به گزارش خبرگزاری کشاورزی و منابع طبیعی(IANN) به نقل از ایرنا؛ کشت دوم برنج به علت مصرف زیاد آب و سموم شیمیایی نسبت به کشت اول و همچنین بهره کشی بیش از توان منابع زیستی فشار مضاعفی بر دوش زمین و خاک می گذارد.
در استان های گیلان حدود ۲۱۵ هزار هکتار و مازندران حدود ۲۱۰ هزار هکتار زمین کشت برنج وجود دارد که در گیلان به علت شرایط آب و هوایی کشت دوم انجام نمی شود اما در مازندران در سال گذشته حدود ۴۰ هزار هکتار کشت دوم برنج انجام شد.
طبق آمارها میزان سرانه مصرف برنج برای هر ایرانی بین ۴۰ تا ۴۲ کیلوگرم محاسبه می شود که به نظر می رسد مصرف سالیانه آن در کشور نزدیک ۳٫۲ میلیون تن باشد؛ از این رو سالانه ۱٫۷ تا ۲ میلیون تن برنج مورد نیاز کشور از محل تولیدات داخلی و ۱٫۲ تا ۱٫۵ میلیون تن از محل واردات تامین می شود.
به اعتقاد کارشناسان اما این نیاز، دلیل بر بهره کشی بیش از توان از منابع زیستی نیست و باید راه حلی اساسی برای آن اتخاذ کرد دراین راستا احمد اشراقی عضو هیات مدیره انجمن برنج گفت: کشت دوم برنج در ۱۵ سال اخیر به دلیل مسایل اقتصادی رواج یافته است. موافق کشت دوم هستیم اما برای گیاهانی مانند شبدر، کلزا، انواع سبزیجات و کاهو نه برنج که مولفه های زیستی را تحت الشعاع قرار می دهد.
این محقق تاکید کرد: کشت دوم برنج حتی زمانی هم که مشکل کم آبی وجود نداشت باز مورد تایید نبود چون مشکلات خاص خود مانند شیوع آفات و بیماری ها را به همراه داشت؛ به ویژه اینکه نسل سوم و چهارم کرم ساقه خوار به شدت به مزارع صدمه وارد می کرد و نیاز به سم پاشی های مکرر داشت اما حاصل و نتیجه ای به همراه نداشت.
عضو هیات مدیره انجمن برنج ادامه داد: اما اگر زمستان برنج کشت نشود و محصولات دیگری کاشته شود این خود یک نوع کنترلی برای آفات و بیماری ها است، یعنی این روند میزان آفات را به شدت کاهش می دهد.
اشراقی گفت: یعنی قبل از اینکه کشت دوم رواج یابد برخی از سالها آفت کرم ساقه خوار کاملا مهار شده بود و نیاز به سمپاسی نبود شاید برای ارقام متوسط رس یک بار سمپاشی انجام می شد اما برای ارقام زود رس نیازی به سمپاشی پیدا نمی شد مگر در موارد نادر یکبار سمپاشی صورت می گرفت.
وی افزود : اما کشت دوم موجب شیوع بیماری و آفات به ویژه کرم ساقه خوار شده است که برای مهار آن مجبور به مصرف سموم بیشتری می شویم که این مساله آلودگی محیط زیست را به همراه دارد و چرخه زیست محیطی را به هم می ریزد.
عضو هیات مدیره انجمن برنج اظهار داشت: در منطقه حاره ای زندگی نمی کنیم بلکه در منطقه ای هستیم که شرایط به گونه ای است که زمستان باید زمین آزاد باشد و نباید کشت برنج و برخی محصولات انجام شود، الان گاهی در آبان ماه نیز محصول برنج در زمین دیده می شود که بخش عمده آن به صرفه اقتصادی بر می گردد اما این دلیل بر انجام آن نمی شود الان هم که کم آبی مزید بر علت شده و بدون شک باید جلوگیری شود.
