صریح و دقیق به علتها، با برنامه ریزی مناسب و عمدتا شیوه های نرم افزاری و کم هزینه و نظارتی و مدیریتی، میتوان این روند صعودی نگران کننده را به روند نزولی تبدیل کرد.
آسیب شناسی دقیق علمی و میدانی توسط افراد با تجربه ‌و مقایسه وضعیت دهه های گذشته با شرایط فعلی، میتواند راه حل های کاربردی پیشگیری کوتاه مدت و دراز مدت را تبیین و اجرا و کشور را از این مخاطره و تهدید جدی و پرهزینه، محافظت نماید.
به عقیده بنده، کاهش و حذف دام و دامداری سنتی در بسیاری از مراتع و از بین رفتن شیوه کوچ سنتی عشایر که در فصل مناسب در مراتع قشلاق، میان بند و ییلاقی خود حضور داشته و حمل دام با کامیون و در جاده ها (که البته دلایل متعددی دارد) در بسیاری از مراتع و عدم چرای مراتع در فصل مناسب، یکی از دلایل ازدیاد و انباشت علوفه خشک در سطح مراتع و جنگلها و مستعد نمودن آنها برای وقوع حریق است.
دام و مرتع و مرتعدار، لازم و ملزوم و مراقب یکدیگر و کامل کننده زنجیره چرخه حیات مراتع ایران است.
مدیریت صحیح مراتع و مدیریت چرا که باعث استفاده دام از قسمت سبزینه و رشد سالانه گیاهان مرتعی و بویژه علوفه سالانه مراتع میشود، امری ضروری و اجتناب ناپذیر و موضوعی علمی و پذیرفته شده است که با اسکان خودجوش و داوطلبانه یا دستوری برخی طوایف و ایلات بزرگ استان فارس همانند، خمسه و قشقایی و… به مرور زمان بسیاری از مراتع، بویژه در مناطق صعب العبور، بدون دامدار و چرای دام و بدون حضور دامداران سنتی رها شده که یکی از زمینه های تخریب و تصرفات و آتش سوزیها را فراهم نموده است.
کاهش و بعضا حذف قرقبانان (دیده بانان) آشنا با طبیعت و دلسوز و بعضا روشهای نادرست جذب و بکارگیری آنها، یکی دیگر از دلایل افزایش آتش سوزیهاست که استفاده از افراد مناسب برای حفاطت از جنگلها و مراتع، از روشهای پیشگیرانه و کم هزینه، در مقایسه با روشهای پر هزینه اطفا حریق است.
اختلافات مرتعداران و حضور بهره برداران متعدد و بی مسئولیت که عمدتا بدنبال منفعت های زودگذر و سودجویی از طبیعت هستند و همچنین آتش سوزیهای عمدی برای از بین بردن پوشش گیاهی طبیعی و فراهم کردن زمینه تغییر کاربری اراضی ملی در سالهای بعد به سایر کاربری ها از جمله صنعت، کشاورزی، معدن و… همچنین گردشگران عبوری و کم توجه، از دیگر دلایل افزایش آتش سوزیهاست.
البته مدتی است که موضوع ازدیاد آتش سوزیهای عمدی در منابع حیاتی کشور، احتمال اهداف خرابکارانه دشمنان این سرزمین را نیز در ذهن تداعی مینماید که این مهم نیز بایستی توسط دستگاهای امنیتی هوشمند کشور مورد مداقه و ملاحظه قرار گیرد.
هدف از بیان این مطالب، فراهم کردن فضای مباحثه و طوفان فکری و نقد و بررسی علمی و کارشناسی پیرامون یکی از مهمترین موضوعات مبتلابه کشور در این روزهاست که هزینه های اقتصادی و زیست محیطی زیادی رادر شرایط فعلی و آینده به کشور تحمیل کرده و خواهد کرد.
مسلما بیان علتها و آسیب شناسی در فضای مجازی و بر صفحه کوچک موبایل، حداقل کاری است که میتوان انجام داد و تبیین علت ها و راهکارهای صحیح پیشگیری و اطفا حریق، نیازمند گردهمایی اندیشمندان و ارائه مقالات و کتب متعدد در این موضوع مهم و حیاتی است که ان شاء الله مدیران و کارشناسان اندیشمند و باتجربه و دلسوز کشور، بویژه در بخش مدیریت بحران، منابع طبیعی، محیط زیست، مراکز تحقیقاتی و دانشگاهها، مردم و دوستداران طبیعت ایران، بهترین روشها و تدابیر را بکار گرفته و خواهند گرفت که در آینده نزدیک شاهد اثربخشی و کارایی این روشهای کارشناسی و مدیریتی پیشگیری بحران آتشسوزیها خواهیم بود.
* کارشناس منابع طبیعی و آبخیزداری