ساخت برنامه مشابه ۹۰، راهکاری موثر برای حل مسائل محیط زیست

نخستین سازنده تلویزیونی برنامه علمی در ایران با اشاره به اهمیت ارتقای مستمر سطح آگاهی ملت و دولت درباره حفظ محیط زیست، ساخت یک برنامه تلویزیونی زنده و چالشی مشابه ۹۰ را راهکاری موثر برای حل مشکلات این حوزه در شرایط فعلی دانست.
به گزارش خبرگزاری کشاورزی و منابع طبیعی(IANN) به نقل از ایرنا؛ چند سالی است که وضعیت منابع طبیعی و محیط زیستی کشورمان به عنوان یک موهبت الهی متاسفانه در حوزه های مختلف با شرایط نامطلوب و نگران کننده مواجه شده است، در حالی که وضعیت برخی عناصر آن از جمله آب، هوا و خاک تاثیر مستقیم بر حیات انسان ها، جانوران و گیاهان دارد.
نابودی جنگل ها در اثر قطع درختان، آلودگی دریاها و رودخانه ها و آب های زیرزمینی در نتیجه هدایت فاضلاب ها و پسماندهای صنعی، خشک شدن تالاب ها، فرسایش خاک، خطر انقراض برخی از گونه های گیاهی و همچنین حیات وحش، افزایش تولید زباله به خصوص زباله های پلاستیکی و غیرقابل تجزیه در طبیعت از جدی ترین خطرات محیط زیستی کشورمان به شمار می رود، معضلاتی که رفع آن ظاهرا بیش از آن که نیازمند سرمایه گذاری دولت و سازمانی خاص باشد، عزم عمومی و همراهی جدی مردم و سازمان های مردم نهاد را می طلبد.
در همین ارتباط فرصتی دست داد تا با اسماعیل میرفخرایی نخستین سازنده برنامه علمی در تلویزیون ایران و همچنین یک فعال محیط زیست که دوران بازنشستگی خود را سپری می کند، گپ و گفتی پیرامون وضعیت محیط زیست و راهکارهای ارتقاء فرهنگ محیط زیستی در جامعه داشته باشیم.

**نقش وضعیت اقتصادی در توجه مردم به مسائل محیط زیست
به اعتقاد میرفخرایی، برخورداری مردم از یک رفاه نسبی تاثیر به سزایی در توجه هرچه بیشتر آنان به محیط زیست دارد، به عبارتی اگر مردم طبق نظریه مازلو (Maslow) از نیازهای مقدماتی و اساسی زندگی که همان تامین غذا، پوشاک، مسکن و انرژی عبور کنند و از سویی نیز به اهمیت محیط زیست برای زندگی بشری واقف باشند، با مقداری آگاهی بخشی از شدت آسیب رسانی آنان به محیط زیست کاسته خواهد شد.
وی در توضیح بیشتر ادامه داد: کسی که سردش می شود، به طور طبیعی ممکن است درخت جنگل را برای آتش زدن و گرم کردن خود قطع کند و کسی که گرسته است بدیهی است برای رفع گرستگی خود ممکن است حیوانات از جمله کل و بز را شکار کند.
میرفخرایی اظهارکرد: اگر نیازهای اولیه انسان برطرف شود، در مرحله بعدی آگاهی فرد نیز نسبت به اهمیت طبیعت و محیط زیست بایستی ارتقا یابد چراکه طبیعت ارتباط مستقیمی با زندگی بشر دارد.
این فعال کهنه کار محیط زیست معتقد است: زندگی انسان در طبیعت همچون زندگی یک ماهی در تنگ آب یا استخر یا اکواریوم است، اگر ظرف نگهداری ماهی فاسد و آلوده شود ماهی نیز به طورحتم از بین خواهد رفت.
وی گفت: پس در درجه اول بر اساس هرم مازلو به ترتیب، با آسایش و رفاه فردی و تغذیه و آسایش آغاز می شود که این نیاز به طور طبیعی در انسان وجود دارد و در درجه دوم می رسد به دانش و شعوری که فرد باید داشته باشد برای حفظ محیط زیست.
فارغ التحصیل زیست شناسی از دانشگاه تهران همچنین با اشاره به این که کلیه موجودات به خصوص جانوران در مسیر اکوسیستم حرکت می کنند، گفت: بسیاری از جانوران علف خوار هستند و علف خواران نیز خوراک گوشت خواران می شوند، لذا زندگی این موجودات در یک توازن قرار دارد.
میرفخرایی با اشاره به این که در حال حاضر آگاهی مردم ما نسبت به حیات وحش بسیار پایین است، گفت: اگر متوجه نباشیم که بسیاری از حیوانات و پرندگان جنگل و صحرا مانند کَل، بز و عقاب احساس دارند، به طور حتم نمی توانیم از این مخلوقات الهی حفاظت و نگهداری کنیم.
وی اضافه کرد: براحتی پلنگ را می کشیم و شکم بچه خرس را می دریم چراکه آمده و به درخت سیب ما آسیب زده است، درصورتیکه این ما هستیم که به محیط زیست این حیوانات تعدی می کنیم؛ ما در وسط محیط زیست و زیستگاه پلنگ و یوزپلنگ، گوسفند پرورش می دهیم.
میرفخرایی معتقد است: در حال حاضر انسان تکنولوژی زده توازن موجود در محیط زیست و اکوسیستم را برهم زده است، لذا حفظ و صیانت از خودمان و همچنین محیط طبیعی نیازمند برقراری روند اکوسیستم و توازن در طبیعت است.

