در پی شهادت سه تن از محیطبانان کشور در هفته‌های گذشته، قول تدوین و ارائه لایحه “حمایت از محیطبانان” از سوی سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان نماینده دولت مطرح شد و مجلس نیز برای بررسی فوری این لایحه قول مساعد داد تا بلکه گره‌ای از هزارتوی مشکلات این سربازان طبیعت گشوده شود.
به گزارش خبرگزاری کشاورزی و منابع طبیعی(IANN) به نقل از ایسنا، در دستور کار قرار گرفتن تصویب لایحه حمایتی محیطبانان در دو حوزه حقوقی و معیشتی، بهانه‌ای شد تا با یکی از محیطبانان کشور گفت‌وگویی با محوریت بررسی دغدغه‌های مالی و کمبودهای قضایی این شغل ترتیب دهیم تا ضمن آگاهی و اشراف کامل به کمبودهای این حوزه، بدانیم اگر قرار است مطالبه برای محیطبانان صورت گیرد، چه موضوع و حوزه‌های در اولویت هستند، به عبارت ساده‌تر قانون حمایت از محیطبانان باید دربرگیرنده چه بندهایی باشد تا در حقیقت منجر به بهبود وضعیت محیطبانان شود.
طی این گزارش مسائل مختلف محیط‌بانی مثل افزایش ۳۰۰۰ امتیازی سختی کار، اعطای درجات محیطبانان، میزان دریافتی ماهیانه آنها، دیرکرد چندین ماهه در پرداخت حقوق‌های ناچیز محیطبانان، عدم دریافت کامل حق ماموریت و اضافه‌کاری، دوراهی‌های محیطبانان در برخورد با متخلفان، جیره غذایی محیطبانان، کمبود تجهیزات مورد نیاز محیط‌بانی و… مورد اشاره و بررسی قرار گرفت.
حقوق ۹۰۰ هزار تومانی محیطبانان قراردادی
محمد پایری زارعی محیط‌دار یکم استان بوشهر با اشاره به اینکه از اعطای درجات محیطبانان بر اساس سابقه کاری و میزان تحصیلات آنها دو سالیست که می‌گذرد، می‌گوید: این درجات هنوز تاثیری در افزایش حقوق‌ها نداشته است. در حال حاضر حقوق کارمندان پیمانی بر اساس دوره‌های آموزشی گذرانده شده، سابقه خدمتی ، میزان تحصیلات ومنطقه خدمتی و … تعیین می‌شود و برای نیروهای قردادی نیز بر اساس طرحی که استخدام می‌شوند حق و حقوقی مشخص می شود که بین ۹۰۰ هزار تا یک میلیون تومان در سال ۹۴ بوده است.
وی با بیان اینکه حقوق قراردادی‌ها از طریق بودجه عمرانی استانها تامین می‌شود و منوط به تبادل موافقت‌نامه‌ها مالی بین سازمان برنامه و بودجه و دستگاه استانی است، اظهار می‌کند: تا زمانی که این موافقت‌نامه‌ها رد و بدل نشود بودجه‌ای برای پرداخت حقوق محیطبانان وارد ادارت نمی‌شود که در این صورت نیز محیطبانان یا به صورت علی‌الحساب مبلغی را دریافت می‌کنند یا هیچ پولی دریافت نمی‌کنند بنابراین گاه پیش‌می‌آید که برخی همکاران ما در کشور به مدت چند ماه حقوقی دریافت نمی‌کنند.
حقوق یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومانی محیطبانان پیمانی
تغییر وضعیت از قراردادی به پیمانی ۵۵۰ محیط‌بان واختصاص ۳۰۰۰ امتیاز سختی کار از جمله اقدامات دولت یازدهم است که در ماه‌های گذشته محقق شد، تغییر وضعیتی که منجر به افزایش محدود حقوق محیطبانان شد.
پایری زارعی در این باره با تاکید بر اینکه در صورت تبدیل وضعیت قراردادی به پیمانی، شرایط مالی تا حدی بهتر می‌شود، می‌گوید: سه ماه است که از طریق دیوان عدالت اداری از قراردادی به پیمانی تبدیل وضعیت شده‌ام. حقوق من در حکم پیمانی بدون کسورات قانونی چیزی حدود یک میلیون و ۸۰۰ هزار تومان است که با حذف کسورات آن به حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان می‌رسد.
وی که سابقه ۱۰ ساله درحوزه محیط‌بانی دارد، می‌گوید: برخی همکاران تاخیرهای شش ماهه در دریافت حقوق های خود دارند این درحالیست که هیچ منبع درآمدی جز محیط‌بانی ندارند و با معوقات سال گذشته که در سال قبل یا جدید دریافت کرده‌اند، امرار معاش می‌کنند، با این شرایط محیط‌بان تقریبا همیشه به بانک یا سایر جاها بدهکار است.
پایری زارعی همچینین در مورد افزایش ۳۰۰۰ امتیازی سختی کار محیطبانان با اشاره به اینکه این افزایش امتیاز باعث افزایش تقریبا ۲۵۰ هزار تومانی حقوق‌ها شده است، اظهار می‌کند: تقریبا در بیشتر استانها این دستورالعمل اجرایی شده است البته تنها مشمول کارکنان پیمانی است و شامل حال نیروهای قراردادی نمی‌شود.
محیطبانان ۱۹۶ ساعت اضافه کاری دریافت نمی‌کنند
آنطور که این محیط بان می‌گوید: ترتیب روزهای کاری محیطبانان به صورت ۱۸ شبانه‌روز کار و ۱۲ روز استراحت است که فرد می‌تواند این ۱۸ روز را به صورت متناوب یا به صورت شیفت‌های ۹-۶ یا ۴-۶ طی کند، در حقیقت در قبال ۹ روز کار ۶ روز حق استراحت داریم و اگر در روزهای کار مرخصی بگیریم، از روزهای استراحتمان کم می‌شود.
طبق قانون کار هر کارمند باید در هفته ۴۴ ساعت و در مشاغل زیان‌آور ۳۶ ساعت کار کند، ولی با توجه به اینکه مناطق حفاظت‌شده احتیاج به حضور شبانه‌روزی محیطبانان دارد، یک محیط بان با حساب ۱۸ روز کار معادل ۴۳۲ ساعت درماه کار می‌کند که حدود ۲۵۶ ساعت آن اضافه کار است اما چون سقف دریافت اضافه کار ۶۰ ساعت است، حدود ۱۹۶ ساعت بدون دریافت مزد بصورت رایگان فعالیت می‌کند که بیشتر از ساعت کاری یک کارمند در طول ماه است.
دریافت حق ماموریت نیز یکی دیگر از موضوعات مورد اشاره این محیط‌دار یکم است که در تشریح آن می‌گوید: گاهی همکاران ما مجبور هستند در خارج از حوزه استحفاظی فعالیت کنند یا به ماموریت بروند، براساس اختیارات دستگاه سقف مشخصی به عنوان حق ماموریت مطرح شده است، در حالیکه محیطبانان در برخی موارد بیش از روزهای مشخص شده در این بخشنامه به ماموریت می‌روند ولی در قبال آن مزدی هم دریافت نمی‌کنند.
۶۰ هزار تومان هزینه جیره غذای ماهیانه محیطبانان
این محیط‌بان در مورد وضعیت تغذیه‌ای و سهمیه ماهیانه‌ای که برای محیطبانان در نظر گرفته می‌شود، اظهار می‌کند: غذای ماموران یگان حفاظت محیط زیست در ۱۸ شبانه‌روز کار از سوی ادارات محیط زیست تهیه نمی‌شود بلکه تنها تقریبا ۶۰ هزارتومان به عنوان جیره غذایی ماهیانه تعیین و بصورت سالانه به هر فرد ارائه می‌شود البته در برخی جاها جیره خشک در اختیار آنها قرار می‌گیرد که به دلیل کیفیت پایین آن، ترجیح می‌دهیم هزینه جیره را حساب کنند که مجموعا در سال حدود ۷۰۰ هزار تومان می‌شوداما این هزینه به هیچ وجه کفاف تغذیه اولیه را هم نمی‌دهد چه برسد به اینکه محیطبانان بخواهند تغذیه مناسبی داشته باشند.
