خبرگزاری کشاورزی و منابع طبیعی(IANN)/ افزایش قاچاق چوب تاغ در شهرستان آران و بیدگل مرگ خاموش تاغزارهای این شهرستان را کلید زده، به‌طوری که ادامه روند کنونی این منطقه و شهرهای حاشیه آن را در آینده‌ای نه چندان دور با فاجعه‌های زیست‌محیطی رو‌به‌رو خواهد کرد که هجوم ریزگردها تنها یکی از آن‌هاست. شهرستان آران و بیدگل با وسعت ۶۱۰ هزار هکتار دارای بخش‌های مختلف بیابانی همچون ماسه‌زار، دشت ریگی، دریاچه نمک، کلوت و یاردانگ است و پوشش‌های گیاهی برای حفاظت از عرصه‌های کویری، تثبیت شن‌های روان و جلوگیری از فرسایش خاک ارزش بالایی برای کویرنشینان دارد. به گفته مسئولان، این شهرستان با ۱۲۰ هزار هکتار جنگل دست‌کاشت تاغ نزدیک به ۴۰ درصد از تاغزارهای استان اصفهان را در خود جای داده که تا حدودی از هجوم ریزگردها و حرکت تپه‌های ماسه‌ای به سمت منطقه‌های مسکونی، کشاورزی و اقتصادی واقع در مرکز این شهرستان و شهرهای اطراف جلوگیری کرده است. آمار رو به افزایش کشفیات چوب و زغال در مناطق شمالی استان اصفهان از جمله در شهرستان آران و بیدگل به‌ویژه در این چند سال نشان از تاخت و تاز سودجویان در تاغزارها دارد و این امر زنگ خطر را به صدا درآورده؛ چرا که در صورت ادامه کم‌توجهی‌ها شواهد از وقوع فاجعه‌ای زیست‌محیطی در این منطقه خبر می‌دهد.
۴۰ سال تلاش برای بیابان‌زدایی در آران و بیدگل
معاون اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان آران و بیدگل قاچاق چوب تاغ را یکی از معضل‌های اصلی پیش روی این شهرستان عنوان کرد و افزود: وسعت ۳۸۴ هزار هکتاری زمین‌های بیابانی و وسعت ۱۱۲ هزار هکتاری ماسه‌های روان در این منطقه موجب بروز پدیده فرسایش بادی و بروز طوفان‌های ماسه‌ای در سال‌های پیش می‌شد. حمید گل‌آرایی افزود: بر این اساس اجرای طرح تثبیت شن در منطقه با فعالیت‌های بیابان‌زدایی از جمله نهالکاری، قلمه‌‌کاری، بذرکاری و مالچ‌پاشی جهت جلوگیری از اثرهای مخرب بیابان‌زایی از چهار دهه پیش آغاز شد. وی بیان کرد: تثبیت نوار ریگ بلند به طول ۸۰ کیلومتر و ایجاد ۱۲۰ هزار هکتار جنگل‌های دست‌کاشت تاغ از جمله نتیجه‌های اجرای این طرح‌ها بود که امروز موجب رونق فعالیت‌های اقتصادی، کشاورزی و زیربنایی در شهرستان آران و بیدگل شده است. معاون اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان آران و بیدگل اضافه کرد: ۱۵ هزار هکتار زمین کشاورزی زیر کشت محصولات زراعی و باغی، رتبه نخست تولید پسته در استان اصفهان و تبدیل‌شدن به قطب نخست تولید فرش ماشینی کشور به خوبی نتیجه فعالیت‌های بیابان‌زدایی را نشان می‌دهد. او ادامه داد: طرح‌های نهالکاری و ایجاد جنگل دست‌کاشت با قدرت ادامه دارد و هم‌اکنون نیز طرح نهالکاری ۲۰۰ هکتاری در کانون بحران واقع در شمال سفیدشهر از توابع این شهرستان در حال اجراست.
