محیط طبیعی و عرصه های سرسبز کشور که غنی از انواع گیاهان دارویی و سبزی های کوهی است، هر ساله به خصوص در ایام نوروز میزبان گردشگران و مسافران نوروزی است که گاهی کم لطفی هایی نیز از سوی آنان می بیند.
به گزارش خبرگزاری کشاورزی و منابع طبیعی(IANN) به نقل از ایرنا، غنای گیاهی موجود در مناطق البرزی زاییده وضعیت ویژه توپوگرافی و اقلیمی منطقه است به طوریکه با ارتفاع بالای ۳۲۰۰ متر از سطح دریا پوشش گیاهی آن را از تنوع خاصی برخوردار کرده است.
استان البرز در جنوب رشته کوه البرز مرکزی و در ۲ بخش کوهستانی و دشت واقع است به طوریکه بلندی ارتفاعات آن که بیشتر در بخش شمالی استان واقع است، در برخی نقاط به بیش از ۴ هزار متر می رسد.
این تنوع جغرافیایی و توپوگرافی در این استان منجر به غنای گیاهی در دامنه ها و دشت های سرسبز این استان شده به طوریکه از ۸ هزار گونه گیاهی شناسایی شده در ایران، ۱۷۲۷ گونه آن منحصرا در ایران می روید و ازاین میزان ۹۵۰ گونه ی در البرز می روید.
این گونه های گیاهی شامل ۲۱۲ گونه گیاهان دارویی، ۱۶ گونه گیاهان انحصاری و ۱۴۰ گونه گیاهی در معرض تهدید، خطر و آسیب پذیر هستند.
از لحاظ طبقه بندی پوشش گیاهی، حدود ۴۱۰ هزار هکتار مساحت استان البرز دارای پوشش مرتعی، ۴ هزار هکتار جنگل های طبیعی و دست کاشت و ۱۰۶ هزار هکتار اراضی کشاورزی و سکونتگاهی است.
استان البرز علاوه بر تنوع بالای پوشش گیاهی، تنوع جانوری بالایی در ۵ رده پستانداران، پرندگان، دوزیستان، خزندگان و آبزیان دارد و چیزی که محیط زیست و طبیعی استان را به خطر می اندازد علاوه بر مهاجرپذیربودن و وجود واحدهای صنعتی مجاز و غیرمجاز زیاد است، گردشگرانی است که در ایام خوش آب و هوایی و به خصوص در ایام تعطیلات نوروز آن را مقصد گذران ساعاتی خوش می کنند.
بعضی از این گردشگران این محیط طبیعی را فقط برای ساعاتی می خواهند و می بینند و از آیندگان غافل هستند، به طوریکه پس از اتراقی چند ساعته، می توان پیامدهایی همچون انباشت زباله، آتش زدن گیاهان، کنده و شاخه درختان و برداشت بی رویه گیاهان دارویی و سبزی های کوهی را مشاهده کرد.
فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری استان البرز در خصوص عوامل تخریب منابع طبیعی گفت: به طور کلی عوامل تخریب منابع طبیعی با توجه به رشد فزاینده جمعیت و توسعه صنعت و اشتغال به ۲ صورت طبیعی و غیر طبیعی انجام می شود.
سرهنگ اردشیر جابری عوامل طبیعی را همچون زلزله، سیل و حریق و عوامل غیر طبیعی را همان عوامل انسانی برشمرد و افزود: این ۲ عامل منابع طبیعی را در معرض نابودی قرار می دهد.
وی عمده ترین عوامل تخریب را به شکل های گوناگون تقسیم بندی کرد و اظهار داشت: رشد جمعیت و نیاز روزافزون بشر به منابع جنگلی و مرتعی و تخریب و تصرف اراضی ملی و مرتعی توسط افراد سودجو از جمله این عوامل است.
وی گفت: ساخت و ساز و ساخت جاده در اراضی جنگلی و مرتعی و همچنین چرای بی رویه دام و بی مبادلاتی و رعایت نکردن گردشگران در حفظ طبیعت و شیوع آفات و امراض گیاهی و حیوانی از دیگر عوامل طبیعی و غیر طبیعی در تخریب منابع طبیعی است.
جابری ادامه داد: برداشت بی رویه و خارج از ظرفیت گیاهان دارویی و مرتعی و تخلیه و انباشت زباله در مناطق جنگلی و مرتعی و همچنین آتش سوزی های حادث شده در طبیعت اعم از طبیعی و غیر طبیعی از دیگر این عوامل است.
