خبرگزاری کشاورزی و منابع طبیعی(IANN)/مهدیه سلطانی*/ همزمان شدن اجلاس سالانه سازمان ملل در مراکش که امسال با موضوع اجرایی شدن توافق نامه پاریس در کنترل اثرات گرمایش زمین و تغییر اقلیم برگزار شد، با زمان برداشت زعفران در استان‌های اصلی زعفران کاری ایران، فرصت مناسبی است که به اثرات تغییر اقلیم بر این محصول با ارزش نیز توجه شود.
زعفران به عنوان یکی از محصولات ادویه ای و دارویی، با ارزش افزوده بالا، یکی از محصولات کشاورزی اصلی صادراتی ایران است و از طرفی با توجه به نیاز آبی کمی که دارد در سال‌های اخیر به عنوان جایگزین مهمی برای دیگر محصولات تولیدی کشاورزان، بخصوص در خراسان ترویج می‌شود.
کشور ایران با در اختیار داشتن حدود ۹۰ درصد از سطح زیر کشت این محصول، در عمل بزرگترین تولید کننده این گیاه است و گرچه هنوز صادرات آن به پتانسیل واقعی خود نرسیده است اما بسیاری از اقتصاددانان معتقدند در توسعه صادرات غیرنفتی ایران چنین محصولاتی بسیار کارآمد هستند.
تولید گیاه زعفران به دلیل مصرف بالای کودهای دامی، کود اوره و نیروی کارگری عملا جزو کشت های پرنهاده به حساب می‌آید اما به دلیل ارزش افزوده بالای محصول نهایی و نیاز آبی اندک کشت و تولید آن در استان های خشک و کم آب به صرفه است.
با بررسی دوره رشد و توسعه گیاه زعفران مشخص می شود که دما نقش کلیدی در تولید این گیاه دارد. گلدهی زعفران با خنک شدن هوا آغاز می شود و دمای مطلوب برای گل‌انگیزی آن ۲۳- ۲۷ درجه سانتیگراد و دمای مطلوب ظهور گل‌ها ۱۵- ۱۷ درجه سانتیگراد گفته شده است. حال با در نظر گرفتن گرمایش زمین و تغییر اقلیم، ممکن است نیاز دمایی این گیاه برای تکمیل دوره‌ی رشد و نمو بیش از زمان فعلی طول بکشد. از طرفی جا‌به‌جایی فصل‌ها بر اثر گرمایش زمین می‌تواند مورفولوژی و چرخه خواب و فعالیت گیاه را بهم بریزد و میزان عملکرد و تولید بنه های با کیفیت را کاهش دهد.
لذا اگر قرار است به این محصول به عنوان یکی از پایه‌های توسعه اقتصاد غیرنفتی فکر کنیم باید اثر تغییرات عوامل طبیعی و اقلیمی بر این محصول را از هم‌اکنون مدل‌سازی کرده و علاوه بر یافتن مکان‌های جایگزین با آب و هوای مطلوب برای کشت این محصول، به دنبال آموزش و آگاه سازی تولید کننده های اصلی و کشاورزان در رابطه با روش‌های مقابله با اثرات تغییر اقلیم بر این گیاه باشیم.
*دانشجوی دکتری اکولوژی گیاهان زراعی، دانشگاه فردوسی مشهد
