خبرگزاری کشاورزی و منابع طبیعی(IANN)؛ نویسنده: لیلا نوروزی/ موضوع آبیاری با فاضلابها دغدغه بسیاری از شهروندانی است که سبزی و صیفیجات مصرف روزانه آنهاست. از آنجا که این موضوع تأثیر بسیاری بر خاک و میزان فرسایش آن دارد، سبب ایجاد نگرانیهایی برای دوستداران محیط زیست شده است؛ زیرا برخی از ویژگیهای زمین تحت تاثیر استفاده از این نوع آبیاری قرار دارد. همچنین این شائبه سالهاست در ایران مطرح است که برخی از مزارع و مراتع با فاضلابها آبیاری میشود. مسئولان و کارشناسان ذیربط درباره تأثیر این نوع آبیاری و وجود این شائبه نظرات ضد و نقیضی دارند، برخی از آنان معتقدند آبیاری با آب فاضلابها در ایران وجود ندارد؛ هرچند برخلاف این ادعا عدهای دیگر بر این باورند آبیاری با آب فاضلاب واقعیتی است که در کشور وجود دارد و باید ارگانها و سازمانها بهعنوان عضوی از این چرخه به حل مشکل بشتابند. این کارشناسان، وزارت نیرو، جهاد کشاورزی، بهداشت و برخی دیگر از سازمانها را مسئول رسیدگی به این امر میدانند. همچنین جامعه پزشکی درباره استفاده از این نوع آبیاری و تأثیری که بر سلامت و جسم انسانها میگذارد، هشدار میدهد. برخی مسئولان دولتی با وجود بهداشتی نبودن این نوع آبیاری استفاده از آن را برای گندم، ذرت و برخی دیگر از محصولات کشاورزی مشکل نمیدانند و فقط میگویند استفاده از آنها برای آبیاری سبزیجات مضر است.
در اینخصوص دبیرکل خانه کشاورز، درباره شائبه مطرح شده آبیاری مزارع و مراتع و تاثیر این نوع آبیاری با فاضلاب گفت: استفاده از آبیاری محصولات کشاورزی، همچون ذرت، پنبه، گندم و برخی دیگر از محصولات مشکلی ندارد؛ اما استفاده از این نوع آبیاری در سبزیجات و در کل محصولاتی که برگ آنها استفاده میشود و با سلامت انسان ارتباط دارد، ممنوع است.
عیسی کلانتری با تکذیب این شائبه که امروزه در ایران، بهویژه در تهران از آب فاضلابهای تصفیه نشده برای آبیاری در محصولات کشاورزی و سبزیجات استفاده میشود، تصریح کرد: امروزه همه آبها تصفیه شده است و اتفاقی که در این زمینه افتاده، به سال ۱۳۶۷ بازمیگردد که در آن زمان فلزات سنگین وارد آبها میشدند که آن مشکل هم برطرف شد.
تصفیه فاضلابها در اولویت قرار گیرد
همچنین رئیس سازمان حفظ نباتات در دولت پیشین با اشاره به اینکه فاضلابهای تصفیه نشده در همه مناطق ایران، بهویژه شهرهای صنعتی وجود دارد، بیان داشت: آبیاری با فاضلابها واقعیتی است که وجود دارد و باید پذیرفت و ضروری است که وزارت بهداشت و درمان بهعنوان عضوی از این حلقه تمام تلاش خود را به کار ببرد؛ چراکه از این محصولات استفاده میشود و میکروبها و آلودهکنندهها از طریق گیاهان وارد بدن انسان میشوند.
آقارضا فتوحی به نقش وزارت نیرو در اینباره اشاره و تصریح کرد: باید وزارت نیرو اولویت خود را در اینباره به تجدید، تبخیر و تصفیه این آبها قرار دهد؛ زیرا یکی از مهمترین مشکلات کشور بحث منابع آبی است.
او افزود: بحث منابع آب سالم، افزایش محصولات کشاورزی را بهدنبال دارد و آب فاضلابها بخشی از کشاورزی ما را در حاشیه شهرها پوشش میدهد که نتیجه آن افزایش تولید است، پس ضرورت دارد این آبها تصفیه شود و به چرخه مصرف بازگردد.
فتوحی با تاکید بر اهمیت محیط زیست بهعنوان یک مساله بینالمللی گفت: باید دولت در این زمینه سرمایهگذاریهای لازم را انجام دهد.
فرسایش خاک با آبیاری فاضلابی
عضو کمیسیون کشاورزی و منابع طبیعی با اشاره به اینکه فاضلابها مجموعهای از مواد شیمیایی، سموم، کودها و غیره هستند که ورود آن به بستههای غذایی انسانها با سلامت منافات دارد، اظهار کرد: این مواد در برخی از مناطق از طریق آبیاری وارد بستههای غذایی انسانها میشود و عوارض جبرانناپذیری برای جامعه و فرد به وجود میآورد.
سیدراضی نوری با تاکید بر اینکه اگر آب فاضلاب زهکشی شده در پروسه تصفیهای قرار نگیرد، از طریق آبیاری وارد محصولات کشاورزی و سبزیجات میشود، خاطرنشان کرد: باید با رعایت بعضی از استانداردها و سیستمهای تصفیهای مساله بهداشتی آن را حل کرد و نیز به فکر خاک و مرغوب ماندن آن بود؛ چراکه استفاده از فاضلابهای تصفیه نشده تاثیر مخربی بر خاک دارد و باعث فرسایش خاک میشود.
