خبرگزاری کشاورزی و منابع طبیعی(IANN)/ مرتضی شریفی*: پروانس فرعی هیرکانی از پروانس اکسینو – هیرکانی، باقی مانده آندمیک های آرکتو- ترشیاری قبل دوره یخبندان از منطقه جغرافیایی گیاهی ارو- سیبری است. هیرکان متشکل از سه ناحیه اکولوژیک، شامل کفه های آبرفتی ساحلی با جنگل های پهن برگ تابستان سبز، دامنه های شمالی کوهستانی جنگل های پهن برگ تابستان سبز و چمن زار های نیمه آلپی ارتفاعات sub_ alpine meadow می باشد. آنچه مسلم است مدیریت موجود اصل استمرار ( حفظ پتانسیل ) هیرکان را به خطر می اندازد.حسب مصوبه دولت مقرر بوده با تهیه شرح خدماتی تحول به مدیریت پایدارجنگل معمول شود یعنی با تعریف معیار ها و شاخص ها FPC ، شاخص های استاندارد و برچسب اکولوژیک تعریف شود. تحول از طرح جنگلداری کلاسیک به مدیریت پایدار در بازه زمانی “دوره گذر Transition period” (مصداق تحول طرح جنگلداری حاشیه دریاچه آبیتیبی آنتاریو ) معمول می شود. تا این مقطع با مطرح کردن واژه های مبهم تنفس، استراحت و … هیچگونه طرح جایگزین ارائه نگردیده است.
امکان اصلاح طرح های موجود نیز محتمل است مصداق جنگل داندو-ژاپن که در شروع یک جنگل تک اشکوبه و نا همسال بوده، با روند اصلاحی با رویکرد حفاظت تنوع زیستی، حفظ و باز سازی تمام لکه های موزائیک سیما ، ایجاد توده های از تمام مراحل سنی (توالی و تواتر) در دستور کار قرار گرفته برای این منظور با پهنه بندی لازم طی عملیات اجرائی جنگل تک اشکوبه به چند اشکوبه تبدیل و همزمان جنگلکاری های سوزنی برگ به پهن برگ با تیپ متنوع و پراکنش توالی و تواتر تبدیل گردیده است بطوریکه شاخص تنوع زیستی در دو دهه از ۰٫۷۵ به ۱٫۲ رسیده است.
از طرفی با توجه به جایگاه و ارزش های طبیعی، هیرکان در سطح جهانی مطرح بوده و سال های سال است ثبت و اعمال مدیریت حد اقل در لکه های از هیرکان به عنوان میراث طبیعی در دستور کار می باشد. جمهوری آذربایجان لکه ای از هیرکان به وسعت ۲۱۴۳۵ هکتار واقع در آن کشور را به عنوان معرف هیرکان جهت ثبت در لیست میراث طبیعی جهانی معرفی کرده است که با توجه به معیار تنوع زیستی از آنجائیکه حاوی مجموعه عناصر گیاهی باقیمانده از عصر یخ می باشدکه یکجا در هیچ عرصه ای دیگر از دنیا پیدا نمی شود بطور مشروط پذیرفته شده است. شایان ذکر است اثر (هیرکان) می تواند در زمان ها ی مختلف یا از چند کانال نامزد شود اعتبار برجسته ترین ارزش جهانی حق اولین مایملک نامزد شده خواهد بود.
ثبت کل هیرکان به خاطر مسائل اجتماعی و اقتصادی عملی نیست. انتخاب نمونه های بارز از جنگل ها ومراتع هیرکانی با نگاهی فرا ملی در جهت حفاظت تنوع زیستی پرواننس اکسینی-هیرکانی ازمنطقه جغرافیای گیاهی ارو- سیبری ، در صد قابل توجهی از این نواحی رویشی را می تواند تحت مدیریت اصولی قرار دهد. با توجه به پیشنهاد آذربایجان و IUCN بخش غربی جنگل های هیرکانی ایران که مشابه جنگل هیرکان آذربایجان بوده و همانطور فندقلو اردبیل می تواند حسب ضوابط Transboundary Property به ثبت مشترک برسد. پارک ملی گلستان ، ذخیره گاه زیست کره ارسباران، جنگل ابر و… به عنوان نمونه های بارز مرز اکولوژیک هیرکان می تواند در فهرست قرار گیرد.
پارک های جنگلی گیسوم ، سی سنگان، نور، دلند ، قرق و… ذخیره گاه صفرابسته تنها نمونه های بارزکفه های آبرفتی ساحلی با جنگل های پهن برگ تابستان سبز هیرکان می باشند و باید در فهرست مزبور قرار گیرند. منطقه حفاظت شده البرز مرکزی ، ذخیره گاه سرخدار علی آباد و دیگر ذخیره گاههای تحت مدیریت سازمان جنگلها و جنگلهای طالش همجوار با اثر پیشنهادی آذربایجان و … به عنوان نمونه های از ناحیه اکولوژیک جنگل های کوهستانی پهن برگ تابستان سبز می تواننددر فهرست قرار گیرند. بدینوسیله قادر خواهیم بود حداقل نمونه ای از این رویش منحصر بفرد را در in-situ داشته باشیم.
* عضو شورایعالی جنگل، مرتع و آبخیزداری
منبع: زیست بوم
