خبرگزاری کشاورزی و منابع طبیعی(IANN)؛ نویسنده: لیلا نوروزی/ شروع اصلاحات ارضی و بحث‌های مربوط به آن که در دوره پهلوی اتفاق افتاد، هر چند هدف آن کمک به کشاورزان و جمع شدن سیستم ارباب رعیتی گفته می‌شد؛ اما در عمل بخشی از برنامه انقلاب سفید رژیم گذشته بود که توسعه پایگاه اجتماعی حکومت در بین کشاورزان و روستاییان ناراضی را دنبال می‌کرد. مشکلات انجام اصلاحات ارضی تنها به زمان گذشته ختم نمی‌شود، بلکه دایره این مشکلات هم‌اکنون نیز بر کشاورزی کشور سایه افکنده که سلب اعتماد از مالکان و کاهش سرمایه‌گذاری در این حوزه بخشی از آن است. موضوعی که به عقیده کارشناسان کوچک‌سازی اراضی و عدم صرفه اقتصادی برای ایجاد کشاورزی مدرن و مکانیزه را به همراه داشته است. به‌گونه‌ای که این کارشناسان معتقدند اگر دولت بخواهد اقداماتی در زمینه یکپارچه‌سازی اراضی انجام دهد باید در بخش‌های مختلف با برنامه‌ریزی هوشمندانه هزینه آن را بر دوش بکشد؛ چراکه کشاورزان به‌دلیل عدم اعتماد، حاضر به ریسک سرمایه‌گذاری در این زمینه نیستند. البته دولت در مرحله اول به تصویب آیین‌نامه‌ای اقدام کرده است که در آن به عدم تفکیک اراضی کشاورزی به قطعات کوچک‌تر از میزان لازم برای یک واحد تولیدی بسنده شده است. این آیین‌نامه هرچند مشکل کوچک‌سازی را مرتفع نمی‌کند؛ اما امکان خرد شدن بیش‌تر اراضی و افزایش هزینه‌های تولید را می‌گیرد.در این رابطه عیسی کلانتری، دبیرکل خانه کشاورز و مشاور معاون اول رئیس‌جمهور، با تاکید بر این‌که اصلاحات ارضی بر فعالیت کشاورزان تاثیری منفی گذاشته است گفت: اصلاحات ارضی در همه ادوار اعتماد را از مالکان سلب کرده و موجب شده که کشاورزان رغبتی به سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی نداشته باشند.
وی با اشاره به ایجاد هیئت‌های هفت نفره برای مدیریت اراضی، بیان داشت: اگر دولت اقدامی در زمینه یکپارچه‌سازی انجام دهد باید بار هزینه‌های آن را در بخش‌های مختلف زیربنایی، ماشین‌آلات پیشرفته و غیره، با اقداماتی هدفمند و آینده‌نگرانه بر دوش بکشد؛ چراکه کشاورزان و مردم به‌دلیل نبود اعتماد، حاضر به سرمایه‌گذاری در این بخش نیستند.
تداوم برنامه دولت برای یکپارچه‌سازی اراضی
همچنین احمد کبیری، رئیس سازمان نظام مهندسی کشاورزی کشور، با اشاره به برنامه دولت در زمینه یکپارچه‌سازی اراضی، گفت: به جز تشکیل شرکت‌های تعاونی، برنامه دیگری که از سالی‌های گذشته در دستورکار دولت‌ها برای تقویت بخش کشاورزی قرارداشته و هنوز هم دارد یکپارچه‌سازی اراضی است که گام مهمی در حفظ ظرفیت‌های کشاورزی محسوب می‌شود.
وی افزود: اخیرا دولت آیین‌نامه‌ای تصویب کرده که در تفکیک اراضی کشاورزی نباید قطعات تفکیکی کوچک‌تر از حداقل لازم برای یک واحد تولیدی باشد. این حداقل لازم باتوجه به موقعیت استان‌ها و نوع فعالیت‌های زراعی، باغی، آبی و دیم بودن متفاوت است. وی با توجه به اظهارنظر برخی از کارشناسان و صاحب‌نظران علوم سیاسی و اجتماعی درباره اصلاحات ارضی این حرکت را بیش‌تر سیاسی و در راستای جذب رضایت کشاورزان و توسعه پایگاه اجتماعی رژیم گذشته دانست، نه اقدامی موثر در رفع مشکلات روستاییان و کشاورزان و در ادامه گفت: اصلاحات ارضی بخشی از برنامه به‌اصطلاح انقلاب سفید بود که بیش‌تر ناشی از توصیه دولت دمکرات وقت آمریکا برای اصلاح چهره رژیم شاه و بدون مطالعات کامل اجراشد.
به گفته کبیری، اصلاحات ارضی جدا از انگیزه و مبانی مهم آن، سیستم مدیریت ارباب رعیتی حاکم بر روستا را به‌هم زد و تعاونی‌های روستایی را جانشین خان‌ها کرد. او همچنین با بیان این‌که اصلاحات ارضی به‌عنوان نظام بهره‌برداری جایگزین، خسارات سنگینی را به کشاورزان و صنعت کشاورزی وارد کرده است، افزود: برخی از کشاورزان که امکان تامین نهاده‌های مورد نیاز را نداشتند راهی شهرها شدند و به‌همین دلیل معضل جدیدی به‌نام حاشیه‌نشینی در کنار شهرهای بزرگ به وجود آمد.
این مقام مسئول با اشاره به این‌که شرکت‌های سهامی زراعی که در دوران شاه تشکیل شده بود، با وقوع انقلاب اسلامی از هم پاشیده شد، عنوان کرد: این شرکت‌ها بعد از انقلاب اسلامی در قالب تعاونی‌های تولید کشاورزی احیاء شدند که اقدام مفیدی در جهت جلوگیری از خردشدن بیش‌تر اراضی کشاورزی بود. طرح قانون نحوه احیاء و واگذاری اراضی کشاورزی در حکومت جمهوری اسلامی ایران تهیه و در تاریخ ۲۶/۰۱/۱۳۵۹ به تصویب شورای انقلاب رسید و در راستای همین قانون، هیئت‌های هفت نفره برای اجرای بندهای این قانون تشکیل شد.
منبع: سبزینه
منبع: سبزینه
