پایگاه خبری کشاورزی و منابع طبیعی(IANN)/ محمد درویش*: لایه ازون دلیل حیات روی کره زمین است. با آنکه قطرش ۳ میلیمتر بیشتر نیست اما در سرتاسر استاتوسفر گسترده شده است. از سوی دیگر، وجودش سبب میشود ۹۵ درصد بخش سرطان زای پرتوهای خورشیدی چون اشعه ماورای بنفش خورشید جذب شده و به ساکنان زمین آسیبی وارد نشود. با اینکه ما جنگلها، آبها و منابع طبیعی گستردهای داریم اما بدون شک لایه ازون که از مولکولهای متراکم O3 تشکیل شده، مهمترین عنصر حیاتی روی کره زمین است. در واقع این لایه است که سبب شده چنین معجزهای رخ داده و کره زمین با هر آنچه تاکنون در کهکشانهای دیگر کشف شده، تفاوت ماهوی داشته باشد.
اگر بخواهیم از دلایل آسیب دیدن ازون – که البته میزان تخریب آن در قطب شمال و قطب جنوب بیشتر است – سراغ بگیریم، باید به سال ۱۹۳۰ بازگردیم. زمانی که CFCها (کلر و فلوئور و کربن) کشف شد و به ماده اصلی در صنایع یخچال سازی، اسپریها، افشانهها، کپسولهای آتشنشانی و آفت کشها تبدیل شد. اما در سال ۱۹۸۵ بود که دانشمندان برای نخستین بار، متوجه سوراخ شدن لایه ازون شدند که ناشی از همین گازها بود. در واقع گروهی از دانشمندان انگلیسی، به صورتی کاملاً تصادفی دریافتند که مساحت قابل توجهی از لایه ازون در منطقه جنوبگان (قطب جنوب) بشدت تخریب شده و بیم آن میرود با گسترش این حفره، حیات همه زیستمندان ساکن در کره زمین به مخاطره افتد. به همین خاطر بود که سران ۵۰ کشور دنیا در ۱۶ سپتامبر ۱۹۸۷ در مونترال کانادا گردهم آمدند و پروتکلی را به امضا رساندند که هدفش کاهش تولید گازهای گلخانهای و تلاش برای جلوگیری از تخریب بیشتر لایه ازون بود که خوشبختانه، اکنون ۱۹۷ کشور به عضویت آن در آمدهاند تا این پروتکل، یکی از مؤثرترین و بهترین پروتکلهای جهانی در زمینه محیط زیست به حساب آید.
شرایطی که بیم آن میرفت، در صورت تداوم، شاهد نابودی کامل لایه ازون در سال ۲۰۵۰ باشیم، با مشارکت جهانی استفاده شان تا میزان ۹۹درصد کاهش یافت. دستاوردی که باعث شد دانشمندان در سال ۲۰۱۴ اعلام کنند ازون از آن سال تاکنون شرایط به مراتب بهتری را تجربه میکند و اگرچه وسعت آن اضافه نشده اما به شرایط ترمیم خود رسیده است. به این ترتیب انتظار میرود با ادامه این روند و اتحاد و همافزایی ایجاد شده تا نیمه قرن جاری میلادی، شاهد بازگشت ازون به شرایط طبیعی خود باشیم.
جالب آنکه ایران که در سال ۱۹۸۹ به آن پیوست، سال گذشته برای تلاش در راستای حفاظت از لایه ازون، از سوی سازمان ملل متحد مورد قدردانی قرار گرفت. همه اینها نشان میدهد که رفتار هوشمندانه بشر میتواند محیط زیست پیرامون خودش را حفظ کند. در این میان در بحث ازون، دولتها – بویژه کشورهای صنعتی و سرمایه دار- یا شرکتهای چندملیتی مقصر اصلی شناخته میشدند.
اگرچه برخی احزاب قدرتمند سبز کوشش بسیار کردند از دولتهای متبوعشان بخواهند استفاده از این گازهای آلاینده را متوقف کنند. به تبع اروپا، بقیه دنیا هم درک کرد که شرایط تا چه اندازه نگرانکننده است و تخریب ازون، در عرضهای بالاتر از ۶۰ درجه، افزایش پیدا کرده است. افزون بر این، گازهای گلخانهای و CFCها، روند گرمایش جهانی و البته آب شدن یخها را تسهیل کرد. هنوز لایه ازون برای ما مسأله است و نشان از آن دارد که اگر نابخردانه رفتار کنیم، راهی برای جبران نخواهیم داشت.
* مدیرکل دفتر آموزش و مشارکتهای مردمی سازمان محیط زیست
منبع: روزنامه ایران
لینک کوتاه : http://iann.ir/?p=13102