خلیج گرگان، کانون جدید ریزگرد

 مسعود باقرزاده‌کریمی افزود: شبه‌جزیره میانکاله، خلیج گرگان و زاغمرز مجموعه تالابی میانکاله را تشکیل می‌دهد و با همین عنوان در کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده است.  معاون دفتر زیستگاه و امور مناطق سازمان حفاظت محیط‌زیست ادامه داد: ۴۲ نوع تالاب وجود دارد که خلیج گرگان هم یکی از مهم‌ترین تالاب‌های کشور است. وی بابیان این‌که از ابتدای دولت تدبیر و امید اعلام کرده‌ایم سازمان حفاظت محیط‌زیست ادعایی درباره تالاب‌ها ندارد و تنها ۲۰ درصد آن در اختیار ما است، تصریح کرد: ۸۰ درصد از مدیریت زیست‌بوم تالاب‌ها از تکالیف دولت است و احیای تالاب‌ها به استانداران واگذارشده است. باقرزاده‌کریمی خاطرنشان کرد: خلیج گرگان پهنه‌ای است که به‌لحاظ اکولوژیکی حائز اهمیت است و باید شاخص‌های اکولوژیک ازجمله تراز، شوری و تعیین درصد تامین آب آن از رودخانه‌ها و دریا هدف‌گذاری و مشخص شود. راهکار، ایده کارشناسی است که بعد از هدف‌گذاری باید اتفاق بیفتد. به اعتقاد ما وضعیت خلیج گرگان بحرانی نیست و شرایط دینامیک است.

وی با یادآوری این‌که هم‌اکنون در دنیا جوامع انسانی خود را با شرایط طبیعی همگام می‌کند، متذکر شد: نمی‌توانیم جلوی رسوب‌گذاری را بگیریم و لایروبی نجات‌بخش نیست. تالاب انزلی را لایروبی کردیم و بعد به این نتیجه رسیدیم که اشتباه کرده‌ایم. معاون دفتر زیستگاه و امور مناطق سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور اضافه کرد: با دستورالعمل لایروبی رودخانه‌ها و تالاب‌ها ۷۰ تالاب کشور خشک شد و چشمه‌های دشت‌های مرتفع را با زهکشی خشک کردیم به امید آن‌که اراضی کشاورزی را توسعه دهیم؛ اما چون بستر آن‌ها شور بود تنها دو سال در این اراضی کشت انجام شد. باید شاخص‌ها و هدف‌گذاری و برنامه کوتاه، میان و بلندمدت، وظایف دستگاه‌ها و میزان اعتبار و حجم مسئولیت دستگاه‌ها در طرح نجات خلیج گرگان مشخص شود. مسئول مرکز درمانی تحقیقاتی فُک خزر در ایران گفت: مردم قربانیان اصلی خشک شدن خلیج گرگان هستند و کاهش نیاز از دریا می‌تواند آن را نجات دهد.

 فرصت‌سوزی برای نجات خلیج گرگان خطرناک و غیرقابل‌پذیرش است

به گزارش مهر استاندار گلستان نیز در این جلسه با تاکید بر اجرای طرح‌های کارشناسانه برای احیای خلیج گرگان و جلوگیری از تکرار سرنوشت دریاچه ارومیه در این منطقه گفت: کم‌توجهی به لایروبی کانال‌های منتهی به خلیج گرگان موجب تشکیل مرداب و ماندآب شده و خطر شکل‌گیری مرکز انتشار ریزگردها را افزایش می‌دهد.  حسن صادقلو اظهارکرد: یکی از راهکارهای حل مشکل این خلیج، لایروبی کانال‌های چپ‌اوغلی و خزینی برای باز کردن مسیر حرکت آب دریای خزر به سوی خلیح گرگان است. حجم وسیع گل و لای انباشته شده در این کانال‌ها به‌عنوان تنها مسیرهای ارتباطی خلیج گرگان با دریای خزر، بر وسعت خشکی‌های این خلیج افزوده و روز به روز از کرانه آبی آن کاسته می‌شود. برای لایروبی این کانال‌ها با بهره‌گیری از توان سپاه و ارتش آماده‌ایم؛ اما قبل از شروع این طرح به مطالعه اجرای کارشناسانه آن احتیاج داریم. شرایط کنونی خلیج گرگان اسف‌بار و نیازمند توجه جدی‌تری است که در غیر این صورت باید در انتظار گسترش چتر ریزگردها در گلستان و دیگر استان‌های شمالی باشیم.  صادقلو گفت: به‌دلیل گسترش روزافزون خشکی خلیج گرگان و فراهم بودن بستر تولید ریزگردها در این منطقه، فرصت‌سوزی برای هرگونه اقدام اجرایی نجات این خلیج، خطرناک و غیرقابل پذیرش است. استاندار گلستان اظهار کرد: حل این مشکل بزرگ زیست‌محیطی، مطالبه جدی مردم و مسئولان استان است که باید در زمانی کوتاه برای اجرای طرح‌های کارشناسانه احیای خلیج گرگان برنامه‌ریزی شود. محیط زیست قرار بود در مدت زمان ۳ ماه مطالعه اجرای طرح‌های مورد نیاز را به پایان برساند؛ اما با گذشت چند ماه هنوز خبری از این طرح‌ها نیست. وی تاکید کرد: اگر برای احیای خلیج گرگان کوششی انجام نشود و برنامه‌ای برای احیای آن وجود نداشته باشد، مبتلا شدن به سرنوشت دریاچه ارومیه برای این خلیج دور از انتظار نیست. خلیج گرگان به‌عنوان تنها خلیج دریای خزر در محدوده استان گلستان قرار دارد و در سال ۱۳۵۴ به‌همراه تالاب میانکاله به‌عنوان نخستین مجموعه تالاب بین‌المللی جهان در فهرست تالاب‌های کنوانسیون رامسر به ثبت رسید.  خلیج گرگان حدود ۴۰۰ کیلومتر مربع وسعت داشته و عمق آن با در نظرگرفتن بالاآمادگی آب حداکثر به ۴ متر می‌رسد و از غرب به شرق تا حوالی ضلع جنوبی جزیره آشوراده بر عمق آن افزوده می‌شود.

