نعره ببر ایرانی با شبیه سازی؛ رویا یا واقعیت

انقراض گونه های جانوری یکی از پیامدهای توسعه شهرنشینی است؛ وقتی چترنابودی بر روی گونه های جانوری گسترده شد، مردم دنیا احساس خطر کرده و با استفاده از فناوری های نوین از جمله روش شبیه سازی در صدد جبران این خسران بر آمدند.
به گزارش خبرگزاری کشاورزی و منابع طبیعی(IANN) به نقل از ایرنا؛ زمانی، انسان هر آنچه بر روی زمین قرار داشت را بدون قید و شرط حق خود می دانست؛ از این رو بدون وقفه و تامل از آنها استفاده کرد تا اینکه کار را به جایی رسید که زنگ خطر نابودی هر آنچه در طبیعت است به صدا درآمد.
بعد از آن وارد دوره بازگشت و جبران شده و تلاش می کند به هر قیمتی منابع و گونه های نابود شده که حاصل طمع انسان است را بازگرداند از این رو به هر روشی متوسل می شود که یکی از آنها شبیه سازی است.
یکی از کارهایی که برای بازگردان گونه های جانوری منقرض شده در حال انجام است شبیه سازی است؛ شاید نام ‘دالی’ را شنیده باشید، دالی اولین گوسفند شبیه سازی شده است که در ۵ ژوئن ۱۹۹۶ توسط گروهی از دانشمندان اسکاتلندی شبیه سازی شد که در ۱۴ فوریه ۲۰۰۳ اعلام کردند به علت بیماری ریوی مرده است.
شبیه سازی در ایران نیز از سال ۱۳۸۰ به طور جدی در پژوهشکده رویان وابسته به جهاد دانشگاهی کشور پیگیری شد، با شروع فعالیت پژوهشکده رویان در عرصه شبیه سازی، ‌ایران در کمتر از ۲ سال توانست با تولید رده سول های بنیادی جنینی هم تراز کشورهای برتر دنیا که به این فناوری دست یافته اند قرار گیرد.
در سال ۱۳۸۵ ‘رویانا’ اولین گوسفند شبیه سازی شده در پایگاه تحقیقاتی علوم سلولی اصفهان پژوهشکده رویان متولد شد که سه سال بعد تلف شد؛ بعد از آن در سال ۱۳۸۸ ‘حنا’ اولین بز شبیه سازی شده در رویان متولد شد که هنوز زنده است.
تولد ‘بنیانا’ اولین گوساله شبیه سازی شده در رویان تیرماه ۱۳۸۸ برگ دیگری از این فناوری است، البته بعد از تولد تلف شد اما در مجموع انجام این شبیه سازی ها مهر تاییدی بر توانایی ایران در زمینه انجام آن است و اکنون رویان ادعا می کند که توانایی شبیه سازی گونه های حیات وحش مانند یوزپلنگ را دارد.
با تمام اینها کارشناسان معتقدند عمر کوتاه و بروز اختلالات ژنتیکی برخی از مشکلات گونه های شبیه سازی شده است.
اکنون محققان صندوق جهانی حیات وحش مستقر در سوییس نیز از برنامه ای برای احیای ببر مازندران که حدود نیم قرن پیش منقرض شد، خبر داده اند، ببرهای مازندران از بزرگترین گربه سانان روی زمین بودند اما در دهه ۱۹۶۰ منقرض شدند و اکنون این محققان در نظر دارند این گونه را با استفاده از ببر سیبری که یک زیرگونه و به لحاظ ژنتیکی شبیه ببر مازندران است، احیا کنند.
معصومه ابتکار معاون رییس جمهوری و رییس سازمان حفاظت محیط زیست گفت: ممکن است در زمینه شبیه سازی پیشنهاداتی داشته باشیم و یا کارهای تحقیقاتی در جاهایی انجام شود اما هنوز به جمع بندی و تصمیم مشخصی در این زمینه نرسیده ایم.
وی اظهار کرد: در واقع روند شبیه سازی گونه های حیات وحش هنوز در دستور کار و برنامه های اصلی سازمان حفاظت محیط زیست قرار نگرفته است.
