ریزگردها، مقدمه بحران‌های حادتر

مجید ناصری‌نژاد در نشست «هم‌اندیشی انتقال بین حوضه‌ای آب» که ۱۹ اسفندماه در دانشگاه شهید چمران اهواز برگزار شد، با بیان این‌که معتقدم این نشست تا حدودی دیر تشکیل شده و باید بسیار زودتر از این، چنین جلسات و مجالسی برگزار می‌شد، اظهار کرد: روی اسم این نشست نیز دغدغه وجود دارد؛ چراکه شاید این‌گونه تصور شود که می‌خواهیم برای انتقال آب بین‌حوضه‌ای هم‌اندیشی کنیم، در حالی‌که فکر می‌کنم برای جلوگیری از انتقال آب بین‌حوضه‌ای گردهم آمده‌ایم. بنابراین این‌گونه تلقی نشود که می‌خواهیم راه را برای انتقال آب هموار کنیم.

وی با اشاره به وجود نگرانی‌های جدی درباره منابع آب، گفت: انتظار می‌رفت که مجامع علمی بسیار زودتر، به داد این قضایا می‌رسیدند. اما تاکنون یک نظر علمی قاطع اجماعی روی این مساله صادر نشده است یا بیانیه قوی که مواضع را اعلام کند، وجود ندارد. ما نمایندگان هم حرف‌ها و مواضع خود را گفته‌ایم. چند نگرانی جدی در استان وجود دارد. فکر می‌کنم مساله ریزگردها یک مقدمه است؛ زیرا بحران‌های بعدی و مشکلات حادتری در پیش است که باید هم نگران آن‌ها باشیم.

ناصری‌نژاد با بیان این‌که تحلیل عامیانه‌ای می‌شود که خوزستان آب زیاد و رودخانه‌های پرآبی دارد و حیف است که این آب به دریا بریزد، عنوان کرد: این استدلال موجب شد که آب از سرشاخه‌های کارون و دیگر رودخانه‌های استان منتقل و توزیع شود؛ در حالی که این‌گونه نیست و آب باید به‌سمت دریا برود. نتیجه چنین تحلیل‌هایی این شد که اکنون کشاورزی در آبادان، خرمشهر، هندیجان و شادگان از بین می‌رود. برای اساتید کاملاً بدیهی است که آب‌های سطحی و زیرزمینی مرتبط هستند و هرچه دبی آب را کاهش دهیم و آب کم‌تری به‌سمت دریا جریان یابد، آب شور دریا به خشکی برمی‌گردد. اکنون زمین‌های خوزستان در حال تبدیل شدن به شوره‌زار است.

رئیس مجمع نمایندگان خوزستان عنوان کرد: برخی گمان می‌کنند رودخانه کارون، آب شیرین دارد؛ در حالی که همین آب ناچیز از برگشت مد دریا است و اگر آب شیرین بالادست را هم ببندند، باز هم می‌بینند که آب از سمت دریا تا اهواز می‌رسد؛ اما به این موارد نگاه نشده است و حتی برخی تصمیم‌گیران کلان کشور به این موارد توجه نکرده‌اند.

وی با بیان این‌که اکنون بخش بزرگ مارون دارد از بین می‌رود، گفت: از بالادست بهبهان تا شادگان و تالاب شادگان، دچار مشکلات جدی است. تالاب‌ها را از بین می‌بریم و مشکلات زیادی برای خوزستان، کشور و حتی کل منطقه ایجاد می‌کنیم. اکنون مشکلات عدیده‌ای ایجاد شده که اساتید فن باید نظرات علمی خود را در این خصوص بدهند؛ مشکلات فرامنطقه‌ای، فراملی و فرامرزی است.

ناصری‌نژاد با تصریح بر این‌که بخش مارون و جراحی با مرگ مواجه است، گفت: باید برای حیات این بخش فکری شود؛ هنوز حتی درباره کانون‌های گردوغبار در مجامع علمی، این مساله جا نیافتاده که منشأ گردوغبار داخلی و خطر آن نیز بسیار بیش‌تر است. آنچه موجب قطع برق و تکرار این حادثه شد، ریزگردهای داخلی بودند؛ زیرا این گردوغبار به‌دلیل رطوبت و چسبندگی می‌تواند شبکه برق را تحت تاثیر قرار دهد. باید به این مسائل توجه شود و مجامع علمی هشدارهای لازم را بدهند؛ باید حقیقت بیان شود و اگر این حقیقت نیست، از نظر علمی ثابت شود.