به گفته این عضو کمیسون کشاورزی، آب و منابع طبیعی، مجموعه بهداشتی، درمانی و حفاظت از محیط زیست باید در برنامههای دولت و وزارت جهاد کشاورزی قرار گیرد.
اکثر چاهها و قناتهای تهران آب سالم و بهداشتی ندارند
علی فاطمی شریعتپناهی، پزشک متخصص، با اشاره به منبع آلودگی مزارع سبزی و صیفی گفت: اگر منشأ آلودگی از جوانب مختلف بررسی شود، نخستین عامل، آبیاری مزارع با فاضلاب شهری است. علت دوم آلوده شدن آبهای زیرزمینی است؛ زیرا هر چاه فاضلاب جذبی به شعاع پنجاه متری اطراف خود را آلوده میسازد. بنابراین اکثر چاهها و قناتهای تهران آب سالم و بهداشتی ندارند. موضوع بعدی آلودگی رودخانههای دامنه رشته کوه البرز در شمال تهران است که مقدار زیادی از انواع زباله در اطراف رودخانه و وسایل یدکی کهنه اتومبیل حاوی آزبست یا روغن سوخته کامیون در نزدیکی رود مشاهده میکنند.
فاطمیشریعتپناهی درباره نوع این آلودگی تصریح کرد: تخم کرمها در خط مقدم قرار دارند، سه گروه کرم شامل کرمهای پهن، گرد یا حلقوی و نواری در روده انسان و حیوانات اهلی و وحشی، مانند موش و روباه و شغال زندگی انگلی دارند که به تعداد بسیار فراوان تخمریزی کرده و تخمها از راه دفع مدفوع وارد محیط میشوند. از این سه گروه بهترتیب میتوان فاسیولا هپاتیکا یا کرم جگر گوسفند، آسکاریس و کرمک و تنیای گاوی را مثال زد.
این پزشک ادامه داد: نوعی دیگر تک یاختهها و تاژکداران است که مشهورترین آنان ژیاردیا لامبلیا عامل اسهال و دل پیچه شدید و آمیب آنتامبا هیستولیتیکا عامل دیسانتری یا اسهال خونی هستند که هر دو از طریق دفع مدفوع بیماران وارد فاضلاب و درنهایت محیط اکوسیستم زندگی ما میشوند. نوعی از آلودگی بهنام ناقلین سالم نیز وجود دارد، به همین دلیل کارکنان اغذیهفروشی و رستورانها موظفند سالانه آزمایش مدفوع انجام داده و از وزارت بهداشت کارت گواهی سلامتی دریافت کنند.
فاطمیشریعتپناهی با اشاره به آلودگیهای دیگر در این زمینه تشریح کرد: باکتریهایی، نظیر سالمونلا تیفی عامل مسمومیتهای غذایی و تب حصبه به وفور در فاضلابهای آلوده زیست میکنند. دست آخر باید مواد شیمیایی سمی و دفع زبالههای خطرناک را هم در نظر بگیریم. همچنین مرگ موش حاوی مقادیر زیاد عنصر سمی آرسنیک است. در حال حاضر کشتن موشهای تهران با ریختن سم در اطراف جویهای شهر انجام میشود، بهعلت شیبدار بودن تهران با هر بارندگی این مواد بهسمت شهر ری و مزارع اطراف آن سرازیر میگردد.
باتری کهنه گوشیها، یک عامل سمی
او باتریهای کهنه گوشیها را یک عامل سمی دانست و عنوان کرد: نحوه دور انداختن باتریهای کهنه گوشی تلفن همراه حاوی ماده بسیار سمی کادمیوم است که به هیچوجه نباید در سطل زباله انداخته شود؛ زیرا حتی شیرابه آن زباله هم وقتی به داخل فاضلاب وارد شود، برای اکوسیستم زیانبار است. در کشورهای پیشرفته محلهای مخصوص جهت دفع این نوع زبالهها پیشبینی شده که در کلانشهر تهران نیز نیاز به آن احساس میشود. سموم دفع آفات نباتی مانند سمپاشی با مواد ارگانوفسفره باعث آلودگی مزارع به آن مواد میگردد.
این پزشک متخصص تاکید کرد: نخست سبزیجات خام را ابتدا با آب فراوان شست تا ذرات قابل دیدن با چشم مانند گل و لای از لابهلای آن کاملا شسته شود و اینکه جانوران ریز مانند حلزون و مورچه که گاهی لای کاهو و سبزی خوردن وجود دارد که خود میتوانند میزبان حد واسط در چرخه زندگی کرمها و انگلها باشند. سپس سبزی را بهمدت ده دقیقه تا یک ربع در محلول رقیق شده ضد عفونی مانند بنزالکونیوم کلراید خیساند و سپس آبکشی کرد.
او با اشاره به اینکه جدا کردن مواد شیمیایی سمی از کاهو، سبزی، خیار، گوجه و غیره در اختیار مصرفکننده نیست، بیان داشت: باید از طریق سیاستگذاریهای کلان بهتدریج از محیط زیست و اکوسیستم حذف شوند. بههمین علت است که امروزه سوپرمارکتهای مشهور در غرفه جداگانه که تابلوی (ارگانیک) را یدک میکشد، محصولات فاقد آلودگی شیمیایی را با چند برابر قیمت، به فروش میرسانند.
حال این پرسش مطرح است که اگر این شائبه واقعیت داشته باشد، نقش دولت در این زمینه چیست؟ و دولت تاکنون چه هزینهها و اقداماتی برای رفع آن انجام داده است؟
منبع: سبزینه