خبرگزاری کشاورزی و منابع طبیعی(IANN)؛ نویسنده: فاطمه باباخانی/ تمساحهای پوزهکوتاه یکی از گونههایی هستند که برخلاف سایر گونهها در وضعیت مطلوبی به سر میبرند. جامعه محلی سیستان و بلوچستان در همزیستی مسالمتآمیز با اینگونه بوده و براساس باورهای مردمی گاندوها نه گونهای مزاحم یا مهاجم، بلکه نمادی از آب و آبادانی است. با این حال خشکسالیهای اخیر که در ایران و بهویژه سیستان و بلوچستان شرایط زندگی را دشوارتر کرده است، اینگونه را نیز در معرض مخاطرات عمدهای قرار داده و آنها را برای یافتن برکهای آب به نزدیکی زیستگاههای انسانی کشانده است. کشته شدن یک کودک در سال گذشته بر اثر خفگی حاصل از کشیده شدن در آب توسط تمساح زنگ خطری بود که سازمان محیط زیست را به فکر تامین آب آشامیدنی سالم برای اهالی این روستا و روستاهای اطراف انداختن تا رابطه حسنه حیات وحش و جامعه انسانی در این منطقه تیره نشود. آیا این اقدامات موثر بوده است؟ سرشماری نوروزی تمساحهای پوزه کوتاه آیا تغییری در جمعیت اینگونه نشان میدهد و برای حفظ اینگونه چه برنامههایی در سال ۹۶ پیشبینی شده است؟ خرس سیاه بهعنوان گونه در معرض خطر انقراض استان سیستان و بلوچستان چه وضعیتی دارد؟ و آیا مشاهداتی از اینگونه وجود داشته است؟
نیره پورمولایی، مدیرکل محیط زیست استان سیستان و بلوچستان، درباره سرشماریهای اخیر تمساحهای پوزه کوتاه در این استان عنوان کرد: وضعیت تمساحها مطلوب است و با وجود خشکسالی و خشک شدن برکههای زیستگاه اینگونه، با هماهنگی ماموران سازمان محیط زیست و جامعه محلی، آنها با خشک شدن زیستگاه زندهگیری شده و به برکههای مناسب منتقل میشوند.
وی از پشت سد پیشین و مرکز تیمارداری و پرورش تمساح در ریبوکش بهعنوان دو منطقه مناسب برای زیست اینگونه خبر داد و اضافه کرد: در این مناطق برکههای طبیعی با شرایط طبیعی برای زیست تمساحها وجود دارد، از این رو ما با تلفات تمساح در استان سیستان و بلوچستان مواجه نیستیم.
مدیرکل محیط زیست استان سیستان و بلوچستان ادامه داد: خوشبختانه با تعارضات جامعه محلی و تمساحهای پوزه کوتاه مواجه نیستیم، اتفاقی که در سال گذشته نیز اتفاق افتاد در فصل جفتگیری بود که احتمال برخورد میان انسان و حیات وحش بیشتر است. حمله کوچکی که از سوی تمساح به کودکی صورت گرفت و موجب شد به آب بیفتد و خفه شود که متاسفانه برخی سایتها از خورده شدن کودک توسط این تمساحها نوشته بودند.
وی با اشاره به سفرهای پروین فرشچی، معاون محیط زیست دریایی، به سیستان و بلوچستان گفت: در این سفرها بر طرحهای آبرسانی در استان تاکید شده است. البته ما پمپها و منابع آب سیار را برای منطقه نصب کردهایم و اکنون موضوع لولهکشی و آبرسانی به روستاها را با همکاری کشتیرانی انجام میدهیم تا روستاهایی که بهطور مستقیم از این برکهها استفاده میکنند بتوانند از آب لولهکشی سالم استفاده کنند و چنین اتفاقاتی تکرار نشود.
پورمولایی در پاسخ به این پرسش که آیا جمعیت تمساحهای پوزه کوتاه در استان سیستان و بلوچستان تغییری اعم از کاهش یا افزایش داشته است، بیان کرد: جمعیت ما ثابت است و مقایسه نموداری سالهای گذشته نشان میدهد تغییر ویژهای در اینخصوص نداشتهایم.
وی در اینباره که آیا برنامهای در سال ۹۶ برای افزایش جمعیت اینگونه وجود دارد یا برنامههای سابق ادامه خواهد داشت، عنوان کرد: طرح مدیریت منطقه حفاظت شده گاندو وجود دارد که اجرایی شدن آن در دست اقدام است و در کنار آن قصد داریم پاسگاههای محیطبانی خود را افزایش دهیم.
بهرهگیری از توان نیروهای بومی برای حفاظت از تمساحهای پوزه کوتاه (گاندوها) از دیگر برنامههایی بود که مدیرکل محیط زیست استان سیستان و بلوچستان از آن نام برد و افزود: با استفاده از نیروهای بومی در کنار ماموران سازمان محیط زیست میتوان مشکلاتی را که ممکن است برای حیات اینگونه وجود دارد به نحو موثری رفع کرد.
خرس سیاه بلوچی از دیگر گونههای استان سیستان و بلوچستان است که در معرض خطر انقراض قرار دارد. آیا برای حفاظت از اینگونه برنامهای در سال ۹۶ در نظر گرفته شده است، پورمولایی در اینباره گفت: برنامههای آموزشی را برای مردم محلی بهصورت سالانه داریم. در حال حاضر کسی اینگونه را بهصورت مستقیم نمیبیند و از روی آثار و شواهد میدانیم که در منطقه وجود دارد و منقرض نشده است. از آنجا که ممکن است اینگونه وارد زمین کشاورزی شود یا بهصورت اتفاقی مشاهده شود، آموزشهایی را به مردم محلی میدهیم تا با نحوه برخورد با آن آشنا شوند.
یکی از مشکلاتی که خرس سیاه با آن مواجه است به تعارضات آن با جامعه انسانی بازمیگردد به این معنا که اگر گاندوها (تمساحهای پوزه کوتاه) با چالشی با مردم بومی حاشیه زیستگاههای خود مواجه نیستند؛ اما خرسهای سیاه مشابه سایر گونههای خرس نظیر خرس قهوهای در ایران همواره با جامعه انسانی تعارض داشتهاند و همین امر تهدیدی برای جمعیت آنها محسوب میشود.
آیا پیگیری بیمه خرس سیاه میتواند راهکار این مساله باشد و پیگیریهایی در اینخصوص صورت گرفته است، مدیرکل محیط زیست استان سیستان و بلوچستان دراینباره گفت: تا به حال مواردی از حمله خرس سیاه به مزارع کشاورزی نداشتهایم. مردم این منطقه همان نگاهی را که به گاندوها دارند به خرس سیاه نیز دارند و تعارض چندانی اینگونه با مردم محلی ندارد و وضعیت آن مشابه خرس قهوهای در سایر مناطق ایران نیست. البته حملات پلنگ به دام را در استان سیستان و بلوچستان را داشتهایم؛ اما حمله خرس به دام و ورود آنها به مزارع اتفاق نیفتاده است.
وی درباره قاچاق خرس سیاه برای خرس رقصانی یا مسابقات بیان کرد: قاچاق در زمانی موضوعیت دارد که بتوانید خرس را ببینید، اینگونه آنچنان دور از دسترس است که قاچاق آن را نیز منتفی میکند و از این رو ما شاهد پدیده قاچاق خرس در استان سیستان و بلوچستان نبودهایم.
منبع: سبزینه