رئیس مجمع نمایندگان خوزستان با بیان این‌که آنچه اکنون روی آن تاکید می‌کنند انتقال آب برای شرب است، افزود: می‌گویند مگر می‌شود منطقه‌ای از تشنگی بمیرد و به این مساله بسیار دامن زده می‌شود؛ اما واقعیت نشان می‌دهد که این‌گونه نیست. مگر نیاز آب شرب چقدر است؟ خوش‌بختانه تاکنون هم نشنیده‌ایم که منطقه‌ای به‌دلیل نیاز آب شرب از بین برود، اما برای انتقال آب چقدر هزینه می‌شود و آیا راهکارهای بهتری وجود ندارد؟ معتقدیم این یک بحث منطقه‌ای و فقط معضل خوزستان نیست. نه‌تنها کشور بلکه برای کره زمین مشکل ایجاد می‌کند. امیدواریم با هم‌اندیشی بتوانیم خوزستان و کارون را احیاء و سدهای مخرب را خراب کنیم.

مهدی قمشی مشاور استاندار خوزستان در امور مدیریت آب و صیانت نیز در این نشست با اشاره به فراگیری مسائل اجتماعی در موضوع انتقال آب در استان‌های مختلف از سال ۹۲، گفت: باید شروع‌کننده گفت‌وگو بین مناطق باشیم و در راستای معضلی که می‌تواند مسائل حادی ایجاد کند، گام‌برداریم.

وی با بیان این‌که سابقه انتقال آب در کشور از سال ۱۳۳۲ وجود دارد، اظهار کرد: برخی از این طرح‌ها به اشتباه و برخی درست، بوده و طرح‌های دیگری نیز در آستانه انجام است. اکنون کشور با پروژه‌های انتقال آب جدی مواجه است که یکی از این پروژه‌ها، انتقال آب‌های مرزی است که به‌شکل درستی انجام می‌شود؛ بنابراین نمی‌توانیم روی این مساله بطور کلی یک خط قرمز بکشیم.

قمشی گفت: با بیان این‌که مساله انتقال آب از سرشاخه‌های دز و کارون از سال ۸۰ به‌طور فراگیر و جدی مطرح شد و به مباحثی دامن زد، گفت: انتقال‌های عمده از سرشاخه‌های کارون مانند طرح بهشت‌آباد و ادامه طرح کوهرنگ سه، نگرانی‌ها و واهمه‌های جدی در پایین‌دست ایجاد کرده است.  این استاد علوم آب دانشگاه شهید چمران اهواز با اشاره به این‌که در این ۱۵ سال سمینارها، کنفرانس‌ها و جلسات زیادی برگزار و تصمیم‌گیری‌های زیادی نیز در بخش وزارت ایجاد شده است، افزود: متاسفانه جلسات متفرق بودند و افراد مخالف به‌طور مجزا و موافقان هم به‌طور جداگانه جلسات خود را برگزار و مواردی را مطرح می‌کردند؛ اما هیچ‌گاه تعامل و هم‌اندیشی بین این دو دسته فکری وجود نداشت که یک راهکار درست اتخاذ شود.

قمشی با بیان این‌که از سال ۹۲ مسائل اجتماعی نیز در رابطه با انتقال آب در استان‌های مختلف به‌طور فراگیر آغاز و مقدار زیادی از این مباحث به مردم و اجتماع منتقل شد، گفت: انتظار می‌رفت متولیان امر به‌خصوص وزیر نیرو ۲ طرف این ماجرا را در یک نشست گردهم می‌آوردند که تصمیم معقولی گرفته شود؛ اما این آرزو تاکنون محقق نشده است. التبه دستگاه‌های دیگری نیز کوشیدند جلسات مشترکی برگزار کنند؛ اما توفیقی حاصل نشد؛ به‌طور مثال نهاد ریاست‌جمهوری و اتاق‌های فکر استانی حدود ۲ سال پیش در صدد تشکیل چنین نشستی بودند؛ اما یکی از استان‌های دخیل اعلام کرد حاضر به شرکت نیست و تعامل مشترک شکل نگرفت.  این استاد دانشگاه گفت: چنین مسائلی شرایط اجتماعی را تاحدودی برای کشور از روند عادی خارج می‌کند، حال اگر مساله دیگری که برای آینده و امنیت کشور اهمیت دارد، اضافه شود می‌تواند مسائل حادتری ایجاد کند؛ بنابراین لازم است که چنین مسائلی به مردم یا اجتماع کشیده نشود یا مردم قانع شوند.