رییس سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: شبیه سازی حیات وحش فعلا در حد مباحث تحقیقاتی است و مشکلی در این روند وجود ندارد اما برای فراتر از آن هنوز تصمیمی نگرفته ایم.
ابتکار در مورد پیشنهاد موسسه رویان به سازمان محیط زیست درباره شبیه سازی یوزپلنگ گفت: در مورد اینکه رویان پیشنهادی به سازمان داده باشد خبر ندارم، باید بررسی کنیم.
این در حالی است که چندی پیش حمید گورابی رییس پژوهشگاه رویان گفته بود؛ آمادگی شبیه سازی یوز ایرانی را داریم و صحبت هایی در این زمینه با سازمان محیط زیست شده اما عملا تاکنون اقدامی انجام نشده و تحقیقاتی در این زمینه صورت نگرفته است.
ایمان معماریان دامپزشک حیات وحش معتقد است این کار امکان پذیر نیست چون دیگر ببر مازندرانی وجود ندارد تا احیا شود و اگر شبیه سازی صورت گیرد دیگر ببر مازندران نیست.
این دامپزشک حیات وحش گفت:ببر مازندران به طور کامل منقرض شده و هیچ نمونه ای از آن وجود ندارد تا برای شبیه سازی مورد استفاده قرار گیرد، ببر مازندران نسبت به زیر گونه های دیگر یک زیرگونه مجزایی بود که منقرض شده بنابراین امکان اینکه بخواهد دوباره همان گونه برگردد وجود ندارد.
دامپزشک سایت کوشکی و دلبر (دو یوزپلنگ ایرانی) در پردیسان اظهار کرد: یکی از مشکلاتی که موجب انقرض گونه ها و زیرگونه های حیات وحش می شود، کاهش تنوع ژنتیکی آنها است که به علت کاهش جمعیت و درون آمیزی رخ می دهد.
وی افزود: شبیه سازی یعنی کپی کردن، بنابراین در این روند یک ژن به طور مرتب کپی می شود که این موجب کاهش تنوع ژنتیکی آن گونه می شود از این رو گونه های به دست آمده از طریق شبیه سازی طول عمر کم و اختلالات ژنتیکی زیادی دارند و کمکی به احیای نسل نخواهد کرد.
معماریان همچنین با بیان اینکه یوزپلنگ ایرانی در حال انقراض است گفت: یکی از مشکلات اساسی در این روند وجود نوعی سندرم است، این مشکل از آنجا نشات می گیرد که به علت کاهش جمعیت این گونه، درون آمیزی در آنها زیاد شده از این رو مشکلاتی مانند حساسیت به بیماری ها و مشکلات ژنتیکی گریبانگیر آنها می شود و همین مساله یکی از دلایل انقراض یوز است.
وی افزود: شبیه سازی یعنی کپی کردن با همان خصوصیات ژنتیکی اما با مشکلات بسیار زیاد، از این رو به هیچ عنوان شبیه سازی جزو راهکارهای حفاظت یا جلوگیری از انقراض به حساب نمی آید اما راهکارهایی اعمم از تولید مثل های مصنوعی مانند تلقیح مصنوعی و لقاح خارج رحمی کمک کننده هستند چون در حقیقت همان جفت گیری است که به روش های نوین انجام می شود.
معماریان گفت: اما در شبیه سازی این روند کاملا متفاوت است چون در این روش دو فرد وجود ندارد تا بچه ای از آنها متولد شود، در واقع یک فرد به طور مرتب کپی می شود که با مشکلاتی همراه است اما با تمام اینها برای ببر مازندران حتی شانس کپی کردن هم وجود ندارد.
دامپزشک حیات وحش اظهار کرد: بنابراین شبیه سازی به درد ما نمی خورد و اگر کپی شود تنوع ژنتیکی کم و کمتر می شود در واقع به جای اینکه مشکل را کاهش دهیم موجب افزایش آن می شویم، بنابراین به هیچ عنوان شبیه سازی را برای حفاظت و احیا پیشنهاد نمی کنیم.