اشراقی تصریح کرد: همچنین با توجه به کاهش بارندگی و کمبود منابع آبی حتی در شمال کشور که به گمان همگان منطقه ای پرباران و آب است، باید در مصرف داشته های خود دقت بیشتری داشته باشیم.
وی به کاهش بارندگی ها در شمال کشور اشاره کرد و گفت: آمارها نشان می دهد ۶ ماهه اول سال زراعی یعنی از مهر تا اسفند ۹۶ حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل در شمال کشور کاهش بارندگی داشته ایم البته این مدت مشابه سال قبل نیز نسبت به سال قبل آن نیز کاهش داشته است.
عضو هیات مدیره انجمن برنج افزود: در سه ماه زمستان امسال حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد کاهش بارندگی داشته ایم و این یعنی زنگ خطر منابع آبی شمال کشور نیز به صدا در آمده است.
وی ادامه داد: اکنون در برخی از شهرستان های استان مازندران به علت کم آبی کشت اول برنج نیز محدود شده است بنابراین آب یک مساله بسیار حیاتی است و الان نیز در گیلان و مازندران توجه به آن از اهمیت زیادی برخوردار شده است بنابراین به هیچ عنوان کشت دوم برنج را توصیه نمی کنیم.
اشراقی درباره مصرف بیشتر آب در کشت دوم برنج گفت: وقتی محصول کشت اول برداشت می شود دیگر هوا گرم شده و وقتی که بخواهیم همان زمین را برای کشت دوم، آب تخت و گل آب کنیم میزان مصرف آب به شدت افزایش می یابد چون دراین زمان زمین بسیار خشک است.
وی گفت: در استان گیلان حدود ۲۱۵ هزار هکتار و استان مازندران حدود ۲۱۰ هزار هکتار زمین کشت برنج وجود دارد که در گیلان به علت شرایط آب و هوایی کشت دوم انجام نمی شود اما در مازندران سال گذشته حدود ۴۰ هزار هکتار کشت دوم برنج انجام شد.
اشراقی اظهار داشت : البته یک بحثی نیز در زمینه استفاده از جوانه های ثانویه برنج وجود دارد که این روش مشکل زیادی ایجاد نمی کند، در این روش شلتوکی که بعد از برداشت اول روی زمین باقی می ماند را آبیاری می کنند و مقداری کود می دهند و جوانه می زند و نسبت به کشت دوم نیاز کمتری به آب دارد، البته برخی از ارقام برنج این خاصیت را دارند.
وی با بیان اینکه این روش مشکل خاصی ایجاد نمی کند گفت: توصیه می کنیم به جای کشت دوم ارقام پرمحصول بکارند هر چند به علت کمک آبی برخی توصیه می کنند که ارقام پرمحصول هم کاشته نشود اما کشت دوم را به ویژه در این شرایط آبی به هیچ وجه توصیه نمی کنیم.
*** آلوده بودن برنج کشت دوم به سموم بیشتر
شینا انصاری مدیر کل دفتر پایش فراگیر سازمان حفاظت محیط زیست گفت: در زمینه کشت دوم علاوه بر منابع آبی موضوع مصرف سموم شیمیایی به ویژه سموم ارگانوفسفره مطرح است که بقایای آنها می تواند بر روی آبهای سطحی و خاک تاثیر گذاشته و مشکلات محیط زیستی ایجاد کند.
وی افزود: سال گذشته آزمایشگاه سموم دفتر پایش فراگیر سازمان محیط زیست از خاک و آب به عنوان منابع زیست محیطی مزارع برنج در استان مازندران نمونه برداری انجام داد، این پایش بر روی سم دیازینون که از سموم شاخص ارگانو فسفره است، مصرف زیادی دارد و دامنه اثر و موجودات هدفش گسترده تر است انجام شد.