**ضرورت نگاه ویژه به محیط زیست
اما میرفخرایی با اشاره به این که به طور معمول دولت ها و حکومت ها در کشورهای در حال توسعه نقش سرپرستی ایفا می کنند، اظهارکرد: در کشورمان نیز نگاه دولت ها در ادوار گذشته تنها روی توسعه افسارگسیخته صنایع متمرکز بوده است؛ در حالی که اگر محیط زیست توجه جدی دولت ها را در پس خود نداشته باشد، نمی توان از فرزندان یا همان مردم انتظار آنچنانی داشت.
این استاد ارتباطات اظهارکرد: از سوی دیگر، متاسفانه در طول سال های گذشته برخی افراد تنها برای حفظ جایگاه خود و با خرید تجهیزات صنعتی بعضا از رده خارج مربوط به عصر گذشته و واردات آن به کشور، درصدد راه اندازی چند شغل در یک بیابان دوردست برآمده و لطمات جبران ناپذیر و زیانباری را به محیط زیست تحمیل کردند.
وی با ذکر خاطره ای از مصاحبه خود با پرفسور محمد عبدالسلام دانشمند پاکستانی و برنده جایزه صلح نوبل خاطرنشان کرد: این دانشمند معتقد بود که کشوری مانند ایران که از منابع سرشار زیرزمینی برخوردار است، به هیچ وجه از کره جنوبی کمتر نیست و ایران باید به سمت فناوری های نوین و پیشرفته حرکت کند.
فوق لیسانس ارتباطات در آموزش از دانشگاه ایلینوی جنوبی با اشاره به این که دوران تکنولوژی آهن، چوب، جرثقیل و کارخانجات دودزا و صنایع آلاینده به سر آمده است، افزود: عصر امروز عصر تکنولوژی اطلاعات و ایجاد ارزش افزوده و فعالیت های دانش بنیان است.
میرفخرایی بیان کرد: ما کشوری هستیم که هوش و استعداد فراوان داریم و جوانان ما باید از راه عرضه فکر و فعالیت در صنایع ‘های تک’، در حراست از محیط زیست و طبیعت نقش خود را ایفا کنند.

** اهمیت اقدامات عملیاتی به جای کاغذبازی
میرفخرایی با اشاره به ارتباطات دیرینه اش با سازمان محیط زیست و بسیاری از کارشناسان و مسئولان این سازمان، گفت: مشکل اینجاست که در طول سالیان گذشته به سازمان حفاظت از محیط زیست به عنوان یک سازمان لوکس نگاه شده است و بسیاری از دوستداران محیط زیست از این بابت غصه ها خوردند.
وی ادامه داد: اقدامات و پژوهش های کارشناسانه در سازمان محیط زیست جای خود را دارد، اما این سازمان بیشتر به نیروهای عملیاتی آموزش دیده نیازمند است که برای حراست از محیط طبیعی، جنگل ها و مراتع و رودخانه ها در دل طبیعت باشند.
میرفخرایی اضافه کرد: متاسفانه در حال حاضر محیط بانان به دلیل کمبود آموزش های لازم از یک سو و همچنین کمبود تجهیزات و امکانات، توانایی مقابله با شکارچیان را ندارند، تجربه نشان داده است که از یک محیط بان که به یکباره با چندین شکارچی غیرمجاز روبرو می شود و به لحاظ قانونی نیز برای استفاده از اسلحه محدودیت دارد، کاری بر نمی آید.
وی با تاکید بر این که در حال حاضر باید قوانین مناسبی در راستای حمایت هرچه بیشتر از محیط بانان تصویب شود، افزود: محیط بان باید مانند ضابطان دادگستری اجازه شلیک با مختصات را داشته باشد در غیر اینصورت داشتن اسلحه برایش تنها دردسر ایجاد خواهد کرد.

**جای خالی نیروهای بسیج در فعالیت های محیط زیستی
اما میرفخرایی با اشاره به حجم وسیع منابع زیست محیطی در بخش های مختلف در سطح کشور و این که حفاظت از این منابع به طور حتم یک عزم ملی را طلب می کند، افزود: حراست از این سرمایه های خدادادی می تواند با مشارکت جدی عموم مردم به ویژه جامعه بسیج کشور امکان پذیر شود.
وی ضمن تاکید بر اهمیت حفاظت و صیانت از محیط زیست به عنوان یک وظیفه عمومی اظهارکرد: هم اکنون جای نیروهای بسیج به عنوان یک نیروی مردمی در فعالیت های محیط زیستی با توجه به توان این نیروها بسیار خالی است.
میرفخرایی ادامه داد: بسیج برای ایفای هرچه بهتر نقش اجتماعی و فرهنگی خود باید در جهت اشاعه و نهادینه کردن فرهنگ و اخلاق زیست محیطی در جامعه به ویژه نسل جوان گام های موثر بردارد و در این عرصه یاری رسان دولت باشد.
وی همچنین با اشاره به این که به دلائل مختلفی در طول سال های گذشته به محیط زیست عادی کشورمان و حیات وحش از جمله جنگل، دریا، دریاچه ها، تالاب ها، و مرداب ها بی توجهی صورت گرفته است، گفت: در حالی که با کمک سازمان های مردم نهاد و بسیج می توان سالم سازی محیط زیست دریاها و تالاب ها را پیش برد.
وی میرفخرایی مصرف زیاد ظروف پلاستیکی و نایلون در کشور را از دیگر معضلات محیط زیستی عنوان کرد و با بیان این که بیابان های ایران هم اکنون به مزارع پلاستیک تبدیل شده است، گفت: ایران در حال حاضر جزء ۱۰ کشور پرمصرف ظروف پلاستیکی و نایلون است؛ مغازه های ما بیشتر از خرید به مشتریان کیسته نایلونی می دهند، این در حالی است که خانواده ها در دهه های گذشته برای خرید ملزومات خود تنها از سبد استفاده می کردند.
این استاد ارتباطات همچنین رفع این معضل فقر فرهنگی را در گرو ورود بسیج و سازمان های مردم نهاد دانست که می توانند با کمک رسانه ها دانش و آگاهی مردم را در زمینه کاهش استفاده از ظروف و نایلون های پلاستیکی ارتقا بخشند و خانواده ها را با مضرات این مواد غیربهداشتی آشنا کنند.

** برخی فعالان محیط زیست ها و ژست های دلسوزانه
میرفخرایی با اشاره به ضرورت ارتقای مستمر شعور و آگاهی تمامی بخش های جامعه و همچنین دولت برای حفظ و حراست از محیط زیست، اظهارکرد: امروز اهمیت حفظ و حراست از محیط زیست همانند دفاع مقدس نیازمند یک حماسه سازی است.
وی در خصوص این که گفته می شود نگاه امنیتی به گروه های فعال در حوزه محیط زیست وجود دارد و این امر مانع از فعالیت های سمن ها شده است، ضمن رد این موضوع، گفت: متاسفانه برخی فعالان محیط زیست تنها ژست دلسوزانه می گیرند.
وی با تاکید بر نقش شایسته گروه های مردمی و سازمان های مردم نهاد در حفاظت از محیط زیست طبیعی کشور، در عین حال افزود: البته در طول سال های گذشته همواره برخی درصدد سوء استفاده از این گروه ها بوده اند.
میرفخرایی با اشاره به این که خود سال ها در حوزه محیط زیست فعالیت داشته و گاهی نیز با این گروه ها رفت و آمد داشته است، افزود: متاسفانه یک عده سعی می کنند مسایل غیرمحیط زیستی و بعضا سیاسی را از طریق فعالیت های محیط زیستی و دفاع از حیات وحش دنبال کنند.
وی ادامه داد: این افراد اگر حقیقتا دلسوز محیط زیست و حیات وحش هستند، حداقل یکبار هم که شده با محیط بانان به جنگل بروند و به صورت عملی آنها را در مبارزه با یک شکارچیان غیرقانونی یاری کنند.
میرفخرایی در عین حال تاکید کرد: البته نباید فعالیت های تشکل های مردم نهاد واقعی و دلسوز طبیعت و حیات وحش را با ژست گرفتن و ادا درآوردن برخی افراد یکی دانست و اشتباه گرفت.

**ساخت برنامه ای مشابه ۹۰ ، راهکاری برای حل معضلات محیط زیست
میرفخرایی که آبان ماه ۱۳۴۵ کار خود را به عنوان مجری و تهیه کننده برنامه های علمی با ساخت مجموعه ای تحت عنوان دانش آغاز کرد، معتقد است: رفع اساسی معضلات زیست محیطی کشور با تولید و پخش یکی دو برنامه مستند درباره محیط زیست رفع نمی شود، بلکه یک برنامه زنده تلویزیونی مانند برنامه ۹۰ تاثیر بسیار قویتری در این زمینه خواهد داشت.
وی ادامه داد: همانطور که بسیاری از معضلات فوتبال کشورمان به صورت زنده در برنامه ۹۰ ورزشی به صورت زنده مطرح می شود و افراد درگیر ماجرا نیز باید در حوزه مسئولیتی خود به مردم پاسخگو باشند، رفع معضلات محیط زیست نیز نیازمند تهیه یک برنامه زنده در تلویزیون است؛ همانطور که برای ساخت برنامه های شاد و سرگرم کننده ای مانند خندوانه یا دورهمی سرمایه گذاری می شود، برای حفظ محیط زیست نیز باید بودجه لازم اختصاص داده شود.