مشاور استاندار خوزستان در امور مدیریت آب و صیانت از رودخانه‌های استان عنوان کرد: بر این اساس نخستین قشری که باید قانع شوند، متخصصان و کارشناسان امر هستند. این نشست نیز که این گفتمان از قشر دانشگاهی آغاز شود، با این هدف بوده است. در شأن کشور و جامعه فرهیخته ما نیست که نتوانیم با یکدیگر صحبت و نتیجه‌گیری درستی را استخراج کنیم.

قمشی تصریح کرد: باید شروع‌کننده گفت‌وگو بین مناطق باشیم و در راستای معضلی که می‌تواند مسائل حادی ایجاد کند، گام‌برداریم. برای این نشست نیز از اقشار مختلف در دانشگاه‌های لرستان، تهران، شهرکرد، اصفهان، صنعتی اصفهان، مسئولان وزارت نیرو، سازمان آب و برق خوزستان و محیط زیست دعوت شد که همه استقبال کردند.

وی همچنین با بیان این‌که در ادامه این نشست سه کمیسیون تخصصی برای بررسی مسائل انتقال آب درون استان خوزستان، بخش‌های انتقال آب و استان‌های فلات مرکزی که دچار مشکل آب هستند برگزار می‌شود، عنوان کرد: انتظار می‌رود همه مباحث منتقل شود و بتوانیم نتایج خوبی بگیریم.

نخستین نشست بین استانی هم‌اندیشی «انتقال بین‌حوضه‌ای آب» در اهواز برگزار شد. در این نشست استاندار خوزستان با اشاره به لزوم کاهش نشست‌های احساسی و افزایش نشست‌هایی با بار علمی و کارشناسی گفت: تصمیم‌گیری درباره منابع آبی کشور باید همراه با دید ملی باشد. قطعاً آبادانی فلات مرکزی ایران خواست همه ما است و کسی در آن تردید ندارد؛ اما تصمیم‌گیری در این زمینه باید خارج از لابی‌گری باشد.

غلامرضا شریعتی افزود: این تصمیم‌گیری باید بهترین تدبیر و کم‌ترین عوارض را داشته باشد و آبادانی یک منطقه و بخش، باعث آسیب در منطقه و جای دیگر نشود.

وی با اشاره به لزوم حرکت در راستای توسعه متوازن بیان کرد: در خوزستان با دغدغه‌های مختلفی مواجهیم. خوزستان بیش‌ترین دخالت انسان را در محیط زیست و طبیعت خود شاهد بوده و محیط زیست آن در پی این دخالت صدمه فراوانی خورده است.

شریعتی با اشاره به لزوم بازنگری در برنامه‌ریزی‌ها روی منابع آبی اظهار کرد: باید واقعیت‌های کنونی دیده شود و بر آن مبنا تصمیم‌گیری شود. نباید نگاه بخشی و منطقه‌ای داشته باشیم. همه ملت ایران را یکپارچه و برادر خود می‌دانیم.

نماینده اهواز، کارون و باوی نیز گفت: تاریخچه تمدن در ایران نشان می‌دهد هر جا آب بوده تمدن شکل گرفته و کارون یکی از خاستگاه‌های تمدن در تاریخ بوده است.

همایون یوسفی افزود: اگر شاهد مشکلات محیط زیستی در خوزستان هستیم، یکی از دلایلش کمبود آب است که در خوزستان اتفاق افتاده و تنش زیست‌محیطی در پی داشته است. تهدید مشکلات محیط‌زیستی در این استان از خطر دشمنان خارجی بیش‌تر است. در برنامه ششم توسعه یکی از راهبردها تخصیص اعتبار است؛ اما محیط زیست لحاظ نشده است، در حالی که باید در ساختار محیط زیست کشور تجدیدنظر شود.

یوسفی با اشاره به لزوم افزایش کنترل درباره انتقال آب اظهار کرد: موضوع آب در کشور سیاسی شده است و بخشی‌نگری در آن موج می‌زند و فقط استان‌های مقصد و معضلات آبی آن‌ها در نظر گرفته شده، بدون این‌که استان‌های مبدأ لحاظ شوند.
منبع: سبزینه