وی اضافه کرد: تغییرات اقلیم که موجب خشکسالی های پی در پی شده و همچنین از بین بردن پوشش گیاهی و مرتعی که موجبات بروز سیل های مخرب و ویرانگر و از بین بردن بستر خاک می شود از دیگر عوامل تخریب منابع طبیعی است.
فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری استان البرز برای جلوگیری از بروز چنین عوارضی برای منابع طبیعی توصیه کرد که قبل از ورود به طبیعت تصمیم بگیریم که تفرجی بدون آسیب به طبیعت داشته باشیم.
وی گفت: همچنین کیسه زباله به همراه داشته باشیم و در پایان تفریح آن را به اولین مکان جمع آوری زباله منتقل کنند و همچنین از شکستن شاخه های درختان و افروختن آتش در مناطقی که دارای پوشش گیاهی است جلوگیری کنند.
جابری همچنین از مردم وگردشگران خواست تا منابع آبی استان و رودخانه ها را آلوده نکنند و زباله های خود را به رودخانه ها نریزند و از رها کردن ظروف یکبار مصرف در طبیعت خودداری کنند.
وی افزود: همچنین گردشگران و طبیعت گردان از روشن کردن آتش در فصول گرم سال در مناطقی که دارای پوشش گیاهی متراکم است پرهیز کنند و چنانچه مجبور به افروختن آتش هستند در محلی امن این کار را انجام داده و در پایان نسبت به اطفای آن اقدام کنند.
وی از مردم و روستاییان خواست تا در صورت مشاهده هرگونه تصرف غیرمجاز، تخریب محیط و منابع طبیعی و همچنین حریق در عرصه ها، مراتب را به سامانه ۲۴ ساعته ۱۵۰۴ اعلام کنند.
**شرایط خاص طبیعی البرز جاذبه ای برای مردم
رئیس اداره محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست استان البرز نیز به شرایط خاص جغرافیایی و توپوگرافی استان که منجر به جلب گردشگران زیادی می شود، اشاره کرد و گفت: با توجه به ساختار توپو گرافیکی ، شرایط اقلیمی و منابع آبی مهم که اغلب از ارتفاعات شمالی استان سرچشمه می گیرند شرایط خاص و ویژه ای را برای گردشگران فراهم آورده است .
حمزه مشایخ افزود: اختلاف ارتفاع حدود ۳۰۰۰ متر در سطح استان باعث بوجود آمدن تنوع اقلیمی و تضاد آب و هوایی بین شمال و جنوب استان گردیده و همین امر در تشکیل زیستگاه های متفاوت در سطح استان نقش مهمی دارد.
وی اظهار داشت: استان البرز در ناحیه رویشی ایران- تورانی واقع شده و فاقد پوشش جنگلی وسیع و یکپارچه می باشد.
وی گفت: وجود بخشی از منطقه حفاظت شده البرز مرکزی و رودخانه حفاظت شده کرج ، منطقه شکار ممنوع طالقان و زیستگاه تالابی صالحیه و رودخانه شور در اشتهارد و نظرآباد به عنوان زیستگاه های مهم جانوری از مهم ترین زیستگاه های حیات وحش در استان بشمار می روند.
مشایخ ادامه داد: سراسر منطقه حفاظت شده البرز جنوبی و رودخانه حفاظت شده کرج را مناظر بسیار ویژه و بدیع فرا گرفته است که بواسطه راه های ارتباطی موجود در منطقه، بسیاری از آن ها مورد تحسین گردشگران قرار گرفته است.
وی از جمله عمده ترین چشم اندازها و مناظر در البرز دریاچه سد امیر کبیر، رودخانه کرج و سر شاخه های آن، چشمه ها و آبشارها نظیر آبشارخور، آبشار هفت چشمه، آبشار نمرک، آبشار نوجان، چشمه سفید سوتک
و غارهای یخ مراد در جوار منطقه و غار میدانک برشمرد.
رئیس اداره محیط طبیعی استان البرز گفت: در بیشتر نقاط منطقه دره های بکر با مناظر زیبا وجود دارد و مناطقی همچون سوتک در ارتفاعات وارنگه رود و کوه های جیان در حوالی کندر و مناطق روستایی شهرستانک ،خور سیجان، دیزین، ولایت رود، وارنگه رود، کندر، واریان و…. نیز از جاذبه های گردشگری این استان هستند.