تشکیل شعبات قضایی تخصصی محیط زیست لازمه ایجاد درک دقیق از محیط‌بانی
این عضو یگان حفاظت محیط زیست در ادامه به دغدغه‌های قضایی حوزه محیطبانان اشاره کرده و با تاکید بر ضرورت تشکیل شعبات تخصصی قضایی محیط زیست در همه استانها به منظور درک دقیق‌تر شرایط محیطبانان در دادگاه‌ها و تقویت حمایت قضایی از این قشر ، می‌گوید: محیطبانان سال گذشته و امسال به همت سازمان حفاظت محیط زیست، آموزش‌های متنوعی در دوره‌های محیط‌بانی از قبیل کمک های اولیه، فنون مدیریت حیات وحش، دستگیری و بازداشت، قوانین کاربرد سلاح، بیماری‌های حیات وحش، تجهیزات انفرادی دفاع شخصی، آلودگی محیط زیست، حفاظت اطلاعات، مخابرات و… بصورت تخصصی زیر نظر اساتید نظامی و دانشگاهی دیده اند و هر ساله نیز دوره بکارگیری سلاح و ظابطین تقریبا در استانها تکرار می‌شود، علاوه بر آن قانون کابرد سلاح برای مطالعه در اختیار محیطبانان قرار می‌گیرد.
به گفته این محیط بان، آن بخش از یگان حفاظت محیط زیست که دوره ضابطین قضایی را گذرانده و صلاحیت آنها برای حمل سلاح تایید شده باشد و مطابق با نوع ماموریت سلاح در اختیارشان قرار گرفته باشد در هنگام تعقیب جرایم زیست محیطی به عنوان مامور نیروی مسلح به حساب می‌آیند و قانون بکارگیری سلاح برای آنها قانونی است که برای همه مامورین نیروهای مسلح وجود دارد، قانون به صراحت به این موضوع اشاره کرده ولی مشکلی که در حوزه کار محیطبانان وجود دارد نبود درک دقیق نسبت به مسئولیت‌های محیط‌بانی در دادگاه‌ها است زیرا وقتی در شرایطی قرار می‌گیریم که می‌خواهیم از سلاح استفاده کنیم اتفاقات بعدی آن برای ما مشکل‌زاست زیرا نگاه برخی قضات به نوع فعالیت‌های انتظامی ما طوری نیست که به نیروی انتظامی و سایر ضابطین است. مسئله در تفاوت نگاه است. قانون به صراحت گفته که در چه مواردی امکان استفاده از سلاح وجود دارد ولی اگر بر اساس همین قوانین از سلاح استفاده کنیم برخی قضات بر اساس برداشت خود چنین مطرح می‌کنند که به خاطر یک پرنده شلیک کردید یا بخاطر چند تا کبک وارد خانه کسی شدید. در حالیکه باید درک قضایی نسبت به محیط‌بانی، شرایط محل خدمت محیطبانان و ارزش گونه‌های مختلف ایجاد شود.
باید قضات بدانند که شرایط محیط‌بانی با سایر مامورین انتظامی متفاوت است. ما در محیط‌های کار می‌کنیم که دسترسی به بیمارستان و شهر و روستا سخت است، در آن شرایط بدون شاهد در صحنه با فردی درگیر می‌شویم و تحت شرایط خاصی مجبور می‌شویم از سلاح خود استفاده کنیم ولی بعد آیا قاضی می‌پذیرد که اقدام ما در جهت دفاع متناسب با حمله، دفاع از خود و دفاع مشروع بوده است، بسیاری از قضات نمی پذیرند. در صورتی که اگر قوانین موجود به خوبی اجرا و قوانین دیگری وضع می‌شد اصلا وضعیت ما به این شکل نبود.
۹۵ درصد متخلفان به هشدار محیط‌بان اهمیت نمی‌دهند
پایری زارعی با اشاره به اینکه اگر قضات نگاه محیط زیستی پیدا کنند و درک کنند که اگر محیط‌بان با متهمی درگیر می‌شود علاوه بر یک گونه ، بخاطر قانون هم هست، می‌گوید: قانونی که اجرا نشود توان عملیاتی ندارد وقتی به شکارچی غیرمجاز و متخلف هشدار می دهیم که سلاحش را زمین بیاندازد عمده آنان از این دستور تبعیت نمی‌کنند و با محیط‌بان همکاری نمی‌کنند در این صورت یا باید اجازه بدهی فرار کند، یا از سلاح استفاده کنی یا به او نزدیک شده و با درگیری فیزیکی سعی کنی سلاح را از او دور کنی که در این صورت باید جان خودت را به خطر بیاندازی که متاسفانه عمده محیطبانان گزینه سوم را انتخاب می‌کنند و علی‌رغم مسلح بودن متخلف به سمت او رفته و سعی می‌کنند با گفت‌وگو او را آرام کنند یا با درگیری فیزیکی سلاح او را بگیرند یا به شکلی با حضور در منطقه او را از منطقه خارج و از تخلفش جلوگیری کنند.
