خبرگزاری کشاورزی و منابع طبیعی(IANN)؛ نویسنده: فاطمه ابراهیمی توچایی/ در حالی ۱۰۰ هزار هکتار اراضی شیب‌دار در مازندران وجود دارد که برخی از بازآفرینی آن به عنوان تهدید و برخی دیگر از آن به‌عنوان فرصت برای توسعه کشاورزی یاد می‌کنند. فرسایش بالای خاک و تخریب عرصه‌های ملی و طبیعی از یک‌سو و حفاظت بهینه و مطلوب از عرصه‌های طبیعی از سوی دیگر ضرورت توجه به توسعه باغات مثمر در اراضی شیب‌دار را الزامی می‌سازد. شیب بیش از ۵۰ درصدی ۳۹ درصد از اراضی شیب‌دار و محدودیت در واگذاری مستثنیات منابع طبیعی به اشخاص و وضعیت ناپایدار و شکننده از نظر آب و منابع طبیعی سبب ایجاد دلسردی در اجرای طرح توسعه باغات مثمر در اراضی شیب‌دار شده است. بااین‌حال، طرح توسعه باغ‌های مثمر در اراضی شیب‌دار باوجود مخالفت‌ها و موافقت‌ها قرار است در پنج هزار هکتار از عرصه‌های مازندران اجرا شود و این طرح از سال ۹۳ در استان کلید خورد. هرچند سابقه و پیشینه اجرای طرح توسعه اراضی شیب‌دار به دهه ۷۰ بازمی‌گردد. یک استاد دانشگاه علوم کشاورزی در مازندران با بیان این‌که توسعه فعالیت‌های کشاورزی در هر منطقه‌ای باعث افزایش محصولات کشاورزی خواهد شد، می‌گوید: افزایش تولید محصولات کشاورزی خودکفایی در تولید محصولات غذایی و افزایش ضریب امنیت غذایی را در پی خواهد داشت که نتیجه آن افزایش صادرات غیرنفتی و کاهش واردات است. علی حسینی وضعیت ناپایدار و شکننده کشور از منظر آب و محیط‌زیست را به عنوان یکی از دلایل مهم برای ضرورت توقف طرح توسعه باغ‌ها در اراضی شیب‌دار مطرح می‌کند و ادامه می‌دهد: اجرای طرح توسعه باغات در اراضی شیب‌دار دامن زدن به مشکلاتی نظیر وخیم‌تر شدن شرایط زیست‌محیطی در اثر بارگذاری بر منابع آب کشور، خشک شدن تالاب‌ها و تشدید فرونشست دشت‌ها است. وی برخورداری از ۳۰۰ هزار هکتار مستثنیات واقع در مناطق شیب‌دار و عرصه‌های اختلافی را یکی از پتانسیل‌های مازندران دانست و گفت: وضعیت مناسب خاک، بارندگی مناسب و برابری آن با متوسط جهانی، تنوع اقلیمی و بالا بودن سطح سواد روستاییان از پتانسیل‌های دیگر استان است. به گفته وی، شیب بیش از ۵۰ درصدی ۳۹ درصد از اراضی شیب‌دار، ضریب سیل‌خیزی بالا، فرسایش و رسوب، کمبود سطح عرضه قابل‌واگذاری به نسبت متقاضی و ممنوعیت واگذاری در عرصه جنگل‌داری از محدودیت‌های سرمایه‌گذاری در مازندران است. حسینی همچنین با اشاره به این‌که ۹۰۰ هزار واحد دامی مازاد بر ظرفیت در مراتع مازندران وجود دارد، تصریح کرد: تاکنون سازکار مناسب برای فعالیت‌ها در عرصه دامداری در مراتع و خروج دام از مراتع تدوین و برنامه‌ریزی نشده است. وی اضافه کرد: مراتع استان در اختیار دامداران واجد شرایط و تأیید صلاحیت‌شده قرار دارد و در اجرای طرح‌ها و واگذاری‌ها آنان باید در اولویت قرار بگیرند. توسعه باغ‌ها در زمین‌های شیب‌دار به پیشنهاد وزارت جهاد کشاورزی طی سه سال در دستور کار قرار گرفت و دلاور