کمبود قرقبان از عوامل تخریب عرصه‌های طبیعی آران و بیدگل
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان آران و بیدگل با اشاره به کمبود نیروی انسانی برای حفاظت از جنگل‌های تاغ گفت: هم‌اکنون پنج نفر نیروی قرقبان جهت حفاظت از جنگل‌های دست‌کاشت این شهرستان مشغول انجام وظیفه هستند و با توجه به وسعت ۶۰۰ هزار هکتاری عرصه‌های طبیعی، به کارگیری ۴۰ نیروی قرقبان ضروری است. رضا شفیعی افزود: میانگین به‌کارگیری نیروهای حفاظت از عرصه‌های طبیعی در جهان یک نفر به ازای هر چهار هزار هکتار است؛ اما به ازای هر ۱۳ هزار هکتار در کشور به‌طور میانگین یک نفر قرقبان داریم. او اضافه کرد: قوانین ضعیف هم به نوبه خود موجب شده تا قاچاقچیان به دنبال سودهای کلان از محل زغال‌گیری، به عرصه‌های طبیعی حمله‌ور شده و این وضعیت کماکان ادامه داشته باشد. رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان آران و بیدگل بیان کرد: با توجه به وسعت بالای عرصه‌های بیابانی در استان اصفهان، اداره منابع طبیعی از سال ۱۳۴۹فعالیت‌های بیابان‌زدایی مانند تثبیت تپه‌های ماسه‌ای معروف به «نوار ریگ بلند» و ایجاد جنگل‌های دست‌کاشت بیابانی را در دستور کار قرار داد. وی عنوان کرد: جلوگیری از هجوم ریزگردها و حرکت تپه‌های ماسه‌ای به مناطق مسکونی و در نهایت جلوگیری از وارد آمدن خسارت به عرصه‌های زیستی، کشاورزی و تأسیسات زیربنایی (صدمه به راه‌ها و خطوط راه آهن) از جمله اثرهای سیاست‌های توسعه‌ای جنگل‌های دست‌کاشت تاغ بوده است. شفیعی در ادامه به تلاش‌های منابع طبیعی برای کاهش ۵۰ درصدی قاچاق چوب تاغ در سال جاری اشاره کرد و گفت: ۲۰ نفر از قاچاقچیان چوب به همراه ۱۰ تن محموله قاچاق در ۱۵ عملیات جداگانه دستگیر و تحویل مراجع قضایی شده‌اند.
تاغزارها تاب تخریب ندارند
یکی از فعالان محیط‌زیست در آران و بیدگل نیز گفت: مردم روزانه شاهد اخبار مربوط به قاچاق چوب و قطع درختان جنگلی و کویری هستند و اگر برای این معضل چاره‌اندیشی نشود، در آینده‌ای نه چندان دور پیامدهای جبران‌ناپذیری برای محیط زیست کشور به همراه خواهد داشت. مصطفی عباسی افزود: آمار بالای قاچاق چوب در شهرستان آران و بیدگل نگران‌کننده است و ادامه روند کنونی موجب از بین‌رفتن جنگل‌های دست‌کاشت تاغ خواهد شد که در آن صورت باید منتظر فاجعه‌هایی مانند هجوم ریزگردها و خالی‌شدن مناطق شهری حاشیه کویر از سکنه باشیم. وی بیان کرد: بوم‌سازگان (اکوسیستم) مناطق خشکی مانند کاشان و آران و بیدگل دارای کمترین انعطاف است و اعمال هرگونه تغییر در آن منجر به گذر از آستانه‌های غیرقابل بازگشتی خواهد شد که شرایط کنونی به آن سمت می‌رود و در صورت بی‌توجهی مورد سرزنش آیندگان قرار خواهیم گرفت.
