خبرگزاری کشاورزی و منابع طبیعی(IANN)/ احسان سمیع زاده*: شهرستان استهبان این روزها شاهد گرده افشانی و یا به اصطلاح محلی “بَردهی” درختان انجیر برای تولید محصولات مرغوب است، پیشینه “بر” دادن در شهرستان استهبان به بیش از ۲۵۰ سال قبل باز میگردد، این شیوه ی سخت، اما جالبِ تولید انجیر در استان فارس به ویژه در استهبان، سبب تولید انجیر با کیفیت شده است، استهبان با دارا بودن بیش از ۲۳ هزار هکتار باغ انجیر، مقام نخست جهان در میزان سطح زیرکشت انجیرستانهای دیم را به خود اختصاص داده است، که ۹۸ درصدِ آن رقم سبز، و دو درصد هم ارقام سیاه و شاه انجیر است.
هر چند انجیر در استان فارس در شهرستانهای نی ریز، داراب، جهرم، کازرون و فیروزآباد تولید می شود، اما بیش از ۵۰ درصد این محصول نتیجه دسترنج باغداران استهباناتی است.
با توجه به اینکه درختان انجیر کهن استهبان میراث چندصدساله مردم این شهرستان محسوب می شود و بیش از ۸۰ درصد امرار و معاش مردم نیز از طریق باغداری انجیر تأمین میشود، یکی از شهرهای قطب تولید میوه “بر” انجیر، شهر ایج از توابع شهرستان استهبان با دارا بودن حدود ۷۰۰ هکتار سطح زیر کشت درخت بر می باشد.
باغداران همه ساله با آغاز فصل گرما، با استفاده از میوههای بر انجیر، با نظارت کارشناسان کشاورزی گرده افشانی باغات انجیر را انجام میدهند.
گرده افشانی در این شهرستان که به تازگی شروع شده است براساس سن درختان صورت میگیرد و به لحاظ فنی، زمانی که قطر میوه انجیر خوراکی به ۹ تا ۱۳ میلی متر برسد بهترین زمان گرده افشانی است.
انجیر انواع مختلفی دارد که اغلب آنها برای ثمردهی نیاز به گرده افشانی دارند، البته گونه هایی هم وجود دارد که نیاز به گرده افشانی ندارند و در صورتی که گرده افشانی شوند میوه آنها بزرگ تر شده و عطر و طعم بهتری خواهند داشت.
میتوان انواع ارقام این محصول را دانه سفید، پوزدنبالی، کوهکی، تومسجدی، خرمایی، ویل وحشی، شاه انجیری، قاسمی، دانهسبز، آتشی، فریدونی، آبگزی، فعلسربسته و مهارلویی برشمرد.
باروری انجیر خوراکی با انتقال گرده از پرچم میوههای درخت انجیر بَر بوسیله زنبور گردهافشان “بلاستوفاگا” به سطح کلاله گلهای خامه بلند میوه خوراکی انجام میشود.
در زمان گرده افشانی انجیر توسط بَرانجیر، باید دقت شود تا میوه ی بَر آسیب نبیند تا با طول عمر بیشتر فرصت خروج زنبورها بیشتر شود و در زمان قراردادن برانجیرها در درختان انجیر باید دقت شود تا کمترین فشار به بَرانجیر وارد شده تا تلفات زنبور آن کم شود.
زنبور گرده افشان یا بلاستوفاگا در درخت گرده افشان زندگی می کند، هنگام بارور شدن و خروج برای تخم ریزی با عبور از میوه ی بَر، بدنش آغشته به گرده می شود و پس از آن نیز تلاش می کند تا وارد میوه انجیر شود و به این روش، گرده ها را منتقل می کند.
زنبور بلاستوفاگا به حدود ۱۰ انجیر وارد می شود، اما به دلیل اینکه نمی تواند جای مناسب تخم ریزی را بیاید بال های خود را از دست می دهد و می میرد.
محصول درختان گرده افشان صبح زود چیده و راهی بازار می شود تا باغداران پس از خریداری، درختان را گرده افشانی کنند.
این درختان کهن که به نوعی و به اعتقاد کارشناسان کشاورزی، طرحی بزرگ در آبخیزداری محسوب میشوند میراث چندصدسالهای هستند که با دست کاشته شده و آبیاری آنان نیز از نزولات جوی انجام میشود و عدم استفاده از کودهای شیمیایی و کشت درختان به صورت دیم سبب شده انجیری مرغوب و منحصر به فرد در شهرستان استهبان تولید و به بازار داخلی و جهانی عرضه شود.
جالب است بدانید که محصول درختان پس از چیده شدن در قوطی های مخصوص ریخته شده و به درخت آویزان می شود.
زمانی که درختان انجیر را مشاهده کنید، چیزی که نظر شما را جلب می کند، همین قوطیهای آویز شده به شاخه های درختان انجیر است، کاربرد این قوطیها که روی سر آن باز و از زیر دارای چند سوراخ است برای قرار دادن برهای انجیر استفاده میشود که محل استقرار میوه برانجیر می باشند.
پس از اینکه باغداران برهای انجیر را در این قوطیها قرار میدهند، مگسهای ریز از داخل میوه “بر” بیرون میآیند و میوه نارس انجیر که “اشکک” نامیده میشود، را بارور میکنند.
نکته جالب دیگر اینکه خرید و فروش بَر انجیر در میان محلی ها با واحد “مَن” صورت می گیرد، واحد “مَن” علاوه بر اینکه واحدی استاندارد نیست، حتی در شهرهای مختلف نیز، مردم آن را با وزنهای مختلفی میشناسند.
بَردهی یا گرده افشانی درختان انجیر که از اوایل خردادماه آغاز شده به مدت یک ماه ادامه دارد.
انجیر میوهای شیرین، گوشتدار، زرد یا بنفشرنگ، دارای ویتامینهایA ،B ، C، قند، پروتئین، مواد ازته، چربی، آهن، منگنز و کلسیم است که در قرآن کریم از آن به نیکی و به آن قسم یاد شده و این کلام آسمانی، ارزش انجیر را نشان میدهد. دانش پزشکی، این واقعیت را از نظر علمی تأیید میکند که انجیر میوه با ارزشی است و از لحاظ تأمین سلامتی برای همه ضروریست و برای بهبود انواع دردها، از جمله سردرد، دندان درد، تهوع، تب، نقرس، گوشدرد، سوختگی، معده درد و بیماریهای تنفسی توصیه میشود.
انجیر از نظر طب قدیم ایران طبع گرم و تر دارد و تعرق بدن را زیاد کرده و به همین دلیل ادرار آور بوده و باعث کاهش حرارت بدن میشود. انجیر سدیم و چربی ندارد و مانند سایر میوهها بدون کلسترول است. همچنین باعث کاهش فشار خون میشود چون منبع خوب پتاسیم است.
شهرستان استهبان در فاصله ۱۷۰ کیلومتری شرق شیراز واقع شده، انجیر استهبان علاوه بر دارا بودن مقام نخست سطح زیر کشت در جهان، از لحاظ کیفیت نیز بی رقیب است و با توجه به وسعت باغ های انجیر در این شهرستان به بزرگترین انجیرستان دیم جهان شهره است و با وجود چنین ظرفیت بالقوه ای در کنار مناظر بی نظیر طبیعی، همچنین وجود مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی در این شهرستان، نه تنها می توان صنایع تبدیلی، تکمیلی و جانبی مرتبط با انجیر را گسترش داد بلکه می توان گردشگری کشاورزی را در این شهرستان فعال کرده و رونق بخشید.