خبرگزاری کشاورزی و منابع طبیعی(IANN)/ گوزن زرد ایرانی از گونههای مهم و منحصر به فرد در دنیا است که هماکنون در خطر انقراض قرار دارد؛ خطری که اگر چارهاندیشی نشود، تبدیل به فاجعه زیستمحیطی خواهد شد. گوزن زرد ایرانی از جمله گونههای بسیار مهم در دنیا به شمار میرود که این روزها حال و روز خوبی ندارد، بهطوری که هماکنون طبق قوانین جزو گونههای در خطر انقراض و طبق لیست ارائه شده از طرف اتحادیه بینالمللی حفاظت از طبیعت که به لیست سرخ معروف است، در رده EN یعنی در معرض خطر محسوب میشود. گوزن زرد ایرانی به همراه شوکا، کوچکترین گوزن ایرانی، مرال و گوزن قرمز جزو سه گونه گوزنهایی محسوب میشوند که در ایران زیست میکنند، ولی به دلیل ترکیب رنگ و خالهای روی بدن گوزن زرد ایرانی به عنوان زیباترین گوزن در بین گوزنهای ایرانی و حتی دنیا معروف است. جنس نر این گونه با ارزش دارای شاخ بوده که بسیار محکم، تو پر و استخوانی است، ولی هر ساله در اواخر زمستان شاخها به تدریج میشکنند و بلافاصله شاخ جدید از محل قبلی رشد میکند؛ با این تفاوت که شاخ جدید کمی بزرگتر است و یک شاخک نیز اضافه دارد، بهطوری که از روی شاخکهای گوزن زرد سن قابل تشخیص است.
جزیره «اشک» مهمترین زیستگاه گوزن زرد ایرانی
در سالهای دهه ۶۰ برای جلوگیری از انقراض این گونه باارزش تعدادی از آنها به جزیره اشک دریاچه ارومیه منتقل شدند. جزیره اشک در پارک ملی دریاچه ارومیه به مساحت دو هزار و ۵۰۰ هکتار به عنوان دومین جزیره بزرگ دریاچه محسوب میشود و دارای پوشش گیاهی غنی است که شرایط زیستی مناسبی برای گونه گوزن زرد دارد. شرایط زیستی مناسب امنیت غذایی و جانی، عدم وجود بیماریهای کشنده و دشمنهای طبیعی در جزیزه اشک باعث شده این جزیره در حال حاضر به عنوان بهترین و مطمئنترین و حتی بزرگترین زیستگاه گوزن زرد ایرانی در کشور و حتی دنیا تلقی شود، بهطوری که جمعیت این گونه طی سالهای قبل به بیش از ۳۰۰ رأس افزایش یافته و تعدادی از گوزنهای مزبور نیز در جزیره اشک زندهگیری و به سایر زیستگاههای مستعد در کشور از جمله زیستگاه اصلی آن یعنی جنگلهای اطراف رودخانه دز معرفی شدند. در حال حاضر و برابر آخرین سرشماری صورت گرفته در اسفند ماه سال ۹۴ تعداد این گونه در جزیره اشک ۱۶۶ رأس برآورد شده است و اقدامات حفاظتی از این گونه باارزش همچنان ادامه دارد. رئیس اداره حیات وحش محیط زیست آذربایجان غربی درباره آخرین وضعیت گوزن زرد ایرانی گفت: وسعت جزیره اشک دریاچه ارومیه دو هزار و ۵۰۰ هکتار است. هماکنون گوزن زرد ایرانی به این زیستگاه عادت کرده و جزیره اشک نیز به بهترین زیستگاه این گونه باارزش تبدیل شده است. امید یوسفی با اشاره به بحران زیستمحیطی دریاچه ارومیه و تأثیر آن بر زندگی گوزن زرد ایرانی گفت: با بحرانیشدن دریاچه ارومیه تأمین بخشی ازمایحتاج اولیه این گونه از جمله علوفه و آب با مشکل مواجه شد. وی اضافه کرد: محیطزیست استان برای تأمین این نیاز اقدام به احداث آبخشور و آبانبارهای لازم برای ذخیرهسازی آب مورد نیاز گوزن زرد ایرانی کرده و در مواقع ضروری نیز برای تأمین علوفه مورد نیاز از طریق هلی کوپتر اقدام کرده است. یوسفی با اشاره به ادامه بحران زیستمحیطی دریاچه ارومیه افزود: با کمشدن آب دریاچه ارومیه در حال حاضر شاهد متصلشدن جزایر دریاچه به هم هستیم که این امر موجب شده تعدادی گوزن زرد ایرانی به جریزه کبودان رفته و نیز قوچ و میش نیز به جزیره اشک بیایند.
