خبرگزاری کشاورزی و منابع طبیعی(IANN)/ هوای تهران در وضعیت ناسالم قرار دارد و سلامت میلیون‌ها انسان در خطر است. من که سالیانی است درباره محیط زیست نوشته‌ام و سخن گفته‌ام و منتقد بوده‌ام، این درد بزرگی است. درد بزرگ‌تر اما آن است که بسیاری محیط زیست را نیز قربانی بازی‌های سیاسی می‌کنند. می‌دانم که محیط‌زیست به مانند بسیاری چیزهای مهم دیگر ذاتاً سیاسی است، اما ماهیت سیاسی محیط زیست را بررسی کردن، به کلی متفاوت از بازی سیاسی با محیط زیست است. بازی سیاسی با محیط زیست از جنس عوام‌فریبی است و دردی دوا نمی‌کند.
برخی رسانه‌ها به این موضوع پرداخته‌اند که هوای تهران آلوده است و در همین حال معصومه ابتکار به مراکش رفته است. این تیتر بدان معناست که معصومه ابتکار برای فرار از انتقادها، به عوض تدبیر کردن برای آلودگی هوا و بدتر از آن برای آن‌که شخصاً از آلودگی هوا آسیبی نبیند، راهی سفر به مراکش شده است. یکی از رسانه‌ها کمی جلوتر رفته و مدعی شده که چقدر جالب است که سفرهای خانم ابتکار با ایام آلودگی هوا در تهران هم‌زمان می‌شود. من نمی‌خواهم از معصومه ابتکار دفاع کنم و حداقل در مواردی منتقد جدی عملکرد خانم ابتکار هستم از جمله در موضوع واگذاری بخش‌هایی از جزیره آشوراده، اما عوام‌فریبی مندرج در این گونه سخنان آدمی را می‌آزارد.
نشست مراکش مشتمل بر بیست‌ودومین کنفرانس اعضای کنوانسیون تغییر اقلیم سازمان ملل متحد (Cop22)، دوازدهمین کنفرانس اعضای پروتکل کیوتو (CMP 12) و اولین کنفرانس اعضای معاهده پاریس (CMA 1) است. معصومه ابتکار برای شرکت در Cop22 و شاید مهم‌ترین دستور کار بین‌المللی در زمینه محیط زیست عازم مراکش شده است. تغییر اقلیم یکی از مهم‌ترین دستورکارهای راهبردی پیش روی جهان است و ایران به عنوان امضاکننده معاهده پاریس تعهداتی پذیرفته و این معاهده متضمن فرصت‌ها و تهدیدهایی برای کشورها و از جمله ایران است. بحث‌های مهمی درباره انتقال فناوری، همکاری‌های محیط‌زیستی و توزیع بودجه‌های مقابله با تغییرات آب و هوایی در این گونه نشست‌ها بررسی می‌شوند.
یکی از نمایندگان سازمان ملل متحد در ایران چندی پیش با اصرار از ابتکاری برای مقابله با ریزگردها در غرب آسیا و از جمله ایران سخن می‌گفت و حضور خانم ابتکار در اجلاس مراکش را فرصتی برای طراحی و آغاز این اقدام می‌دانست. آیا ماندن معصومه ابتکار در ایران می‌تواند تأثیری بر رفع آلودگی هوا داشته باشد؟ یا وی باید در اجلاسی که در آن مذاکراتی مهم صورت می‌گیرد و ممکن است تصمیماتی گرفته شود که بر منافع ملی ایران تأثیر می‌گذارد شرکت کند؟ معاونین و همکاران او نمی‌توانند اقدامات لازم برای آلودگی هوا را سامان دهند؟
مسأله اصلاً دفاع از معصومه ابتکار نیست، و شاید او در اجلاس مراکش نیز قوی ظاهر نشود و ایران دست‌آوردی نیز از این نشست نداشته باشد. اما کماکان اصل مسأله باقیست که ربط دادن سفر او به مسأله آلودگی هوای تهران، آدرس غلط دادن و سیاسی‌کاری در موضوع محیط زیست است.
می‌توانیم از ابتکار بپرسیم دست‌آورد سفر او برای همکاری‌های فناورانه، جذب کمک‌های مالی بین‌المللی، و مشارکت‌های فنی و کسب تجارب در زمینه مقابله با تغییر اقلیم یا حتی بهبود کیفیت هوای تهران چیست، اما زیر سؤال بردن اصل سفر و ارتباط دادن آن به گریز از مسئولیت، عوام‌فریبی است. این کارها حاصلی برای محیط زیست ایران ندارد، بالاخص از جانب کسانی که سالیان سال در قبال اقدامات ساختاری مخرب محیط زیست این سرزمین سکوت پیشه کرده بودند. حق شهروندی ماست که منتقد معصومه ابتکار باشیم در بسیاری زمینه‌ها و از جمله در زمینه آلودگی هوا، با استدلال و انصاف، اما نه به این دلیل که در ایام آلودگی هوای تهران برای سفری مهم عازم مراکش شده است.
*محمد فاضلی عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی
