فناوری نانو در کلام مقام معظم رهبری (قسمت اول)

چند سال پیش، اول‌بار در دانشگاه امیرکبیر مسأله‌ جنبش نرم‌افزاری را مطرح کردم. جنبش نرم‌افزاری، یعنی در زمینه‌ علم، تولید علم و شکستن مرزهای علم، یک جنبش و یک حرکت عظیم به‌وجود بیاید. از این پیشنهاد استقبال شد و من امروز می‌بینم که در سخنان اساتید و مسئولان دانشگاه‌ها روی این نکته تکیه می‌شود. البته تا مدتی بعضی‌ها می‌گفتند ما نمی‌دانیم اصلاً معنای این حرف چیست! عده‌ای هم شبهه می‌کردند که علم مگر تولیدکردنی است! البته بحث لغوی می‌کردند و می‌گفتند چرا گفته‌اید تولید علم! شما هرچه می‌خواهید اسمش را بگذارید؛ مقصود که معلوم است. جنبش نرم‌افزاری، یعنی در معرفت علمی ننشینید، دست خود را دراز کنید تا دیگران بکارند و میوه‌چینی کنند و هر مقدار از میوه را که لازم نداشتند، بیاورند در دست شما بگذارند. برو بکار، برو آبیاری کن، برو روی بنایی که دیگران ساخته‌اند، بنا بساز؛ این هدف ما بود. عده‌ای می‌گفتند ما نمی‌فهمیم! الان هم از گوشه و کنار شنیده‌ام که عده‌ای سخنان یأس‌آفرین می‌زنند: مگر ما می‌توانیم؟ بله، می‌توانیم. ما در میدان‌های گوناگون و در فضای معرفت علمىِ امروز دنیا می‌توانیم کارهایی بکنیم که هنوز در دنیا نو باشد؛ این در همه‌ زمینه‌ها کاملاً امکان‌پذیر است.

ایشان به قضیه‌ نانوتکنولوژی اشاره کردند. البته ما هنوز در مسأله‌ نانوتکنولوژی کار مهمی انجام نداده‌ایم، اما موضوع را زود فهمیده‌ایم؛ ‏یعنی نگذاشتیم بعد از چهل سال بفهمیم که چنین چیزی در دنیا پدید آمده است. در اوایل کار، این موضوع را فهمیده‌ایم و الان هم دنبالش ‏هستیم. اگر کاری که ایشان گفتند، بخوبی انجام بگیرد – بودجه داده شود، تشویق بشود و افرادی برای پیگیری این کار گماشته شوند – ‏خواهید دید دیری نخواهد گذشت که در سطح اول دنیا قرار خواهیم گرفت. این‌که بگوییم نمی‌توانیم، بزرگ‌ترین مانع در راهِ توانستن و پیشرفت ‏کردن است؛ باید گفت ما می‌توانیم. حقیقت قضیه هم این است که ما می‌توانیم.

اصل پنجم، جهاد علمی است. من تکیه می‌کنم – این جزوِ مبانی اصول‌گرایی است – «جهاد علمی». چند سال است من تکرار کرده‌ام: باید نهضت تولید علم در کشور راه بیفتد. من خوشحالم؛ وقتی با دانشجوها و جوان‌ها مواجه می‌شوم که غالباً آن‌ها حرف می‌زنند و مطالبی را می‌گویند، می‌بینم آن‌ها همین مسأله‌ تولید علم و اتصال علم و صنعت، و پشتیبانی دولت از پیشرفت و ابتکارات علمی را به عنوان توقع از ما مطرح می‌کنند. من می‌گویم خیلی خوشحالم و این‌ها حرف‌های ماست و حالا در بین مجموعه‌ دانشگاهی عرف شده؛ لیکن این کافی نیست؛ باید به سمت کارهای بزرگ برویم. ببینید، یک وقت هست شما می‌توانید هواپیمایی را که دیگران اختراع کرده‌اند و ساخته‌اند، خودتان بدون کمک دیگران در داخل کشور بسازید، این خیلی خوب است؛ این بهتر از خریدن هواپیمای ساخته شده است؛ اما یک وقت هست شما خودتان یک چیزی در سطح هواپیما در کشورتان تولید می‌کنید؛ این است آنچه که ما لازم داریم؛ ما باید بر ثروت علمی بشر بیفزاییم. نگویند نمی‌شود؛ می‌شود. یک روزی بشریت فناوری ریزترین‌ها – نانوتکنولوژی – را نمی‌شناخت، بعد شناخت. امروز صد تا میدان دیگر ممکن است وجود داشته باشد که بشر نمی‌شناسد؛ اما می‌توان آن‌ها را شناخت و می‌توان جلو رفت. البته مقدمات دارد؛ اما آن مقدمات را هم می‌شود با همت فراهم کرد. من یک روز در مجموعه‌ جوان‌ها و اهل دانشگاه گفتم من توقعم زیاد نیست؛ من این را از شما جامعه‌ علمی کشور توقع می‌کنم که شما پنجاه سال دیگر – پنجاه سال، نیم قرن است – در رتبه‌ بالای علمی دنیا قرار داشته باشید؛ این توقع زیادی است از یک ملت بااستعداد؟ اما اگر بخواهیم این اتفاق بیفتد، از الان باید سخت کار کنیم. شرطش تنبلی نکردن است؛ غفلت نکردن است؛ خست نورزیدن است؛ از ورود در این راه وحشت نکردن است و میدان دادن و پرورش نخبگان علمی است. در بعضی از بخش‌ها ما با دنیا فاصله‌مان زیاد نیست؛ در آن بخش‌ها – مثل همین بخش‌هایی که اسم آوردم، خوش‌بختانه فاصله‌مان با پیشرفت‌های دنیا و آن نوک‌های حرکت زیاد نیست – می‌توانیم تلاشمان را مضاعف کنیم؛ این هم یک کار است. بنابراین، این جزوِ وظایف دولت است؛ بایستی میدان داد. این جوان‌ها تشنه‌ کار و فهمیدن هستند، به شرط این‌که امکانات در اختیار این‌ها قرار بگیرد. الحمدللَّه ما استاد خوب هم کم نداریم. یک روزی بود ما اوایل انقلاب، در این کشور قحط استاد داشتیم؛ اما امروز نه، بحمداللَّه اساتید فراوان است و امروز اکثریت آنان پرورش یافته‌ دامان خود این ملت و روییده‌ در همین آب و هوا هستند.

