خبرگزاری کشاورزی و منابع طبیعی(IANN)؛ نویسنده: ملیحه محمودخواه/ طرح تنفس جنگل طرحی بود که مدتها در سازمان جنگلها محل تضارب آراء شده بود؛ طرحی پیشنهادی از سوی وزارت جهاد کشاورزی که هرگونه بهرهبرداری را در سطح جنگلهای شمال ممنوع میکرد. عدهای از کارشناسان این موضوع را تنها راه نجات جنگل میدانستند و گروهی دیگر هم بر این باور بودند که جلوگیری از بهرهبرداری از جنگل نه تنها کمکی به نجات جنگل نمیکند، بلکه باعث رهاشدن جنگل میشود و طرحهای جنگلداری که باعث پویایی و زنده بودن جنگل میشود، رها شده و از رونق میافتد.
ماجرای طرح تنفس از جایی شروع شد که نامهای از سوی وزارت جهاد کشاورزی به سازمان جنگلها ارسال شد و طی آن از این سازمان خواسته شد که بهرهبرداری از جنگل ممنوع اعلام شود. همچنین قراردادهایی که زمان آن به اتمام رسیده است، تمدید نشود و قرارداد جدیدی نیز بسته نشود. همین نامه کارشناسان را به دو گروه موافق و مخالف تقسیم کرد که هر دو گروه تنها یک دغدغه داشتند و آن هم حفظ و صیانت از جنگل بود.
تفاوت نظر این دو گروه ادامه پیدا کرد تا اینکه این طرح به صحن مجلس کشیده شد. جلسات مختلفی در دانشگاههای مختلف و سمینارهای زیادی در این خصوص برگزار شد. موافقان طرح بر این باور بودند که طرح تنفس جنگل میتواند کمان با ارزش جنگلهای شمال را از نابودی و تخریب بیشتر نجات دهد، زیرا معتقد بودند که جنگلهای شمال دستخوش تاخت و تاز افراد سودجو شده است که گاه به بهانه بهرهبرداری تیشه به ریشه آن میزنند. دکتر هادی کیادلیری، عضو شورای جنگلبانی که یکی از معروفترین موافقان این طرح بود، گفت: جنگلهای شمال کشورمان که بیش از یک میلیون سال از عمرشان میگذرد و کارشناسان قدمتشان را به دوران سوم زمینشناسی نسبت میدهند، مدتهاست حال خوشی ندارند و بهرهبرداری به شکل کنونی اگر ادامه پیدا کند، سبب نابودی این سرمایه ملی خواهد شد، چراکه تنوع گونههای گیاهی و جانوری بهشدت کاهش یافته است. بیشتر کارشناسان معتقدند برای نجات جنگلهای هیرکانی حتماً باید به جنگل استراحت داد؛ اما در این بین به نظر میرسد باید نگران طرحهای جایگزین بهرهبرداری از جنگل بود، چون اگر مانند طرحهای گذشته دنبال شود، حتماً مشکلات تازهای برای جنگلهای کشور ایجاد میشود و در واقع میتوانیم بگوییم طرح تنفس نقطه عطف منابع طبیعی در سالهای گذشته بوده است. زمانی که این طرح به مجلس راه پیدا کرد، این تبادل نظرها ادامه پیدا کرد تا اینکه این طرح که به «ماده ۴۸ مکرر» مشهور شد، در مجلس با تغییرات زیادی به تصویب رسید که در واقع دو گروه موافق و مخالف آن را طرح جامعی نمیدانستند و وقتی این طرح از شورای نگهبان دوباره به مجلس وصول شد، دوباره امید برای اصلاح آن شدت گرفت. سرانجام در اواخر بهمن ماه سال گذشته در ادامه بررسی اصلاحات کمیسیون تلفیق لایحه برنامه ششم توسعه، ماده ۴۸ مکرر این لایحه را با اصلاحاتی و با هدف تأمین نظر شورای نگهبان تصویب کرد. این ماده مربوط به اجرای دوره تنفس جنگلها با هدف جلوگیری از خطر از بین رفتن منابع طبیعی و جنگلی تهیه شد.
بر این اساس ماده ۴۸ مکرر به شرح زیر اصلاح شد:
۱ـ هرگونه بهرهبرداری چوبی از درختان جنگلهای کشور از ابتدای سال چهارم برنامه ممنوع است. دولت در ارتباط با قراردادهای طرحهای جنگلداری مذکور که مدت اجرای آن به اتمام میرسد، مجاز به تمدید قرارداد نیست.
تبصره: بهرهبرداری چوبی در طرحهای جنگلداری طی سالهای اول تا سوم برنامه توسعه صرفاً از درختان شکسته، افتاده و ریشهکن در چارچوب قوانین و مقررات مربوطه خواهد بود.
۲ـ دولت مکلف شد نسبت به اصلاح آن دسته از طرحهای جنگلداری که مدت اجرای آن تا پایان سال سوم برنامه به اتمام میرسد، تعیین خسارت کرده و خسارت حاصله را در بودجه سنواتی درج کند.
تبصره ۱: بهرهبرداری از درختان ریشهکن، افتاده، خشک سرپا و آفتزده غیرقابل احیاء تا پیش از ارائه طرح جایگزین و حداکثر تا پایان سال سوم برنامه صرفاً با مجوز سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور مجاز است و پس از تصویب طرح جایگزین، صرفاً بر اساس این طرح و با مجوز سازمان جنگلها خواهد بود.
تبصره ۲: برداشت درختان جنگلی برای طرحهای عمرانی در صورت داشتن ارزیابی زیستمحیطی و کد شناسایی با مجوز سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری بلامانع است؛ همچنین بهرهبرداری از درختکاری و جنگلکاریهای دستکاشت برای زراعت چوب با تشخیص و مجوز سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور مجاز است.
۳ـ برای تحقق بند یک، دولت مکلف است با اختصاص ردیف اعتباری مستقل نسبت به پیشبینی اعتبارات و امکانات در بودجههای سنواتی جهت ارتقای پوشش کامل و موثر حفاظت از جنگلهای کشور، مهار عوامل ناپایداری، جلوگیری از تغییر کاربری، تجاوز و تصرف، مبارزه با قاچاق چوب، استقرار مدیریت پایدار جنگل و اجرای تعهدات اقدام کند.
تبصره: دولت مکلف است تسهیلات لازم را جهت توسعه زراعت چوب و واردات مواد اولیه صنایع سلولزی در اختیار صاحبان صنایع و کشاورزان طرف قرارداد آنان قرار دهد.
این ماده با ۱۳۶ رأی موافق، ۴۳ رأی مخالف و ۶ رأی ممتنع از مجموع ۲۴۲ نماینده که در طرح حضور داشتند، به تصویب رسید.
با تصویب این طرح، دیدگاهها نسبت به آن تا حدودی تغییر کرد و همه آن را به صورت قانون پذیرفتند. امید ذوالفقاری، کارشناس منابع طبیعی، در این خصوص میگوید: از زمانی که طرح تنفس به تصویب رسید، همه آن را به صورت قانون پذیرفتند و به این نتیجه رسیدند که با داشتن نظر موافق یا مخالف با آن، این طرح لازمالاجرا است و پذیرش آن بر همگان واجب است؛ اما از این به بعد همه تلاش میکنند تا این طرح را به صورت کامل و بهطوری که به نفع همه باشد اجرا کنند. وی در ادامه میگوید: اجرای کامل طرح تنفس تنها میتواند موجب احیای جنگلها و صیانت از اراضی جنگلی شود.
منبع: سبزینه