پایگاه خبری کشاورزی و منابع طبیعی (IANN)؛ آمارها از افول سرانه مصرف شیر در ایران در سال‌های گذشته و تشدید آن در دولت تدبیر و امید حکایت دارد. مشخصه اصلی این دوره زمانی، استمرار تورم در اقتصاد ایران و افزایش قیمت لبنیات است که باعث شده با کاهش قدرت خرید خانوارهای ایرانی، سرانه مصرف شیر و لبنیات نیز به‌عنوان کالاهای نه‌چندان ضروری کم شود.
روز جهانی شیر توسط سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) پیشنهاد شد و از سال۲۰۰۱ هر سال در اول ژوئن جشن گرفته می‌شود تا در آن به اهمیت شیر به‌عنوان یک غذا در سطح جهان تأکید شود. مهر تأیید سازمان ملل به اهمیت شیر به معنای اجماع علمی جهانی در تأیید و تأکید ضرورت مصرف آن است؛ به‌عبارت دیگر نظرات پراکنده‌ای که جسته‌وگریخته در سطح جهانی و در ایران به مدد رسانه‌های ارتباط جمعی در مخالفت با مصرف شیر بیان می‌شود، بیش‌تر نظرات شخصی و فاقد وجاهت علمی است و از اجماع جهانی برخوردار نیست. از این‌رو، رسانه‌ها باید مراقب باشند تا خواسته یا ناخواسته مروج برداشت‌های غیرعلمی، غیرمستند و اثرگذار منفی بر فرهنگ عمومی نسبت به مصرف شیر و فرآورده‌های آن نباشند.
شیر از منظر دینی غذایی بهشتی، از نظر علم تغذیه کامل‌ترین غذا و غذای بدون جایگزین و از نگاه پزشکی واکسن و دارو است. چنین پدیده‌ای باید همواره در مراکز قانون‌گذاری، برنامه‌ریزی‌های کلان و کانون خانواده به اندازه کافی مورد توجه قرار گیرد. اختصاص دو روز در سال برای یادآوری، فرهنگ‌سازی و تذکر مصرف بهینه به‌دلیل همین اهمیت است. اکنون پدیده پیری با سرعتی معادل دوبرابر سرعت جهانی جمعیت کشور را تحت‌تأثیر قرار داده است و شیر و فرآورده‌های آن درصورت مصرف مستمر و کافی بسیاری از عوارض دوران سالمندی را کاهش داده و می‌تواند ضمن افزایش امید به زنده‌بودن، امکان زندگی کردن و جلوگیری از پیری زودرس و زمین‌گیری را برای جمعیت سالمند کشور به ارمغان آورد.
سرانه مصرف شیر و فرآورده‌های آن در ایران در مقایسه با میانگین مصرف جهانی ۳۰درصد و در مقایسه با میانگین کشورهای توسعه‌یافته ۶۵درصد کم‌تر است. آمارهای وزارت بهداشت نشان می‌دهد که دریافت کلسیم جامعه ایرانی ۴۰درصد از حداقل دریافت کلسیم کم‌تر است و این موضوع می‌تواند تبعات زیادی ازجمله گسترش پوکی استخوان، مشکلات لثه و دندان، کوتاهی قد، کاهش بهره هوشی و… را به‌دنبال داشته باشد.
تولید سالانه ۵۵۸هزار تن شیر در آذربایجان‌شرقی
در همین ارتباط رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌شرقی با بیان این‌که کشورمان یکی از پیشروترین کشورها در ارائه برنامه‌های ترویجی مصرف شیر به‌عنوان غذای کامل و متضمن سلامت جامعه بوده است، به فارس گفت: سازمان جهاد کشاورزی استان آذربایجان‌شرقی همواره با برگزاری برنامه‌ها، جلسات، کارگاه‌ها و جشنواره‌های همگانی تغذیه سالم و جشنواره‌های شیر و سلامت همواره در ارتقای فرهنگ و دانش تغذیه‌ای جامعه پیشگام بوده و حفظ و تداوم این برنامه‌ها و سیاست‌های افزایش دسترسی به شیر و تضمین امنیت غذایی جامعه را در سیاست‌های اجرایی خود همواره مدنظر قرار داده است.