امروز مهندس ایرانی، تحصیل‌کرده‌ ایرانی، دکتر ایرانی، ارتشی ایرانی، سپاهی ایرانی، به خود می‌بیند که بسازد، تولید کند، ایجاد کند، به کار بگیرد و برتر از دست‌های دیگر، دستی را در عرصه ظاهر کند. آن روز حتی فکرش را هم نمی‌کردند که حالا مثال‌هایش الی ماشاءاللَّه. این، کارآمدی این نظام است؛ این نظام این کار را کرد.

کشاورزىِ نابود شده‌ کشور را این نظام احیاء کرد، صنعت ساده‌ ابتدایی کشور را این نظام به صنعت پیچیده‌ حساس انرژی هسته‌ای رساند. این نظام الان در زمینه‌های صنایع نو – مثل همین که آقای رئیس جمهور گفتند؛ «نانوتکنولوژی» و صنایعی از این دست، که این‌ها از صنایع نوی دنیاست – تقریباً دوش به دوش صفوف اول دارد حرکت می‌کند و دارد کار می‌کند. این‌ها کارآمدی نظام است.

پیغمبر حج و طواف و سعی را مطلقاً تغییر نداد – این قالب حفظ شد – جهت آن را صد و هشتاد درجه عوض کرد؛ حجی که مظهر شرک و بت‌پرستی و خرافه‌پرستی و عصبیت و جهالت محض بود، تبدیل شد به مظهر توحید، مظهر صفا، مظهر اخلاص و دلباختگی در مقابل ذات اقدس الهی.

قالب‌ها اشکالی ندارند. تکنولوژی هسته‌ای هیچ گناهی نکرده، گناه مال آن کسی است که جهت او را جهت تخریب انسان‌ها قرار می‌دهد. یا مثلاً فناوری‌های پیشرفته‌ نانو، یا صنایع الکترونیک بسیار پیشرفته و آیرودینامیک و امثال این‌ها گناهی ندارند؛ این‌ها خیلی خوبند و ابزارهایی هستند برای این‌که انسان بتواند در دنیا از منابع و فرصت‌هایی که خدا در این طبیعت قرار داده، به بهترین وجهی استفاده کند. گناه مال آن کسانی است که از این نعمت خدادادی و از این گنجینه‌ الهی، برای زورگویی به بشر، تسلط به دیگران و پامال کردن حقوق دیگران استفاده می‌کنند. شما که مبنای خوبی دارید، شما که به خدا معتقدید، شما که به کرامت انسان معتقدید، شما که با ظلم و غصب و تعدی و تجاوز مخالفید، شما که استکبار و جامعه‌ها یا حکومت‌های برآمده‌ از شهوات شخصی و جمعی را تقبیح می‌کنید، شما این علوم را یاد بگیرید تا ارزش‌های خودتان را در دنیا ترویج کنید و معارف خودتان را در دنیا حاکم کنید. این چیز بدی است!؟ یک نفر سوار هواپیما می‌شود و برای عیاشی و هرزگی، به فلان شهرِ فلان کشور می‌رود؛ یک نفر هم سوار همین هواپیما می‌شود، می‌رود برای زیارت خانه‌ خدا؛ این هواپیما که گناهی ندارد؛ جهت‌ها فرق می‌کند.

شما دانش و فناوری را فرا بگیرید و از هوش ویژه‌ای که در شما هست – که من حالا اشاره خواهم کرد و بعضی از دوستان هم گفتند – استفاده کنید، برای این‌که در این جهت، قله را فتح کنید. آن‌وقت از این موقعیت و از این فرصت، برای نشر ارزش‌های حقیقی – به جای ارزش‌های دروغین، به جای نفسانیات، به جای هرزگی، به جای سلطه‌ زر و زور بر سرنوشت بشر – استفاده کنید.

