خبرگزاری کشاورزی و منابع طبیعی(IANN)/ شکل‌گیری مدرسه طبیعت در ایران گرچه نخستین گام‌های خود را برمی‌دارد؛ اما در همین دوران کوتاه نیز متخصصان حوزه‌های مختلف درگیر آن شده و از ابعاد گوناگون به اثر مدرسه طبیعت در حفاظت از محیط زیست توجه نشان داده‌اند. برگزاری دومین همایش ملی «مدرسه طبیعت» در دانشگاه شهید رجایی فرصتی است که دستاوردهای این حوزه بار دیگر توسط صاحب‌نظران مرور شده و به آن از زوایای گوناگون نگریسته شود.
بهمن عظیمی، دبیر اجرایی دومین همایش ملی کودک و طبیعت، با بیان این‌که هدف مدرسه طبیعت ایجاد فرصت تجربه بی‌واسطه طبیعت برای کودکان است، گفت: ضرورت این امر به ویژه در شهرهای بزرگ در مقایسه با شهرهای کوچک و روستاها که کودکان به طبیعت نزدیک هستند، بیش‌تر احساس می‌شود، زیرا در زندگی شهری این رابطه کاملاً قطع شده است. وی چنین تجربه‌ای را در رشد همه‌جانبه کودک و تعهد محیط زیستی او در بزرگسالی موثر دانست و افزود: کودک به همان اندازه که به غذا و اکسیژن نیاز دارد، به طبیعت نیز نیازمند است تا بتواند در تمام حوزه‌های هیجانی، عاطفی، ذهنی و… رشد داشته باشد. در واقع بازی‌های خودانگیخته و ساختارنیافته در طبیعت به او در این زمینه کمک می‌کند.
به گفته این فعال حوزه کودک و محیط‌زیست، مسأله محیط زیست از آن‌جا پررنگ می‌شود که اگر تجربه طبیعت برای فرد در سنین پایین محقق نشود، در بزرگسالی تنها افزایش دانش اتفاق می‌افتد؛ اما این دانش لزوماً حفاظت و علاقه به طبیعت را به همراه نخواهد داشت. وی با بیان این مطلب اضافه کرد: بازی‌های شادمانه علاقه به طبیعت را در کودک نهادینه کرده و متخصصان علوم اعصاب نیز آن را به لحاظ علمی اثبات کرده‌اند. از این رو اگر بخواهیم شهروندان را به طبیعت علاقه‌مند کنیم، باید در کودکی این فرصت به آن‌ها داده شود تا طبیعت را تجربه کنند. قطعاً با کسب چنین تجربه‌ای، کوچک‌ترین تلنگر می‌تواند آن‌ها را به موضوع حفاظت سوق دهد. بر اساس تحقیقاتی که در دانشگاه کرنل آمریکا نیز در میان یک گروه انجام شده، تجربه‌های کودکی به رویکرد محیط‌زیست گرایانه در میان افراد منجر می‌شود.
دبیر اجرایی دومین همایش ملی کودک و طبیعت ادامه داد: اگر به پیشینه بسیاری از فعالان محیط زیست نیز نگاه کنید، کودکی آن‌ها سرشار از حضور در طبیعت بوده است. اما فارغ از آن می‌توان به تأثیراتی که به لحاظ عصب شناختی بر یادگیری دارد، تأکید کرد. بر اساس این یافته‌ها، طبیعت و محیط طبیعی بسیار موثر بوده و یادگیری را تقویت می‌کند.
وی مدرسه طبیعت را برای سنین سه تا ۱۲ سال مناسب دانست و گفت: در ایران مجوز این مدارس از سمت دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست صادر می‌شود و لازمه آن این است که بانی یا یکی از بانیان دوره تسهیلگری سه روزه را در مدرسه طبیعت «کاوی کنج» گذرانده باشد. این مدرسه توسط عبدالحسین وهاب‌زاده، ایده‌دهنده این مدارس در ایران، راه‌اندازی شده و در هفت الی هشت دوره ۲۰۰ تسهیلگر در آن آموزش‌های لازم را دیده‌اند.
عظیمی افزود: پس از بازدید مدرسه و مقایسه استانداردهای آن با مدارس طبیعت توسط مشاوران مدارس طبیعت یا شخص وهاب‌زاده، نامه‌ای به دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان محیط زیست مبنی بر موافقت زده می‌شود تا درخواست کننده بتواند به صورت محدود مدرسه طبیعت خود را دایر کند.
وی از بازدید دو ساله از مدرسه خبر داد و گفت: در این زمان اگر مدرسه توانسته باشد استانداردهای خود را حفظ کند می‌تواند به فعالیتش ادامه دهد. مدرسه طبیعت گرچه هنوز جوان است؛ اما ایده‌پردازان اصلی آن به دنبال تشکیل بنیادی برای کودک و طبیعت هستند که نقش بازآموزی و نظارت داشته باشد. این بنیاد می‌تواند نقش ناظر را ایفا کند، به‌طوری که مدرسه از ایده اصلی خود که بر مبانی تئوریک است، منحرف نشود.
شیوه آموزش در این مدرسه از دیگر مواردی بود که عظیمی به آن اشاره و بیان کرد: در این مداس یادگیری بر اساس تجربه خودانگیخته در طبیعت است و تسهیلگر تا زمانی که کودک پرسشی را مطرح نکند، آموزشی
ارائه نمی‌دهد.
طبیعت بخشی از اخلاق اجتماعی می‌شود
حسن عشایر، متخصص علوم اعصاب، نیز بیان کرد: زمانی که ارتباط میان کودک و محیط زیست شکل می‌گیرد، بر اساس آن حفاظت نیز اتفاق افتاده و به بخشی از اخلاق اجتماعی تبدیل می‌شود. وی افزود: مدارس طبیعت، پاسداران محیط زیست را در آینده تحویل جامعه می‌دهند و در همایش کودک و طبیعت نیز به موضوع تکامل فرآیندهای روان‌شناختی کودک و ارتباط آن با طبیعت پرداخته می‌شود.
فضاهای بسته و کودکان بازمانده از اجتماع
محمد بهروز، معمار و پژوهشگر فضاهای یادگیری کودکان، نیز بیان کرد: فضای یادگیری کودکان از ۱۵۰ سال پیش تاکنون تغییرات اساسی کرده و در فضاهای بسته و مجزا از محیط قرار گرفته است.
وی با بیان این‌که در دوران گذشته کودک در دل محله و مناسبات اجتماعی رشد پیدا می‌کرد و آموزش‌های لازم را نیز فرامی‌گرفت، بیان کرد: با ورود مدارس به شکل جدید، کودک در یک فضای ایزوله آموزشی پرورش پیدا می‌کند و از مناسبات عینی جداست. این معمار و پژوهشگر فضاهای یادگیری کودکان با اشاره به رابطه کودک و طبیعت توضیح داد: مشابه دور ماندگی از مناسبات اجتماعی، مدارس جدید امکان تجربه طبیعت را نیز از کودک سلب می‌کند. تجربه نشان داده است این فضاها، محیط‌های برانگیزاننده کودک نیستند و نمی‌توانند به ایجاد علاقه به طبیعت در کودک کمک کنند.
منبع: روزنامه سبزینه