نیروهای گشت محیط‌بانی ما بیش از دو الی سه نفر نیستند، در حالیکه گاهی به یک اکیپ شکارچی بیش از پنج نفره برمی‌خوریم که دو یا سه سلاح سوزنی دارند و به راحتی می‌توانند محیط‌بان را در معرض شلیک و هدف قرار دهند، گاه بعد از نزدیک شدن وتسلط به متخفین شکار وصید متوجه می‌شویم یک سلاح مجاز و یک سلاح غیر مجاز دارند. به آنها دستور می دهیم که سلاح را زمین بگذارند وخلع سلاح شوند ولی اهمیت نمی دهند. حالا این عدم تبعیت از حرف ضابط قضایی به چه معناست؟ و چه حکمی دارد؟ به ندرت پیش می‌آید که شکارچی متخلف سلاح خود را تحویل دهد یا شرایط امنی ایجادکند در این صورت محیط‌بان باید چه کار کند؟ محیط‌بان مجبور است از سلاح خود استفاده کند یا با سیاست کاری شکارچی غیرمجاز و متخلف را آرام کند یا با دفاع شخصی به او نزدیک شده و او را خلع سلاح کند.
این نیروی یگان حفاظت محیط زیست با اشاره به اینکه برای دستگیری متخلف همه را نمی‌شود با تیر زد ولی چون آنها می‌دانند که در صورت عدم تحویل سلاح و انجام تخلف اتفاق خاصی برای آنها نمی‌افتد هراسی از انجام تخلف ندارند، می‌گوید: برخی شکارچیان ادعا می‌کنند سلاحشان مجوز دارد و از گذاشتن سلاح روی زمین خودداری می‌کنند و اگر بخواهیم به او نزدیک شویم تا جوازش را چک کنیم ممکن است شلیک کند به عبارت دیگر امنیت جانی برای محیط‌بان وجود ندارد با این وجود ما ناچاریم به متخلف نزدیک شویم.
لزوم تشکیل یگان بازرس محیط‌بانی
این محیط بان معتقد است: ضابطین عام با ما خیلی فرق دارند و جرایمی را که پوشش می‌دهند جرایم گسترده‌ای است و در تعداد محدودی از این جرایم متخلفان خشن و مسلح هستند، در حالیکه همه متخلفین حوزه محیط زیست مسلح هستند، بنابراین باید قوانین خاص برای محیط بانی لحاظ شود، تفاوت درک قضات از محیط‌بانی و اینکه برخی از آنها به مسولیت‌های این شغل اشراف ندارند و حفاظت از گونه‌ها را مهم نمی‌پندارند، باعث شده که در دادگاه محیط‌بان متخلف محسوب شود، در صورتی که قوانین موجود برای نیروهای انتظامی وضعیت بهتری دارد به عنوان مثال اگر در نیروی انتظامی حادثه ای صورت گیرد تحقیقات از طریق اداره بازرسی خود آنها انجام می‌شود ولی در حوزه محیط‌بانی دادگاه این بازجویی‌ها را به نیروی انتظامی محول می‌کند در حالی که اگر یگان بازرسی تخصصی برای محیطبانان تشکیل شود و بازداشت موقت وتحقیقات فرد و … در بازرسی تخصصی انجام شود، بهتر است.
تهدیدات محیطبانان رو به افزایش است
تهیه دستورالعمل یگان حفاظت محیط زیست از جمله مواردی است که به تازگی با امضای ریس ستاد مشترک نیروهای مسلح کشور صورت گرفته و بنا بر اظهارات مسئولین سازمان حفاظت محیط زیست ابلاغ نیز شده است این محیط‌بان ضمن ابراز بی‌اطلاعی از ابلاغ این دستورالعمل، می‌گوید: ابلاغ این دستورالعمل، انتظاراتی را برای محیطبانان ایجاد می‌کند .