حیدرپور، رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران، در این زمینه می‌گوید: در هر هکتار زمین، ۱۵ تا ۱۶ تن فرسایش خاک و آب داریم و باید بدانیم این‌ها سرمایه‌ای است که قابل جبران نیست و استفاده از آن اهمیت دارد، زیرا آب‌وخاک دو عنصر مهم در حیات بشر و تولید مواد غذایی است. وی گفت: اراضی شیب‌دار، جنگل و مراتع را باید حفظ کنیم، زیرا این‌ها ریه‌های تنفسی بشر و اکسیژن‌ساز هستند و باید مردم نسبت به این امر آگاه باشند و برای استفاده زودگذر خود نباید درختان جنگل را قطع و مراتع را تخریب کنیم و در معرض آب و باد قرار دهیم. وظیفه ما در بخش کشاورزی این است که این منابع را مدیریت و حفظ کنیم. وی گفت: کاهش بارندگی و خالی بودن سد، کشاورزی را تهدید می‌کند که دلیل آن دخالت نابه‌جا و نادرست ما است که طبیعت را به هم زدیم که این‌ها تهدید است و اگر اقدام حفاظتی انجام ندهیم، حیات بشر به خطر می‌افتد. رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران بیان کرد: طرح توسعه باغ‌ها در اراضی شیب‌دار در جهت حفظ منابع آبی و خاکی است که با تکنولوژی روز باید شکل درست آن را یاد بگیریم تا همه بهره‌برداران از آن درست استفاده کنند. وی گفت: تمام اتکای کشور به کشاورزی سه استان شمالی است و باید با جدیت در زمینه تغییر اراضی کشاورزی برخورد کنیم. باید نخست منابع را حفظ و بعد درست استفاده کنیم و رفتار ما با خاک زراعی منطقی و علمی باشد. تثبیت خاک، جلوگیری از فرسایش، تولید، درآمد و اشتغال از اهداف اجرای احداث باغ در اراضی شیب‌دار است. ۱۰۰ هزار هکتار اراضی شیب‌دار در مازندران وجود دارد که باید به باغ یا زمین کشت گیاهان دارویی تبدیل شود. حیدرپور با بیان این‌که سازمان جهاد کشاورزی آمادگی دارد در صورت تخصیص اعتبار احداث باغ در اراضی شیب‌دار را با سرعت بیش‌تری اجرا کند، افزود: تمامی اراضی شیب‌دار در مناطق بالادست باید زیر کشت برود تا پایداری خاک حفظ و سبب تداوم و ایجاد درآمد برای کشاورزان شود. در حالی طرح توسعه باغ‌ها در اراضی شیب‌دار مازندران در حال اجرا است که ۶۰ درصد اراضی شیب‌دار دارای مشکل، جزو عرصه مستثنیات هستند که باید در اولویت اجرای طرح قرار بگیرند. از سوی دیگر حجم بسیاری از پرونده‌های اراضی اختلافی مازندران میان منابع طبیعی و مردم در گوشه‌ای از دادگاه‌ها خاک می‌خورد و باید مدیریت کلان در جهت رفع این معضل چاره‌اندیشی کند. به‌هر روی به تأکید کارشناسان، اجرای طرح ملی توسعه باغ‌ها در اراضی شیب‌دار فرصت مناسبی است تا تکلیف این اراضی مشخص شود. همچنین برخی کشاورزان و دامداران سال‌هاست بر روی این اراضی کشت می‌کنند و باید راهکاری اندیشیده شود تا همین کشاورزان با بهره‌گیری از طرح‌های جدید از اراضی استفاده کنند. طبق آخرین آمار مازندران دارای ۹۶۵ هزار هکتار جنگل، ۹۲۴ هزار هکتار مرتع و ۴۷۴ هکتار اراضی کشاورزی است که همگی به‌نوعی از پتانسیل‌های استان محسوب می‌شود.منبع: سبزینه
