خبرگزاری کشاورزی و منابع طبیعی(IANN)؛ نویسنده: محبوبه قرمز چشمه/ ایران با تولید بین ۳۰۰ تا ۳۵۰ تن زعفران و صادرات ۲۰۰ تنی این محصول به بیش از ۴۶ کشور جهان، سالهای سال است که جایگاه اول را با فاصله بسیار زیادی نسبت به سایر تولیدکنندهها به خود اختصاص داده است. با توجه به ارزش این محصول، در حال حاضر ۳۰ کشور دنیا از جمله هلند، کشورهایی از آمریکای جنوبی و مراکش به تولید زعفران روی آوردهاند. طی سالهای اخیر کشورهایی همچون آمریکا از کشت پیاز زعفران در افغانستان با روشهای نوین بسیار حمایت کردهاند که از این میان آمریکا با توجه به تحقیقاتی که در زمینه کشت زعفران در یکی از استانهای خود به عنوان نمونه انجام داد، توانست به برداشت خوبی برسد و با توجه به حضور گسترده در افغانستان، در زمینه تولید و صادرات زعفران پروژهای تدوین کرده و در دستور کار برنامههای خود قرار داده است. اکنون با گذشت بیش از ۱۵ سال از شروع این پروژه، افغانستان توانسته به تولید سرانه ۳ تن در سال برسد. هرچند این میزان در حال حاضر قابل مقایسه با تولید ۳۰۰تنی ایران نیست؛ اما با توجه به بسترسازی صورت گرفته در این زمینه و هماقلیم بودن با ایران و شاکلههایی چون عضویت افغانستان در سازمان تجارت جهانی، کارگر ارزان و پایینبودن تعرفه زعفران افغانی نسبت زعفران ایرانی و همچنین صدور زعفران ایرانی با برند افغانی به هند، میتوان به عمق آنچه زعفران ایران را تهدید میکند پی برد. مدیریت موضوع زعفران همتی ملی میطلبد؛ همتی که با فعال شدن وزارت خارجه در زمینه کاهش تعرفهها یا اجرای مکانیسمهایی همچون صادرات در مقابل صادرات و یافتن بازارهای هدف جدید و همچنین وزارت جهاد کشاورزی در زمینه اصلاح الگوی کشت و بالابردن عملکرد در هکتار، جذب و آموزش کارگران ایرانی، میتواند زعفران ایرانی را همچنان در آینده نیز در صدر تولید و صادرکنندگان این محصول نگه دارد.
علی حسینی گازار، عضو شورای ملی زعفران، در ارتباط با پیشینه کشت زعفران در افغانستان اظهار داشت: ۱۵ سال پیش استارت پروژه کاشت زعفران در افغانستان توسط محققان و اندیشمندان دانشگاه آمریکا زده شد. بر اساس این طرح اقداماتی صورت گرفت و در تمام این مدت عملیات اجرایی در زمینه کشت و صادرات زعفران افغانستان بر اساس این پروژه، به شکل مو به مو انجام شده است.
عضو شورای ملی زعفران در ارتباط با چشمانداز آینده کشت و صادرات زعفران از افغانستان در بازارهای جهانی گفت: کشورهای آمریکا، استرالیا، هلند و ژاپن از کشت و صادرات زعفران در این کشور حمایت میکنند؛ البته در ابتدا هدف از کشت زعفران جایگزینی آن به جای خشخاش اعلام شد؛ اما به نظر نمیرسد کشت خشخاش کاهش پیدا کند. اما اتفاقی که اهمیت زیادی برای ما دارد توسعه کشت زعفران در همسایه شرقی در کنار مهد تولید زعفران جهان یعنی بازار زعفران ایران است.
وی در ادامه افزود: گسترش کشت زعفران در افغانستان تهدیدی برای زعفران ایرانی است، چرا که در استانهای مرزی نیمه شرقی کشور، کارگرانی که بر روی زمینهای زراعی طلای سرخ کار میکنند، اغلب افغانی هستند و از تکنیکهای دقیق و درست کاشت، داشت و برداشت این محصول آگاهی دارند.
کاشت، داشت و برداشت زعفران در چنته کارگران افغانی
عضو شورای ملی زعفران با اشاره به طرحهای آموزش کشت زعفران گفت: شورای ملی زعفران ۴ پروژه در جهت بهبود کیفیت و شناسنامهدار کردن زعفران در خراسان رضوی و جنوبی اجرا کرده و در این طرحها جدیدترین و بهترین روشها و دستورالعملهای کشت، داشت و برداشت زعفران به کارگران آموزش داده شده است. این روشها توسط کارگران افغانی (با توجه به آموزشهایی که در این زمینه دیدهاند) در خراسان جنوبی و رضوی اجرا میشود. در صورت توسعه بازار این محصول در افغانستان که زیرساختهای آن توسط آمریکا در این ۱۵ سال در حال اجراست، نیروی کار تربیت شده که زحمات زیادی برای تربیت او کشیده شده، ترجیح میدهد در کشور خود و بر روی زمین خود زعفران را کشت کند که این عامل مشکلاتی را برای آینده کشت زعفران و صادرات آن در پی خواهد داشت.