این فعال محیط زیست بیان کرد: گذر از این آستانه تحمل به مسائل گوناگونی مانند سرعت و میزان حذف پوشش گیاهی منطقه بستگی دارد و این امر به‌ویژه درباره درختچه‌های کویری مانند تاغ موجب دوچندان شدن سرعت بیابان‌زایی است. او اضافه کرد: برای گذر از شرایط کنونی باید در مرحله نخست مطالعه‌های علمی دقیقی در زمینه میزان و علت حذف پوشش‌های گیاهی صورت گیرد و سپس در مرحله بعد راهکارهایی مبتنی بر شرایط اجتماعی و اقتصادی منطقه اندیشیده شود. عباسی در ادامه بر فرهنگ‌سازی، توزیع بروشور، جلب مشارکت بیش‌تر مردم به عنوان همیار طبیعت و افزایش گشت‌های نظارتی در راستای حفاظت از منابع طبیعی تأکید کرد.
لزوم آگاه‌سازی جامعه پیش از وقوع فاجعه
شهرستان آران و بیدگل دارای ۱۰۳ هزار هکتار کانون بحران و یکی از مناطق در معرض خطر فرسایش بادی و طوفان‌های ماسه‌ای کشور محسوب می‌شود و در این شرایط تنها در یک سال گذشته نزدیک به ۳۰ تن چوب قاچاق در این شهرستان کشف و ضبط شد. ۱۰ تن چوب تاغ نیز بنا بر اعلام اداره منابع طبیعی آران و بیدگل در سال جاری از قاچاقچیان کشف و ضبط شده که آمار گویای این نکته است که گرچه اقدام‌های بازدارنده پیش‌تر صورت گرفته؛ اما هنوز کافی نیست. نهال تاغ باید به مدت دو سال آبیاری و نگهداری شود و پس از دو سال به‌طور طبیعی به رشد خود ادامه می‌دهد و تداوم قاچاق در این شرایط بی‌آبی، حرکت سیل وار ماسه‌های روان به سوی مناطق مسکونی را به دنبال خواهد داشت؛ اما حتی افزایش جریمه قطع هر اصله درخت از دو به ۳۰ میلیون ریال نیز مانع از تاخت و تاز سودجویان در تاغزارهای آران و بیدگل نشده که هیچ، دست‌کم سه قرقبان نیز در درگیری با قاچاقچیان چوب در سال جاری آسیب دیدند. به عقیده برخی، وضع قوانین سختگیرانه‌تر دارای ضمانت اجرایی در مجلس شورای اسلامی، افزایش بودجه حفاظت از جنگل‌ها و مراتع و افزایش تعداد قرق‌بانان (البته پس از انجام کار کارشناسی) ضروری به نظر می‌رسد؛ اما تا آن زمان هماهنگی بین منابع طبیعی، شهرداری، محیط‌زیست و نیروی انتظامی برای حفاظت از عرصه‌های طبیعی باید در دستور کار قرار گیرد. همچنین کارشناسان با اشاره کمبود نیروهای حفاظتی، افزایش گشت‌ها و به‌کارگیری سرباز قرقبان را پیشنهاد می‌کنند؛ اما اقدام‌های صورت گرفته و شرایط موجود نشان می‌دهد در کنار سایر ملزومات مورد اشاره، جلب مشارکت مردم می‌تواند نقش بسیار بیش‌تری در این زمینه داشته باشد. جنگل‌های دست‌کاشت به واسطه دوام آتش و در نتیجه گران‌بودن زغال و چوب تاغ در بازار همواره مورد تعرض قاچاقچیان چوب قرار گرفته که نشان از تأثیر مسائل اقتصادی در این امر دارد؛ اما قاچاقچیان در واقع بخشی از مردمی هستند که از روی ناآگاهی، ناچاری یا سودجویی به کسب درآمد از این محل روی آورده‌اند و دانسته یا نادانسته در حال تخریب منابع طبیعی آران و بیدگل و دشوار کردن زیست در این منطقه برای نسل‌های آینده هستند. اثرهای شرایط اقتصادی بر این امر نیازمند موشکافی بیش‌تری است؛ اما اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی در زمینه حفاظت از منابع طبیعی و استفاده از ظرفیت مردمی به عنوان حامیان منابع طبیعی در قالب تشکل‌های غیردولتی فرای شعارها ضروری است تا دست‌کم از فعالیت‌های مخرب بخش‌های ناآگاه جامعه پیشگیری شود.
منبع: سبزینه