وی با اشاره به اینکه حتی اگر ملاک، دستورالعمل سابق نیز باشد و امکانات پیش‌بینی شده در آن به طور کامل در اختیار محیطبانان قرار گیرد شرایط بهتری ایجاد می‌شود، اظهار می‌کند: مطابق دستورالعمل سابق باید مجموعه‌ای از لوازم و تجهیزات مورد نیاز به صورت مصرف سالانه و بخشی هم در طول خدمت در اختیار مامورین قرار گیرد. در این دستورالعمل به تجهیزاتی مثل کیف کمک‌های اولیه اشاره شده که تخصیص داده نمی شود و یا به تعداد کافی نیست، بنابراین اگر قوانین قبلی هم به طور کامل اجرا می‌شد خوب بود و می‌توانست جوابگوی بخشی از نیازها باشد.
پایری زارعی با اشاره به اینکه تهدیدات محیطبانان رو به افزایش است، می‌گوید: باید با توجه به میزان تهدیدات، تجهیزات به روزرسانی شود. باید جلیقه ضد گلوله سبک در اختیار محیطبانان قرار گیرد که به هنگام دویدن و تعقیب متخلف دست و پاگیر نباشد. در برخی جاها هزینه تعمیر نگهداری خودرو به علت کمبود بودجه سازمان دیر تامین می‌شود و با توجه به اولویت‌ها و نبود خودرو کافی، این خودروها به طور دائم در اختیار یگان قرار ندارد.
وی با بیان اینکه با توجه به شرایط خاص محیط‌بانی، به دوربین‌های حمل‌شونده و دوربین گوپرو که در شرایط سخت جغرافیایی کار می‌کنند و امکان نصب روی کلاه و لباس را دارند، نیاز است، می‌گوید: به کمک این دوربین‌ها می‌توان از حادثه مستندسازی کرد، اگر هر اکیپ محیط‌بانی یکی از این دوربین‌ها را داشته باشد می‌تواند هم در شناسایی متهم و هم در مستندسازی حادثه کمک بسیاری کند. به طور کلی در شرایطی که شکارچیان به دوربین‌ها، سلاح‌ها و تجهیزات به‌روز مجهز هستند محیطبانان هم باید باتوجه به این تهدیدات، به تجهیزات روز مجهز شوند.
موتورهای محیطبانان به گرد موتورهای متخلفان هم نمی‌رسد
این محیط‌بان همچنین به استفاده محیطبانان از موتورهای ۲۰۰ سی‌سی اشاره می‌کند و می‌گوید: این درحالیست که متخلفان از موتور ۴۰۰ سی‌سی مخصوص بیابان استفاده می‌کنند که ما نمی‌توانیم حتی به گردش هم برسیم در ضمن عمده فعالیت‌ها در مناطق حفاظت شده به ویژه مناطق صعب‌العبور با موتور انجام می‌شود بنابراین اگر تجهیزات پیش‌بینی شده در اختیار نیروهای یگان قرار گیرد اتفاق مهمی صورت می‌گیرد.
به گفته این محیط بان، تغییر قانون صدور مجوز حمل سلاح ونحوه برسی صلاحیت دارندگان سلاح و برخورد قاطع با متخلفین دارای سلاح فاقد مجوز و تشدید برخورد با افراد خاطی که سلاح بی مجوز شکاری یا جنگی حمل می کنند در حفظ امنیت جانی محیطبانان وهمچنین اجرای قانون کمک بزرگی می کند. تجهیز یگان به مواردی ازقبیل افشانه اشک‌آور و دست‌بند طی دو سال اخیر صورت گرفته است، اما با توجه به نبود بودجه کافی تهیه آنها در سراسر کشور به صورت عمومی نبوده و باید بودجه‌های کافی برای تجهیز این لوازم و به روز رسانی تجهیزات لحاظ شود.
وی در پایان با تاکید بر ضرورت تخصصی شدن یگان حفاظت محیط زیست اظهار می‌کند: باید وظایف نیروهای یگان تعریف شود و به سمت تخصص‌گرایی حرکت کنند و با توجه به سناریوهای از قبل تعیین شده که امکان پیش‌بینی حوادث را فراهم می‌کند، تخصصی شدن وظایف و آموزش‌های لازم صورت گیرد، همچنین وجود امدادگر در یگان حفاظت محیط زیست ضرورت دارد.
زینب رحیمی