وی افزود: تنوع اقلیم در این استان منجر به ایجاد جاذبه های ورزشی نیز شده که می توان به صخره نوردی،
کوهنوردی، اسکی روی چمن و برف، قایقرانی در رودهای خروشان، دوچرخه سواری در جاده های کوهستان شده است.
مشایخ بیان داشت: همچنین تنوع اقلیم استان جاذبه های طبیعی، تاریخی- فرهنگی را ایجاد کرده که می توان به کاخ ناصرالدین شاه، برج میدانک، درخت کهنسال ارس شهرستانک و همچنین باغ لاله گچسر در حاشیه منطقه که میزبان گردشگران بسیاردر اقصی نقاط کشور است اشاره کرد.
**حضور گردشگران و تهدیدهای زیست محیطی
این مسئول ادامه داد: حضور گردشگران در منطقه به واسطه راه های ارتباطی که در دل زیستگاه ها و زون های حساس وجود دارد بعضاً می تواند به عنوان تهدید مطرح شود.
وی این تهدیدها در تعطیلات نوروزی را شامل رهاسازی پسماند در طبیعت و انتشار آلاینده ها و زباله ها خصوصا در حواشی رودخانه ای که منبع آب شرب محسوب می شود دانست و افزود: همچنین خطرات بالقوه آتش سوزی و گاهاً قلع و قمع درختان برای ایجاد آتش، خصوصاً در روز طبیعت را می توان نام برد.
وی افزود: بطور کلی حدود ۹۵ درصد آتش سوزی ها در منطقه ناشی از عوامل انسانی (گردشگران) گزارش شده و برخی از متخلفان نیز در این زمان اقدام به ساخت و سازهای غیر مجاز و تصرف و دست اندازی در طبیعت می پردازند.
مشایخ اظهار داشت: از دیگر تهدیدات زیست محیطی که در منطقه با آن مواجه هستیم برداشت گیاهان دارویی از طبیعت می باشد که در اوایل اردیبهبشت برخی گردشگران به آن مبادرت می ورزند.
وی گفت: از برنامه های پیش رو در منطقه حفاظت و صیانت از عرصه های با ارزش اکولوژیکی از طریق ۴ پاسگاه محیط بانی ثابت در محور کرج –چالوس و ۲ پست محیط بانی در طالقان و گشت های سیار بطور تمام وقت با امکانات موجود و با تمام وجود از عرصه های فوق درهمه ایام خصوصا در ایام نوروز است.
وی افزود: اجرای طرح مسیر سبز- ساحل پاک در این محور و اهداء بسته های آموزشی شامل کتابچه های آموزشی کیسه های زباله با شعارهای زیست محیطی ، برگزاری برنامه پاکسازی با همکاری فعالان زیست محیطی با هدف فرهنگسازی از دیگر برنامه ها است.
وی بیان داشت: نصب بنر در مبادی ورود به مناطق، علایم هشدار دهنده ، گشت ،کنترل و پایش و سایر اقدامات قانونی از مواردی است که می توان به آن اشاره کرد.
این مسئول گفت: اجرای طرح جامع بهسازی معیشت پایدار و آموزش جوامع محلی در منطقه حفاظت شده البرز مرکزی جنوبی و حوزه آبریز شهرستان کرج بارویکرد اکوتوریسم نیز از برنامه های حفاظتی است که این طرح با رویکرد مشارکت جوامع بومی و ساکن در منطقه با هدف آموزش جوامع محلی در راستای مشارکت در حفاظت و مدیریت منطقه و همچنین ارتقاء سطح معیشت و اقتصاد پایدار جامعه روستایی در منطقه اجراء شد.
وی اضافه کرد: درفاز اول ۳۱ جلسه برای روستائیان ساکن در۳۱روستا برگزارشد که اجرای این طرح با همکاری بخشداری ، دهیاران و شورای اسلامی روستا ها و مشارکت جوامع محلی انجام و با استقبال مردم مواجه شد.
مشایخ در پایان در خصوص برآورد میزان خسارت های وارده به محیط طبیعی استان که ناشی از گردشگران و طبیعت گردان است گفت: اعلام خسارات اجرای یک طرح مطالعاتی را می طلبد.