زعفران افغانستان، تهدیدکننده آینده زعفران ایران
وی در ادامه گفت: به شکل کلی در بیش از ۱۷ استان افغانستان زعفران کشت میشود که از این میان هرات و قوریان بیشترین کشت طلای سرخ را به خود اختصاص دادهاند و با تولید ۴ تن و صادرات آن به جرگه صادرکنندگان زعفران پیوستهاند؛ اما در حال حاضر این میزان تولید برای بازار ایران تهدیدی محسوب نمیشود؛ اما با توجه به آن که بازارهای جهانی زعفران بر روی افغانها باز است و با توجه به حمایتها و تلاشها و هزینههایی که برای توسعه این محصول توسط آمریکا شده است، اگر وضع به همین منوال پیش برود، جایگاه زعفران ایران در جهان به خطر خواهد افتاد.
سودجویان، بسترساز بازار آینده زعفران افغانستان در جهان
حسینی گازار درباره وضعیت صادرات زعفران ایرانی که برخی آن را عاملی برای سوءاستفاده کشورهای دیگر و فروش زعفران ایرانی به نام خودشان میدانند، اظهار داشت: طی چند سال اخیر به دلیل تعرفه ۳۵ درصدی که هند برای واردات زعفران از ایران تصویب کرده است و از طرفی وضع تعرفه صفر برای ورود زعفران افغانی به هند، برخی با قاچاق زعفران به شکل فلهای به افغانستان، زعفران ایرانی را به نام زعفران افغانی بدون تعرفه به هند صادر میکنند و سود سرشاری از این طریق به دست میآورند. اینان خائنان واقعی به تولیدات ملی هستند، چرا که با ورود دسترنج مردم به افغانستان و صادرات بهترین نوع زعفران جهان به نام زعفران افغانی، در بسترسازی برای بازار آینده تولیدات زعفران افغانستان نقش بزرگی بازی میکنند.
وی ادامه داد: آمریکا بازار صادرات محصولات زعفران افغانستان را در صورت کیفیت تا ۵۰ تن تضمین کرده است و از آنجایی که تعرفه واردات زعفران به کشورهای مختلف از افغانستان بسیار پایین و معادل صفر است، روند کار سادهتر میشود.
اگر تماشاگر و سرگرم وضعیت کنونی باشیم، خواه ناخواه بازنده بازار زعفران هستیم
عضو شورای ملی زعفران در مورد راهکار برخورد با این موضوع گفت: اگر بخواهیم در جایگاه فعلی زعفران در جهان بمانیم، باید به شکل واقعگرایانه به کاشت، داشت، برداشت و صادرات زعفران نگاه کنیم. واقعیت این است که باید برای افزایش کیفیت و کاهش قیمت تمامشده، تولید در هکتار را افزایش دهیم نه سطح زیر کشت را. اگر تماشاگر و سرگرم وضعیت کنونی باشیم، خواه ناخواه بازنده بازار زعفران هستیم.
وی با اشاره به وضعیت کنونی ایران در تولید زعفران گفت: اگر بخواهیم همچنان در دنیا یک سر و گردن در تولید زعفران بالاتر باشیم، باید تدبیری در ارتباط با بازارهای هدف اندیشیده شود، چراکه تولید ملی ما در زمینه زعفران در سالهای اخیر چندین برابر شده است؛ اما بازارهای هدف ما همچنان ۴۶ کشوری است که به شکل سنتی به آنها زعفران صادر میکنیم. باید اقداماتی صورت گیرد تا در زمینه جذب بازارهای جدید زعفران از طریق گمانهزنیهایی که با نخبگان صورت میگیرد، بسترسازی و بازارسازی شود؛ همانطور که آمریکا توانست پروژهای در زمینه زعفران بنویسد و آن را اجرا کند، ما نیز در زمینه حفظ بازار صادرات زعفران و بازارسازی میتوانیم با رایزنیهایی که با نخبگان صورت میگیرد، راهکارهایی ارائه و طرحی را اجرا کنیم.
عضو شورای ملی زعفران در ادامه با انتقاد از سازکارهای صادرات زعفران گفت: چرا اروگوئه میتواند برنج خارجی خود را به ایران صادر کند؛ اما ایران نمیتواند جایگاهی برای زعفران خود در بازار این کشور پیدا کند؟
حسینی گازار افزود: سازمان توسعه تجارت، وزارت امور خارجه، جهاد کشاورزی و بخش خصوصی باید با همکاری یکدیگر صادرات زعفران را با ایدهپردازی و عملکرد درست تسهیل کنند.
وی قیمت زعفران ایران در بازار جهانی را بین یک هزار و دویست تا دو هزار دلار ذکر کرد و گفت: بیشترین صادرات ما به امارات عربی، اسپانیا، چین، ایتالیا، فرانسه و اروپا در بستهبندیهای ۵۰۰گرمی به بالا است. بخش اعظم صاردات زعفران به چین به دلیل تعرفه بالای واردات و نیز قلمداد شدن این محصول جزو گیاهان دارویی از استانداردهای بسیار بالایی برخوردار است.
منبع: سبزینه