مسئول مرکز درمانی تحقیقاتی فُک‌خزر در ایران اظهار کرد: قربانیان اصلی حادثه خشک شدن خلیج گرگان، مردم هستند و کشاورزی، ماهی‌گیری و جمعیت آبزیان به‌شدت کاهش پیدا می‌کند و مرگ‌ومیر آبزیان و تلفات آن‌ها سلامت انسان‌ها را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد. امیر صیادشیرازی که در این جلسه به‌عنوان نماینده تشکل‌های مردم‌نهاد شمال کشور سخن می‌گفت، افزود: نسل ماهیان کپور در تالاب‌های استان منقرض‌ شده است و دیگر در بازارهای روز گلستان عرضه نمی‌شود.  صیادشیرازی بیان کرد: مرکز بهداشتی و درمانی منطقه بیان می‌کنند بیماری‎های ریوی و گوارشی در پنج سال گذشته افزایش‌یافته و دلیل آن عوض شدن فلور میکروبی خلیج گرگان است.  وی به افزایش مرگ‌ومیر فک‌های خزری به‌دلیل ورود آلاینده‌ها و کاهش سیستم ایمنی بدن آن‌ها اشاره و خاطرنشان کرد: بی‌توجهی به صنعت گردشگری و توریسم بیکاری منطقه را افزایش داده است. صیادشیرازی از توسعه گردشگری به‌عنوان راه نجاتی برای خلیج گرگان نام برد و گفت: توجه به صنعت گردشگری باعث می‌شود درآمدزایی از کشاورزی و ماهی‌گیری متوقف شود و نیاز از دریا کاهش یابد.

رئیس گروه مدیریت مناطق ساحلی مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر گفت: مخاطراتی که پنج سال قبل دریاچه ارومیه را تهدید می‌کرد، در حال حاضر خلیج گرگان را تهدید می‌کند. همایون خوش‌روان اظهار کرد: جمع‌بندی مشاهده‌های میدانی و اندازه‌گیری و اطلاعات سایر سازمان‌ها ازجمله سازمان بنادر و کشتی‌رانی نشان می‌دهد همان مخاطراتی که پنج سال قبل دریاچه ارومیه را تهدید می‌کرد، در حال حاضر خلیج گرگان را تهدید می‌کند. مخاطره‌های خلیج گرگان قطعاً مباحث اقتصادی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد؛ ازاین‌رو باید تصمیم‌گیری صحیح برای بهبود بخشی خلیج گرگان انجام شود. مدیر سابق مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر ادامه داد: بررسی‌ها نشان می‌دهد خلیج گرگان دو هزار و ۶۰۰ سال قبل شکل‌گرفته و پسروی ۵۰۰ سال قبل تا تراز منفی ۲۴ شرایط توسعه تالاب میانکاله را رقم‌زده است. در اثر نوسانات سریع سطح تراز آب دریای خزر بارها قلمرو هیدرولوژیکی آن گسترش‌یافته و به‌طور متناوب دچار محدودیت شده است. وی بابیان این‌که فرآیندهای رسوبی رودخانه‌ها و نوسانات سریع آب در خلیج گرگان اثرگذار بوده است، تصریح کرد: احداث کانال در ناحیه مرکزی برای انتقال آب دریای خزر کوتاه‌ترین مسیر و کم‌هزینه‌تر از لایروبی رسوب‌گذاری است.  به گفته خوش‌روان استفاده از آب برگشتی نیروگاه حرارتی نکا برای تامین آب موردنیاز خلیج، انحراف مسیر رودخانه گرگان رود و اتصال آن به خلیج و لایروبی دهانه آشوراده و افزایش قابلیت روان‌آب‌های جاری از دریا راهکارهای مناسب برای نجات خلیج گرگان است.
منبع: سبزینه