حالا شما تو دانشگاه می‌خواهید بسیجی باشید. معلوم است که چه کار باید کرد. دانشگاه به چی احتیاج دارد؟ کشور به چی احتیاج دارد؟ چند سالی است ما بحث علم را پیش کشیدیم؛ شما نگاه کنید امروز بسیاری از حسادت‌ها و رقابت‌ها و حسرت‌ها و احساس عقب‌ماندگی‌های دشمنان بین‌المللی ما به خاطر پیشرفت علمی شماست.

آن‌هایی که امروز ملت ایران را تحسین می‌کنند، به خاطر علمش او را تحسین می‌کنند؛ آن‌هایی که دشمنی می‌ورزند به خاطر علم اوست که دشمنی می‌ورزند. پیشرفت علمی شما یک چنین اثری دارد.

این تازه در قدم اول است. ما هنوز کاری نکردیم. بله، در نانوتکنولوژی، بیوتکنولوژی، بحث‌های هسته‌ای، بحث‌های هوا – فضا و رشته‌های گوناگون علمی پیشرفت‌هایی شده که مهم و بزرگ است؛ اما این‌ها در مقیاس و معیار حرکت علمی یک کشور چیزی نیست. یکی از دوستان گفتند و بنده هم این آمار را دارم، که سرعت پیشرفت علمی و تولید علم در کشور ما یازده برابرِ متوسط دنیاست.

 این را یک مرکز تحقیقاتی غربی – مستقر در کانادا – با جزئیاتش ذکر کرده است. البته این یازده، متوسطش است؛ در بعضی از قسمتها سی و پنج برابرِ سرعت رشد دنیاست؛ در بعضی جاها هم کمتر است؛ متوسطش می‌شود یازده برابر. یعنی سرعت پیشرفت علمی ما در طول این ده- پانزده سال اخیر یازده برابرِ سرعتی است که دنیا داشته؛ این خیلی چیز مهمی است. لکن این آن چیزی نیست که ما توقع داریم و دنبالش هستیم؛ این خیلی کمتر از آن است. این سرعت بایستی با همین شدت ادامه داشته باشد تا ما به تراز مورد نظر برسیم؛ این در دانشگاه لازم است.

در این سال‌های اخیر که مسأله‌ تولید علم و نهضت تولید علم، نهضت نرم‌افزاری، بازگشت به خود، اهتمام به تحقیق در دانشگاه‌ها مطرح شده، یک حالت جهشی در این حرکت به وجود آمده است؛ در بخشی از مسائل علمی و کارهای علمی و فناوری که نمونه‌هایش را دارید مشاهده می‌کنید، در زمینه‌ دانش‌های پزشکی، در زمینه‌ دانش‌های نو، در زمینه‌ مسائل هسته‌ای، در زمینه‌ نانو و غیر این‌ها کارهای مهمی در دانشگاه‌ها‌ی ما انجام گرفته است که در گذشته تصور نمی‌شد که ما بتوانیم؛ محقق ما، استاد ما، دانشجوی ما، جوان ما بتوانند به این نقاط دست پیدا کنند و این جهش را پیدا کنند؛ اما امروز پیدا شده. آنچه مهم است این است که این جهش باید ادامه پیدا کند.

ما در زمینه‌ مسائل علمی دچار عقب‌ماندگی مزمن هستیم. آنچه که اهمیت دارد – که من حالا بعد هم عرض خواهم کرد – مسأله‌ ادامه‌ حرکت سریع است. ما باید این سرعت و این شتابی را که در حرکت علمی ما وجود دارد، سال‌ها ادامه بدهیم؛ هیچ جایز نیست که ما اندکی توقف کنیم؛ زیرا عقب‌ماندگی ما از دنیای پیشرفته‌ از لحاظ علمی، عقب‌ماندگی زیاد و قابل توجهی است؛ این را می‌دانیم، این را می‌فهمیم و از او رنج می‌بریم. علت هم این است که ملت ما یک ملت دارای هوشِ زیر متوسط نیست که بگوید حالا حقم است. ملت ما ملتی است که دارای هوش بالای متوسط جهانی است؛ این حرفی است که ثابت شده؛ همه می‌گویند. خیلی‌ها ذکر می‌کنند، می‌گویند، آثارش هم مشاهده می‌شود.

سابقه‌ علمی ما و تاریخ علمی ما هم همین را تأیید می‌کند. این ملت، آن هم در این نقطه‌ حساس از کره‌ زمین، از لحاظ علمی دچار این عقب‌ماندگی و فقری که بر او تحمیل کرده‌اند باشد، غیر قابل تحمل است. ما خدا را شکر می‌کنیم که چشم ما را به این عقب‌افتادگی باز کرد؛ به ما تفهیم شد که ما دچار این فقر هستیم و خدا را شکر می‌کنیم که این همت، این شوق، این امید در مجموعه‌ ما به وجود آمد که می‌توانیم این عقب‌ماندگی را برطرف کنیم. بنابراین، این شتابی که وجود دارد، این جهشی که وجود دارد، باید سال‌ها ادامه پیدا کند.

منبع: سایت ستاد توسعه فناوری نانو