اکبر فتحی با بیان این‌که امید می‌رود جامعه ایرانی با مصرف شیر و انواع محصولات لبنی به میزان لازم و کافی، سلامت خود را با تقویت سیستم ایمنی بدن در پیشگیری و مقابله با ویروس کرونا تضمین کنند، ادامه داد: متأسفانه سرانه مصرف شیر طی سال‌های اخیر به‌علل مختلف کاهش یافته و از استانداردهای جهانی بیش از پیش فاصله گرفته است و همین امر می‌تواند زمینه‌ساز شیوع بیماری‌‌های زیادی شود.
فتحی میزان تولید شیر در استان آذربایجان‌شرقی را ۵۵۸هزار و ۹۰۰تن اعلام کرد و گفت: ۲۵هزار تن شیر دام سبک و ۵۲۳تن شیر دام سنگین در استان تولید می‌شود.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان آذربایجان‌شرقی میانگین روزانه تولید شیر توسط دام‌های اصیل استان را حدود ۳۶کیلوگرم در روز اعلام کرد و گفت: این رقم برای دام‌های آمیخته ۲۵کیلوگرم و دام‌های بومی ۱۲کیلوگرم است.
وی با اشاره به سرانه پایین مصرف شیر در کشور گفت: متوسط جهانی مصرف شیر ۱۵۰ تا ۱۶۵کیلوگرم در سال است که در کشور ما ۶۰ تا ۷۰کیلوگرم یعنی نصف متوسط جهانی است؛ این درحالی است که در کشورهای غربی این آمار حتی به ۳۰۰ تا ۳۵۰کیلوگرم در سال می‌رسد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان آذربایجان‌شرقی با بیان این‌که گاهی اخبار کذب از سوی افراد غیرمسئول در شبکه‌های مجازی منتشر می‌شود، گفت: وقتی این اخبار کذب دست به دست می‌چرخد، روی میزان مصرف مواد لبنی در جامعه تأثیر منفی می‌گذارد که در نهایت این اخبار کذب به سلامت مردم لطمه می‌زند.
سرانه مصرف لبنیات در استان آذربایجان شرقی ۹۵لیتر است
مدیرعامل شرکت شیر پاستوریزه پگاه آذربایجان‌شرقی هم که یکی از ۱۷مجموعه تولید صنایع شیر ایران محسوب می‌شود، اظهار داشت: سرانه مصرف شیر در کشور ما ۸۵کیلوگرم است، عددی که اختلافی محسوس با سرانه ۱۵۰کیلوگرمی مصرف شیر در دنیا و حتی ۳۰۰کیلوگرمی در برخی کشورهای اروپایی دارد.
مرتضی اعیانی گفت: البته سرانه مصرف لبنیات در استان آذربایجان‌شرقی با ۹۵لیتر بالاتر از میانگین کشوری است.
وی با اشاره به این‌که مصرف لبنیات و به‌خصوص شیر در طول ۱۰سال گذشته سیر نزولی داشته، افزود: سرانه مصرف شیر در کشور به سبب وضعیت اقتصادی نابه‌سامان از سال۹۰ تاکنون سیر نزولی داشته و به‌نظر می‌رسد که این روند ادامه داشته باشد. در دنیا اما برای مصرف لبنیات یارانه پرداخت می‌شود، زیرا حذف یارانه شیر سلامت جامعه را تهدید میکند.
وی تصریح کرد: اختصاص روزی به نام روز جهانی شیر تلنگری برای تجدیدنظر در نوع نگاه‌ها به مصرف شیر و فرآورده‌های آن و آغازی برای فرهنگ‌سازی جهت مصرف بهینه لبنیات است. در سال گذشته ۸۴هزار تن لبنیات از ۱۷کارخانه صنایع شیر ایران به ارزش ۷۰میلیون دلار به ۱۹کشور خارجی صادر شده است.
اعیانی اضافه کرد: در دو ماهه امسال بالای یک‌میلیون دلار شرکت پگاه آذربایجان‌شرقی محصولات لبنی و به‌خصوص پودری تولید و اغلب به کشورهای عراق، افغانستان و پاکستان صادر کرده است.
مدیرعامل شرکت شیر پاستوریزه پگاه آذربایجان‌شرقی اظهار امیدواری کرد امسال چهارهزار و ۱۲۵تن به ارزش ۸۰میلیارد تن صادرات محصولات لبنی به خارج از این شرکت انجام شود.