پایش مستمر روند زندگی گوزن زرد ایرانی در جزیره اشک
رئیس اداره حیات وحش محیط زیست آذربایجان غربی با اشاره به پایش مستمر روند زندگی گوزن زرد ایرانی در جزیره اشک ادامه داد: هرچند در سالهای اخیر به دنبال بروز خشکسالی و عوامل دیگر شرایط زیستی در داخل دریاچه ارومیه مطلوبیت سالهای گذشته را ندارد، ولی با انجام یک سری اقدامات از طرف اداره کل محیطزیست از قبیل افزایش آبانبارها و آبشخورها، انتقال آب شرب برای ادامه حیات وحش، نصب دوربینهای مدار بسته جهت پایش رفتار گونه انتقال علوفه و غیره سعی شده است تا شرایط زیستی مناسب در جزیزه اشک برای گوزن زرد ایرانی حفظ شود. همچنین تدوین برنامه ملی عمل گوزن زرد ایرانی انجام و به ادارات محیط زیست و استانداران استانهای مرتبط ابلاغ شده است. یوسفی با بیان اینکه جزیره اشک دریاچه ارومیه به اعتقاد کارشناسان بینالمللی و ملی یکی از زیستگاههای مناسب حیات گوزن زرد ایرانی در دنیاست، عنوان کرد: هماکنون وضعیت این گونه جانوری به دلیل اقدامات زیستمحیطی استان در شرایط مناسبی قرار دارد. وی با اشاره به تدوین برنامه مدیریت گوزن زرد ایرانی عنوان کرد: برای خروج این گونه شاخص از لیست گونههای در معرض انقراض، این برنامه تدوین شده و مراحل نهایی را طی میکند و بر اساس این برنامه اقدامات حفاظتی و نیز ازدیاد جمعیت آن در کنار فراهمکردن شرایط حیات مناسب در دستور کار ویژه قرار میگیرد. یوسفی تخریب زیستگاه از طریق تبدیل مراتع به اراضی دیم، چرای بیرویه دام و خارج از ظرفیت تعریف شده در مراتع استان، توسعه در بخشهای صنعتی، کشاورزی، خدماتی و… بدون توجه به ضوابط و معیارهای زیستمحیطی، شکار و صید بیرویه یا غیرمجاز و تغییرات محسوس اقلیمی را از مهمترین چالشهای پیش روی حیات وحش استان عنوان کرد.
برنامه ملی عمل گوزن زرد ایرانی ابلاغ شد
رئیس اداره حیات وحش محیطزیست آذربایجان غربی با بیان اینکه برنامه ملی عمل گوزن زرد ایرانی هماکنون به ادارات محیطزیست و نیز استانداران استانهای مرتبط ابلاغ شده است، گفت: هدف اصلی این برنامه کاهش تهدیدات زیست گونه، افزایش شرایط مطلوب زیستگاههای گونه، حذف زیستگاههای نامطلوب و غیرقابل اصلاح و نهایتاً افزایش جمعیت گونه در یک دوره چند ساله است. یوسفی با تأکید بر تخصیص اعتبارات مورد نیاز برای اجرای کامل برنامه ملی عمل گوزن زرد ایرانی اضافه کرد: اجرای کامل این برنامه نیازمند تخصیص اعتبارات کافی از منابع ملی و استانی است. پارک ملی دریاچه ارومیه شامل ۱۰۲ جزیره بزرگ و کوچک است که مهمترین آنها جزیره کبودان یا قویون داغی به مساحت سه هزار و ۱۲۵ هکتار و زیستگاه قوچ و میش ارمنی و جزیره اشک به مساحت دو هزار و ۵۷۰ هکتار زیستگاه اصلی گوزن زرد ایرانی است. وی با بیان اینکه هماکنون ۵۰ درصد از گوزنهای زرد ایرانی کشور در ارومیه و در جزیره اشک دریاچه ارومیه زندگی میکنند، ادامه داد: به دلیل انتقال علوفه، ایجاد آبانبار و راهاندازی پاسگاه محیطبانی در جزیره اشک این گونه جانوری در شرایط مساعدی زندگی میکند.
منبع: سبزینه