انصاری ادامه داد: این پایش بر روی ۷۰ نمونه آب و خاک انجام شد و نتایج نشان داد که میزان سم دیازینون در آب و خاک چه در کشت اول و چه دوم در تعدادی از نمونه ها بیشتر از حد مجاز بوده است، اما وقتی کشت اول و دوم را مقایسه کردیم مشخص شد غلظت این سم در کشت دوم به مراتب بیشتر بوده است یعنی به دلیل مصرف سم بیشتر در کشت دوم بقایا و تاثیر آن بر روی منابع زیستی آب و خاک بیشتر بوده است.
وی افزود: مساله مهم در کشت دوم برنج مصرف نهاده های شیمیایی حالا چه سم و چه کود است چون وقتی می خواهید در یک بازه زمانی کوتاه به محصول مورد نظر برسید از مواد شیمیایی به مقدار زیاد استفاده می شود که بقایای آن می تواند موجب آلودگی آبهای سطحی و خاک شود.
انصاری تاکید کرد: مساله مهم دیگر در کشت دوم برنج که بسیار هم حایز اهمیت است مصرف آب و محدودیت منابع آبی است چون دراین مرحله به منابع آبی فشار مضاعفی وارد می شود که می تواند مشکل ساز شود.
وی درباره اینکه کشت دوم نسبت به کشت اول آب بیشتری مصرف می کنند توضیح داد: نیاز آبی فراوان در کشت دوم برنج از دغدغه های اساسی است، نشای مجدد به آب فراوانی نیاز دارد و تامین این میزان آب برای کشت دوم در برخی مناطق دشوار و گاهی غیر ممکن است، الزام شده است که کشت دوم در زمین هایی که در مسیر آبهای رودخانه‌های پر آب قرار دارند، اجرا شود. استفاده از چاه کشاورزی هم فقط برای یک مرحله از کشت مجاز است.
انصاری گفت: ازسوی دیگر مصرف سم می تواند تهدیداتی برای سلامتی افراد به همراه داشته باشد، انواع بیماری های مزمن و شیوع برخی سرطان ها را تشدید کند و همچنین می تواند به اکوسیستم آسیب وارد کند؛ یعنی ما به علت یک سود مقطعی از مقدار زیادی سموم و کودهای شیمیایی استفاده می کنیم که به محیط زیست آسیب فراوانی وارد می کند و از سوی دیگر به منابع آبی نیز فشار وارد می شود.
وی گفت: باید سعی کنیم به سمت مصرف سمومی که ریسک کمتری دارند حرکت کنیم البته نمی گویم که سم به کلی حذف شود بلکه بحث مدیریت تلفیقی آفات و بیماری ها را داریم یعنی می توان چندین راهکار را کنار هم گذاشت که سم هم می تواند یکی از آنها باشد اما نه اینکه با مقادیر بالای سموم بیماری ها و آفات را کنترل کنیم.
وی افزود: اگر هم از سم استفاده می کنیم بهتر است از نوعی که ریسک و خطر پذیری کمتری دارند بهره ببریم ،به روش کنترل بیولوژیک توجه بیشتری داشته باشیم و از راهکارهایی که آلودگی و خطر کمتری برای منابع آب و خاک دارند ؛ استفاده کنیم.
انصاری تاکید کرد: با توجه به اینکه در منابع آبی محدودیت داریم و آبی که به سموم آلوده شود پاکسازی و پالایش آن بسیار سخت است، باید در مصرف آفت کشها دقت و حساسیت بیشتری داشته باشیم
مدیر کل دفتر پایش فراگیر سازمان محیط زیست اظهار داشت: باید در نظر داشته باشیم که اگر بخواهیم با این روند فعلی از منابع و طبیعت بهره کشی کنیم می تواند موجب نابودی منابع و محیط زیست شود.
وی گفت: قطعا کشت دوم به این سبک و سیاق با مصرف گسترده سموم و کودهای شیمیایی و مصرف منابع آب قابل قبول نیست.