وی با بیان این‌که در سال گذشته ۱۲۰هزار تن شیر خام از ۳۰۰واحد دامداری و جمع‌آوری شیر از استان‌های آذربایجان‌شرقی و غربی، قزوین و مغان خریداری شده است، گفت: صنایع شیر ایران براساس نظام‌نامه دامپزشکی محصولات را خریداری میکند و سال گذشته ۴۰۹تن شیر به‌دلیل آلوده و پایین‌بودن از حد استانداردهای صنایع شیر ایران عودت داده شده است.
ابراز نگرانی از افزایش مراکز فروش شیر سنتی
اعیانی با ابراز نگرانی از افزایش مراکز فروش شیر سنتی ادامه داد: به جرأت می‌توان گفت هیچ‌گونه مواد نگه‌دارنده در محصولات صنایع شیر ایران استفاده نمی‌شود و این محصولات براساس بالاترین استانداردها تولید می‌شود.
وی با اشاره به ظرفیت تولید ۲۰۰هزار تن شیر خشک در تبریز اظهار داشت: به‌دلیل تعرفه ۱۶هزار تومانی، دولت مانع صادرات شیر خشک می‌شود که می‌توان با حذف این تعرفه، شیر خشک تولیدی صنایع شیر ایران را به بازارهای آمریکای لاتین نیز صادر کرد.
افزایش فقر مصرف لبنیات در کشور
بررسی‌ها نشان می‌دهد رشد نرخ تورم و کاهش قدرت خرید خانوار، اصلی‌ترین عاملی است که به کاهش سرانه مصرف شیر و لبنیات منجر شده، اما بی‌شک موفقیت تورم در این کار مرهون غفلت از فرهنگ‌سازی برای مصرف شیر در ایران است که شیر و لبنیات را به یک کالای نه چندان ضروری در سبد مصرفی خانوار تبدیل کرده و میزان خرید و مصرف آن با هر تکانه تورمی کاهش می‌یابد.
اثراتی که تورم و گرانی بر مصرف شیر و لبنیات داشته، به‌مراتب از تأثیر آن بر اقلامی نظیر نوشابه گازدار، چیپس و پفک که در ادبیات تغذیه در دسته کالاهای مضر قرار می‌گیرند، بیش‌تر بوده است و در کنار این مسائل طرح ادعاهای غیرعلمی و غیرمستند در سال‌های گذشته بیش‌تر از سایر عوامل بر فرهنگ عمومی نسبت به مصرف شیر و فرآورده‌های آن اثر منفی گذاشته و شیب کاهش سرانه مصرف را تندتر کرده است.
تنها طرح مصوب قانونی که می‌توانست اثرات شگرفی در تغییر سبک زندگی و نگاه به شیر داشته باشد، طرح شیر مدرسه است که فقط چند سال به اجرا درآمد و اینک سال‌هاست یاد و خاطره‌ای از آن برجای مانده است. هدف این طرح که بیش از ۱۰۰سال در کشورهای توسعه‌یافته سابقه دارد، آشتی‌دادن کودکان و نوجوانان یعنی مهم‌ترین گروه مخاطب با شیر است که آن‌هم در چنبره کمبود بودجه و مسئولان ناآشنا به آثار مثبت غیرقابل‌شمارش شیر، سال‌هاست بیش از شبحی از آن باقی نمانده.
کارشناسان کاهش سرانه مصرف شیر را به‌منزله زنگ خطر در میزان توسعه‌یافتگی کشور اعلام می‌کنند و معتقد هستند برای رفع این خطر، باید به‌جای تبدیل شیر به شیرخشک و صادرات آن، حمایت‌هایی برای دهک‌های محروم جامعه در نظر گرفته شود که سرانه مصرف شیر و لبنیات آن‌ها را افزایش دهد. از سوی دیگر باید فرهنگ‌سازی به‌حدی تقویت شود که خانوارهای فاقد مشکل درآمدی نیز با شیر و لبنیات آشتی کنند؛ چراکه پایین‌بودن سرانه مصرف شیر فقط مربوط به توان خرید نیست و نگرش فرهنگی به آن نیز بسیار مؤثر است.
